Page 138 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 64

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.4.5. Bağışıklık çeşitlerini ve vücudun doğal savunma mekanizmalarını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel düşünme becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi VÜCUDUMUZUN ASKERLERİ 30 dk.

Amacı Bağışıklık çeşitlerini ve bağışıklık sisteminin çalışma yöntemlerini açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıda verilen metin ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.

Ayşe bahçede çalışan dedesine yardım etmek istedi. Dedesinin biçtiği otları toplayarak çuvallara doldu-
ruyordu. Birden parmağına bir şey battığını hissetti. Baktı, göremedi. Çok da önemsemedi. İşine devam
etti. Ancak akşam parmağının kızardığını ve hafiften şiştiğini fark etti. Sanırım enfeksiyon kaptı, diye
düşündü. Canı da acımaya başlamıştı.
Vücudumuza zarar verip hastalık oluşturabilecek bakteri, virüs, mantar, protein ve benzeri türden ajanı
tanıyan, onları ortadan kaldırmaya çalışan sisteme bağışıklık sistemi denir. Bu canlıların bağışıklık siste-
mimiz tarafından tanınmasını sağlayan yapılarına antijen, antijenler organizmaya girdiğinde bağışıklık
cevabı olarak oluşan maddelere de antikor denir.
İnsanda doğuştan getirilen doğal bağışıklık mekanizmaları, vücuttaki birçok hastalık etkenini önceden ta-
nıyarak bunlara karşı hızlı cevap oluşturur. Vücudun birinci ve ikinci savunma hattıdır. Genetik olarak
belirlenir ve bu nedenle doğuştan gelir. Deri ve mukoz membranlar, vücudu bu patojenlere karşı koruyan
esas bariyerlerdir. Bir de insanların doğduktan sonra çeşitli yollarla kazanmış oldukları bağışıklık vardır.
Vücudun üçüncü savunma hattı olan bu bağışıklık kazanılmış (edinsel) bağışıklıktır. B ve T lenfositleri
tarafından oluşturulur. Hümoral (sıvısal) ve hücresel olarak ikiye ayrılır. Doğal bağışıklık duvarını geçen
mikroorganizmalar ve toksinlerle savaşır.

BAĞI IKLIK SİSTEMİ YANITI ALERJİNİN MEKANİZMASI
Enfekte hücre Ant jen B hücres
T hücres Ant kor

Makrofaj Ant jen MHC
kompleks Mast hücres
T hücres
Reseptör
S tok nez Hafıza
B hücres

H stam n
Hücre ölümü
Enfekte hücre M toz Makrofaj

Sağlıklı çalışan bir bağışıklık sisteminde vücut, kendi hücrelerini yabancı hücre ve yapılardan ayırt ede-
bilir ve kendi hücrelerine karşı bir cevap oluşturmaz. Fakat çeşitli sebeplerle sistemde ortaya çıkabilecek
yanlış anlaşılmalar ya da sorunlar, vücudun kendi hücrelerine ya da dokularına yabancı bir dokuymuş
gibi davranmasına neden olabilir. Bu durumda MS, diyabet, haşimato tiroit gibi otoimmun hastalıklar
görülür. Bağışıklık sisteminin normalde vücut için zararlı olmayan maddelere vücuda zarar verecek ka-
dar aşırı tepki verdiği durumda da alerjik hastalıklar ortaya çıkar.

1. İnsan vücudunda bağışıklığın korunmasında rol oynayan salgıları ve bu salgıların işlevlerini açıklayınız.

135