Page 135 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

62 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

3. Böbrek rahatsızlığı olan birçok kişide anemi de görülmektedir. Bu durumun nedeni ne olabilir?

Yönerge Aşağıdaki metin ve görselden faydalanarak soruları cevaplayınız.
4. Anemi hastalığında dokulara yeteri kadar oksijen gitmediği için bazı organlar çok çalışır ve bu or-
ganlarda büyüme görülür. Buna göre anemi hastalarında hangi organların büyümesi beklenir?

Hafıza T
Enfekte olmu lenfos tler
hücre
Yardımcı T
lenfos tler
5. Beslenme yoluyla alınan demir elementinin vücut içinde izlediği yol aşağıda şematize edilmiştir. Bu S tok n n
şemadaki kutulara hangi organların ismi yazılmalıdır? Kat l T
hücres
Dem r İçeren
Bes n Maddes Ölü hücre Reseptör
M toz
S tok n n

KAN
(Myoglob n) (Hemoglob n) Enfekte olmu
hücre
COVID-19 hastalığına neden olan SARS-CoV-2 virüsü, RNA taşıyan bir virüstür. Öksürme, hapşırma ile
etrafa yayılan damlacıklar ve temas yoluyla bulaşır. Virüs; burun, ağız ve göz gibi organların salgılarından
geçerek solunum yolu hücrelerine, ardından alveol hücrelerine tutunur. Hücre zarındaki bazı kapılardan içeri
6. Bazı anemi hastalıkları ağır seyreder. Acil serviste çalışan bir doktor olduğunuzu düşününüz. Ağır girerek hücrede çoğalmaya başlar.
anemi şikâyeti ile acile gelen bir hastaya öncelikli olarak hangi tedaviyi uygularsınız? Daha sonraki Patojenin bulaştığı hücreye enfekte olmuş hücre de denir. Enfekte olan hücre, patojene ait bazı proteinleri hüc-
süreçlerde bu hastaya başka hangi tedaviler uygulanabilir? re zarının üzerine yerleştirir. Buradaki amaç: "Bana virüs bulaştı. Hücre zarımdaki gösterdiğim proteinler bu
virüse ait, onları gördüğünüz yerde öldürün." mesajı vermektir. Vücudumuz daha önceden bu virüsü tanımış
olsaydı B lenfositlerin ürettiği antikorlarla bu virüsler hemen yok edileceklerdi. Fakat vücudumuz tanımadığı-
mız bir düşman ile karşı karşıya kalmıştır. Virüs bulaştığında enfekte olmuş hücrelerde öncelikle sitokin denilen
bağışıklık sistemini uyaran küçük protein molekülleri üretilir. Sitokinler; virüslerin çoğalmalarını baskılamak,
bağışıklık hücrelerini bölgeye toplamak, hücreler arası etkileşimi ve iletişimi sağlamak üzere salgılanır. Sitokini
7. Orak hücreli anemi hastalığı kalıtsal bir hastalıktır. Bu hastalıkta hemoglobin yapısı bozuk olduğu algılayan makrofaj hücreleri, emir almış gibi enfekte olan hücreleri fagositozla yok etmeye başlar. Sitokinler,
için alyuvar hücreleri orak şekline benzer. Aşağıda orak hücreli anemi hastası bireylerin soyağacı virüsün çoğalmasını ve enfeksiyon bölgesine özgün bağışıklık elemanlarının toplanmasını sağlarlar.
verilmiştir. Buna göre bu hastalığın kalıtım şekli nedir? Monosit denilen hücrelerimiz, bütün vücutta yaygın olarak bulunan doğal bağışıklık hücreleridir. Makro-
1 2 fajlar ve dendritik hücrelerine de dönüşürler. Makrofajların bazıları patojenlerin enfekte ettiği hücreleri
fagosite ederler. Bazı makrofajlar da patojenlerden elde edilmiş antijenleri lenfositlere sunarlar. T lenfo-
sitleri, kendisine sunulan antijeni tanıyarak makrofaja bağlanır. Bu bağlanma, sitokin salınımını da sağlar.
Bu durum hücreler arası haberleşmeye yol açar. Salınan sitokinler yardımcı T lenfositleri ve katil T lenfo-
sitlerinin çoğalmasını uyarır. Yardımcı T lenfositlerinin çoğalması B lenfositlerinin çoğalmasını ve antikor
üretimini teşvik eder. Katil T lenfositleri, enfekte edilmiş konak hücrelere saldırır. B lenfositlerinden salınan

3 4 5 6 antikorlar, serbest virüslerin yüzeyine bağlanır. Makrofajlar, bu şekilde virüsleri daha kolay takip edebilirler.
Enfeksiyon kontrol altına alındığında aktif T ve B lenfositleri hafıza hücrelerine dönüşür.
Bazı hastalarda durum daha ağır seyredebilir. Bağışıklık sistemi, virüs bulaşmış her akciğer hücremizi yok
etmeye başlar. Vücut, sitokinin fırtınasının içinde kalmıştır. Sitokin fırtınası ile ilişkili enflamasyon (ilti-
7 8 9
haplanma) önce bölgesel olarak başlar, daha sonra dolaşım yoluyla bütün vücuda yayılır; çoklu organ yet-

132
Hazırlayan: Zehra YILDIRIM