Page 163 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 163
76 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
3. Hemoglobinin oksijenle birleştikten sonra kullanılacağı hücreye gidene kadar geçeceği yapıların
sırası ne olmalıdır?
1. Yönerge Aşağıda verilen metni okuyunuz ve metinden yararlanarak soruları cevaplayınız.
4. I. H₂CO₃ → CO2 + H₂O II. CO₂ + H₂O → H₂CO₃
III. H₂CO₃ → H + HCO₃- IV. H + HCO₃- → H₂CO₃
Solunum gazlarından karbondioksidin kanda taşınması sırasında meydana gelen tepkimelerin
gerçekleşme sırası nasıl olmalıdır?
Görsel: Yunus
Fok, yunus, balina, deniz fili gibi deniz memelileri uzun süre su altında kalabilirler. Sağlıklı bir insan
su altında 2-3 dakikadan fazla nefesini tutamazken Antarktika’daki Wendell foku su altında 20 dakika
2. Yönerge Solunum gazlarının kanda taşınma yöntemleri ile ilgili aşağıdaki metni ve görseli inceleyerek soru- bazen de 1 saatten fazla kalabilmektedir. Bazı balina türleri ise iki saat nefes almadan suyun altında kala-
ları cevaplayınız. bilir. Su altında deniz memelilerinin bu kadar uzun süre kalmalarının sebebini akciğerlerinin büyük ol-
masına bağlayabiliriz ama aslında vücut büyüklüklerine orantılandığında denizde yaşayan memelilerin
Yükseklere çıkıldıkça atmosfer basıncı düşer. Deniz seviyesinde 760 mmHg olan atmosfer basıncı, 3000 akciğerleri, karada yaşayan memelilerinkinden daha küçüktür. Çünkü deniz memelilerinin akciğerleri
m’de 523 mmHg’ya, 15000 m’de 87 mmHg’ya kadar düşer. Atmosfer basıncının düşmesiyle orantılı suyun altında oksijen deposu olarak görev yapmaz. Oksijen daha çok kanlarında ve kaslarında depolanır.
olarak oksijen kısmî basıncı (PO₂) da azalır. Havada hâlâ %21 O₂ olduğundan solunan PO₂, deniz se- Deniz memelilerinin suyun altında uzun süre nefeslerini tutabilmelerinin diğer nedeni ise aldıkları ok-
viyesinde 159 mmHg (0,21x760) iken 15000 m yükseklikte sadece 18 mmHg olur. Yükseklerde yaşayan sijeni uzun süre verimli bir şekilde kullanabilmeleridir. Deniz memelileri suya daldıklarında kalp atım
kişilerde böbreklerden salınan eritropoietin hormonu etkisiyle alyuvar sayısı artar. hızları azalır ve kan sadece kalp, beyin ve kaslar gibi gerekli organlara pompalanır. Kaslara kan akışı ya
Samsun’da deniz seviyesinde yaşayan Oğuzhan, okulun atletizm takımında 5000 metreyi 16 dakikada kısıtlanmış ya da uzun dalışlarda tümüyle kapatılmıştır.
koşuyordu. Daha iyi koşmak ve derece yapmak için Atletizm Federasyonunun Erzurum Palandöken
Büyük Ejder Tepesi’nde düzenlediği 15 günlük kampa katılmıştır. Ejder Tepesi’nin rakımı 3176 met- 1. Deniz memelileri aldıkları oksijenin büyük çoğunluğunu akciğerlerinde depolamadıklarına göre
redir. Oğuzhan, kamp dönüşü yapılan 5000 metre kros yarışını 15,30 dakika koşarak dereceye girmiş, oksijeni insanlardan daha fazla depolamalarını sağlayan adaptasyonları neler olabilir?
birincilik elde etmiştir.
5. Oğuzhan’ın kampa katılmasının alyuvar sayısı üzerindeki etkisi ne olmuştur?
2. Deniz memelilerinin suya daldıklarında kalp atım hızlarının azalması onlara nasıl bir yarar sağlar?
6. Hemoglobinin oksijeni bırakmasındaki en önemli faktör doku kılcallarındaki düşük pH'dir. Kan-
da CO₂nin kısmi basıncının doku kılcallarında artması pH'yi düşürür ve hemoglobinin oksijene
ilgisi azalarak oksijeni serbest bırakır. Bu duruma Bohr etkisi denir. Oğuzhan'ın 5000 metreyi daha 3. Deniz memelilerinin uzun süren dalışlarında kaslarına kan akışı ya kısıtlanmış ya da tümüyle kapa-
hızlı koşmasının Bohr etkisiyle ilişkisini açıklayınız. tılmıştır. Bu durumda kasları enerji ihtiyacını nasıl karşılar?
160
Hazırlayan: Selma KAYA
