Page 149 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 149
69 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
2. Soluk alma sırasında akciğerlerin içindeki hava basıncı düştüğü için istemsiz olarak içeri hava dol-
maktadır. Bu olaya negatif basınçlı nefes alma denir.
Soluk alma olayında negatif basıncın oluşmasını sağlayan faktörler nelerdir?
1. Yönerge Aşağıda solunum gazlarının kanda taşınması ile ilgili bir metin verilmiştir. Metinden yararlanarak
soruları cevaplayınız.
3. “Soluk vermek, soluk almaktan daha az enerji gerektirir.” açıklamasının doğru olduğunu düşünüyor Nefes almadan yaşamamız mümkün değil. Aldığımız her bir nefes ile akciğerlerimizi balon gibi şişiriyor,
musunuz? Akciğerin özelliklerini de göz önünde bulundurarak cevaplayınız. verdiğimiz her bir nefes ile de akciğerlerimizdeki havayı boşaltıyoruz. Günde kaç kere bu işlemi yapıyor
olabiliriz, hiç düşündünüz mü? Dinlenme durumunda iken sağlıklı yetişkin bireyler için bu sayı günde
ortalama 17.000’in üzerindedir.
Solunum, akciğer ile kan dolaşımının koordineli çalışması sayesinde gerçekleşir. Kan dolaşımını akıp
giden denizlere, alyuvarları da deniz üzerinde hareket eden vapurlara benzetebiliriz. Bu vapurdaki kol-
tuklara da hemoglobin diyebiliriz. Oksijen molekülleri, alveollerden alyuvar vapuruna bindiklerinde
4. Tabloda verilen ifadelerin soluk alma ve soluk verme sırasındaki değişimlerini uygun yerlere yazı- hemoglobin koltuklarına otururlar ve oksihemoglobin (HbO ) moleküllerine dönüşürler. Alyuvar vapu-
2
nız. Bu değişimlerin sebebini açıklayınız. ru doku kılcallarına ulaştığında ise O molekülleri hemoglobin koltuklarından kalkar ve vapurdan inip
2
doku kılcallarına geçer.
SOLUK ALMA SOLUK VERME Doku kılcallarında yolcu bekleyen vapura bu kez CO molekülleri biner. Dokulardaki CO molekülle-
2
2
Akciğer Hacmi rinin hepsi vapura binmeyi başaramaz. Vapura binmeyi başaran CO moleküllerinin ise az bir kısmı
2
hemoglobin koltuklarına oturur ve karbaminohemoglobin (HbCO ) molekülüne dönüşürler. Koltuklara
2
Akciğerdeki Hava Basıncı oturamayan CO molekülleri de vapur içindeki su ile tepkimeye girer ve karbonik asidi (H CO ) oluş-
3
2
2
turur. Karbonik asit kararsız bir bileşiktir. Bu yüzden parçalanır ve hidrojen iyonları (H ) ile bikarbonat
+
Göğüs Boşluğunun Hacmi
iyonlarına (HCO ) dönüşür. Hidrojen (H ) iyonları, boş kalan hemoglobin koltuklarına oturur. Oturacak
-
+
3
Göğüs Boşluğunun Basıncı koltuk bulamayan bikarbonat (HCO ) iyonları ise vapurdan denize atlar ve yoluna yüzerek devam eder.
-
3
Karın Boşluğunun Hacmi Alyuvar vapuru alveol kılcallarına ulaştığında hemoglobin koltuklarında oturan CO molekülleri vapur-
2
dan inip alveollere geçerler. Bu sırada yüzerek alveol kılcallarına ulaşan bikarbonat (HCO ) iyonları da
-
3
Karın Boşluğunun Basıncı vapura tırmanır ve buradaki hidrojen (H ) iyonları ile tepkimeye girerek yeniden karbonik asidi oluş-
+
tururlar. Karbonik asit molekülleri vapurdan inmeden CO ve H O’a dönüşür. Oluşan CO molekülleri
2
2
2
vapurdan inip alveollere geçerken H O molekülleri vapurda kalır. Boşalan vapura bu kez alveollerdeki O
2
2
molekülleri biner ve vapur yeniden doku kılcallarına doğru yol almaya başlar.
1. Alyuvar vapurunun solunum gazlarını indirdiği ve bindirdiği damarların ismi nedir? Oksihemoglobin
(HbO ), karbaminohemoglobin (HbCO ) ve bikarbonat iyonları (HCO ) hangi damarlarda oluşur?
-
5. Mete akşam izlediği boks maçında, boksörün kaburgalarının alt kısmına aldığı darbeden dolayı 2 2 3
nefesinin kesildiğini görüp nedenini merak etmiştir. Yaptığı araştırmalar sonucu nasıl bir cevaba
ulaşacaktır?
2. Yanda verilen şekilde akciğer ile kalp arasındaki 6
dolaşım sistemi gösterilmiştir. Alyuvar vapurunun 5
6. “Vücudumuzda gerçekleşen bazı olaylar sonucu soluk alış verişimiz hızlanabilir.” diyen bir kişi, bu izlediği yolu bu şekil üzerinde nasıl numaralandıra- 7
görüşüne insan vücudundaki hangi değişimleri örnek verebilir? Gerekçeleriyle açıklayınız. biliriz? Numaralandırmayı sağ akciğer ve sol akciğer
için ayrı ayrı yapınız. 4 8
3 9
2
1 10
146
Hazırlayan: Nurdan YAZICI
