Page 150 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 70

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.5.1. Solunum sisteminin yapı, görev ve işleyişini açıklar.
Genel Beceriler: Bilim, Mühendislik, Matematik Okuryazarlığı Alan Becerileri: Verileri Toplama, İşleme, Yorumlama
Becerileri, Eleştirel Düşünme Becerisi ve Sonuç Çıkarma Becerisi
Etkinlik İsmi VÜCUDUMUZUN BALONLARI 30 dk.

Amacı Soluk alma verme sırasında yaşanan olaylar ile solunum gazlarının kanda taşınması yöntemlerini açıklayabilme. Bireysel

1. Yönerge Aşağıda solunum gazlarının kanda taşınması ile ilgili bir metin verilmiştir. Metinden yararlanarak
soruları cevaplayınız.

Nefes almadan yaşamamız mümkün değil. Aldığımız her bir nefes ile akciğerlerimizi balon gibi şişiriyor,
verdiğimiz her bir nefes ile de akciğerlerimizdeki havayı boşaltıyoruz. Günde kaç kere bu işlemi yapıyor
olabiliriz, hiç düşündünüz mü? Dinlenme durumunda iken sağlıklı yetişkin bireyler için bu sayı günde
ortalama 17.000’in üzerindedir.
Solunum, akciğer ile kan dolaşımının koordineli çalışması sayesinde gerçekleşir. Kan dolaşımını akıp
giden denizlere, alyuvarları da deniz üzerinde hareket eden vapurlara benzetebiliriz. Bu vapurdaki kol-
tuklara da hemoglobin diyebiliriz. Oksijen molekülleri, alveollerden alyuvar vapuruna bindiklerinde
hemoglobin koltuklarına otururlar ve oksihemoglobin (HbO ) moleküllerine dönüşürler. Alyuvar vapu-
2
ru doku kılcallarına ulaştığında ise O molekülleri hemoglobin koltuklarından kalkar ve vapurdan inip
2
doku kılcallarına geçer.
Doku kılcallarında yolcu bekleyen vapura bu kez CO molekülleri biner. Dokulardaki CO molekülle-
2
2
rinin hepsi vapura binmeyi başaramaz. Vapura binmeyi başaran CO moleküllerinin ise az bir kısmı
2
hemoglobin koltuklarına oturur ve karbaminohemoglobin (HbCO ) molekülüne dönüşürler. Koltuklara
2
oturamayan CO molekülleri de vapur içindeki su ile tepkimeye girer ve karbonik asidi (H CO ) oluş-
2
2
3
turur. Karbonik asit kararsız bir bileşiktir. Bu yüzden parçalanır ve hidrojen iyonları (H ) ile bikarbonat
+
+
iyonlarına (HCO ) dönüşür. Hidrojen (H ) iyonları, boş kalan hemoglobin koltuklarına oturur. Oturacak
-
3
koltuk bulamayan bikarbonat (HCO ) iyonları ise vapurdan denize atlar ve yoluna yüzerek devam eder.
-
3
Alyuvar vapuru alveol kılcallarına ulaştığında hemoglobin koltuklarında oturan CO molekülleri vapur-
2
dan inip alveollere geçerler. Bu sırada yüzerek alveol kılcallarına ulaşan bikarbonat (HCO ) iyonları da
-
3
vapura tırmanır ve buradaki hidrojen (H ) iyonları ile tepkimeye girerek yeniden karbonik asidi oluş-
+
tururlar. Karbonik asit molekülleri vapurdan inmeden CO ve H O’a dönüşür. Oluşan CO molekülleri
2
2
2
vapurdan inip alveollere geçerken H O molekülleri vapurda kalır. Boşalan vapura bu kez alveollerdeki O
2
2
molekülleri biner ve vapur yeniden doku kılcallarına doğru yol almaya başlar.
1. Alyuvar vapurunun solunum gazlarını indirdiği ve bindirdiği damarların ismi nedir? Oksihemoglobin
(HbO ), karbaminohemoglobin (HbCO ) ve bikarbonat iyonları (HCO ) hangi damarlarda oluşur?
-
2 2 3
2. Yanda verilen şekilde akciğer ile kalp arasındaki 6
dolaşım sistemi gösterilmiştir. Alyuvar vapurunun 5
izlediği yolu bu şekil üzerinde nasıl numaralandıra- 7
biliriz? Numaralandırmayı sağ akciğer ve sol akciğer
için ayrı ayrı yapınız. 4 8

3 9
2
1 10

147