Page 137 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

63 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

mezliğine, hızlı gelişen solunum sıkıntısına neden olur. COVID-19’la mücadelede aşı çalışmaları devam
etmektedir. Aşılar; canlı ya da cansız mikroorganizmalar ya da bunların nükleik asitleri, proteinleri veya
toksinleri kullanılarak hazırlanmaktadır. Geleneksel aşılamada virüsler zayıflatılarak ya da cansız bir şe-
kilde vücuda enjekte edilir. Yeni teknolojik RNA aşılarında virüsün genetik maddesinin bir kısmı vücuda
verilir. Bir diğer aşı çeşidi vektörel aşılardır. Bu aşılar virüsün genetik materyalinin başka bir virüse yerleş-
tirilmesinden sonra vücuda enjekte edilir. Bir ay arayla aşılama yapılır. SARS-CoV-2 virüsü, genetik yapıla- Yönerge Aşağıda verilen metin ve görsellerden yararlanarak soruları cevaplayınız.
rının hızlı değişimi nedeniyle insan sağlığına sürekli bir tehdit oluşturmaktadır. Maske, mesafe ve temizlik
kurallarına dikkat edip kendimizi ve başkalarını bu tür mikroorganizmalardan koruyalım. Ayşe bahçede çalışan dedesine yardım etmek istedi. Dedesinin biçtiği otları toplayarak çuvallara doldu-
ruyordu. Birden parmağına bir şey battığını hissetti. Baktı, göremedi. Çok da önemsemedi. İşine devam
etti. Ancak akşam parmağının kızardığını ve hafiften şiştiğini fark etti. Sanırım enfeksiyon kaptı, diye
1. Daha önce korona geçiren kişilerden alınan plazma COVID-19 hastalarının tedavisinde kullanıl- düşündü. Canı da acımaya başlamıştı.
maktadır. Bu tedavi, aşılama yöntemi ile aynı etkiyi yapar mı? Bu bağışıklık, pasif mi yoksa aktif Vücudumuza zarar verip hastalık oluşturabilecek bakteri, virüs, mantar, protein ve benzeri türden ajanı
bağışıklık olarak mı adlandırılır?
tanıyan, onları ortadan kaldırmaya çalışan sisteme bağışıklık sistemi denir. Bu canlıların bağışıklık siste-
mimiz tarafından tanınmasını sağlayan yapılarına antijen, antijenler organizmaya girdiğinde bağışıklık
cevabı olarak oluşan maddelere de antikor denir.
İnsanda doğuştan getirilen doğal bağışıklık mekanizmaları, vücuttaki birçok hastalık etkenini önceden ta-
nıyarak bunlara karşı hızlı cevap oluşturur. Vücudun birinci ve ikinci savunma hattıdır. Genetik olarak
belirlenir ve bu nedenle doğuştan gelir. Deri ve mukoz membranlar, vücudu bu patojenlere karşı koruyan
2. Metinde geçen doğal bağışıklık ve kazanılmış bağışıklık çeşitlerinin neler olduğunu belirtiniz.
esas bariyerlerdir. Bir de insanların doğduktan sonra çeşitli yollarla kazanmış oldukları bağışıklık vardır.
Vücudun üçüncü savunma hattı olan bu bağışıklık kazanılmış (edinsel) bağışıklıktır. B ve T lenfositleri
tarafından oluşturulur. Hümoral (sıvısal) ve hücresel olarak ikiye ayrılır. Doğal bağışıklık duvarını geçen
mikroorganizmalar ve toksinlerle savaşır.

3. Metinden faydalanarak sitokin fırtınasının nasıl geliştiğini açıklayınız. BAĞI IKLIK SİSTEMİ YANITI ALERJİNİN MEKANİZMASI
Enfekte hücre Ant jen B hücres
T hücres Ant kor

Makrofaj Ant jen MHC
4. Araştırmalar COVID-19’la mücadelenin daha uzun yıllar devam edeceğini ve söz konusu aşıların T hücres kompleks Mast hücres
sürekli yenilenmesi gerekeceğini gösteriyor. Bu durumun sebebi sizce ne olabilir?
Reseptör
S tok nez Hafıza
B hücres

H stam n
Hücre ölümü
Enfekte hücre M toz Makrofaj
5. COVID-19 aşısının iki doz hâlinde bir ay arayla tekrarlanmasının sebebi nedir? Antijenle birinci ve
ikinci karşılaşma sırasında vücuttaki antikor miktarını gösteren grafiği çiziniz. Sağlıklı çalışan bir bağışıklık sisteminde vücut, kendi hücrelerini yabancı hücre ve yapılardan ayırt ede-
bilir ve kendi hücrelerine karşı bir cevap oluşturmaz. Fakat çeşitli sebeplerle sistemde ortaya çıkabilecek
yanlış anlaşılmalar ya da sorunlar, vücudun kendi hücrelerine ya da dokularına yabancı bir dokuymuş
gibi davranmasına neden olabilir. Bu durumda MS, diyabet, haşimato tiroit gibi otoimmun hastalıklar
görülür. Bağışıklık sisteminin normalde vücut için zararlı olmayan maddelere vücuda zarar verecek ka-
dar aşırı tepki verdiği durumda da alerjik hastalıklar ortaya çıkar.
6. COVID-19’u ağır geçirenlerde çoklu organ yetmezliği niçin gelişir? Gerekçelerinizi belirtiniz.
1. İnsan vücudunda bağışıklığın korunmasında rol oynayan salgıları ve bu salgıların işlevlerini açıklayınız.

134
Hazırlayan: Fadimenur VURAT