Page 191 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

90 BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

2. Yönerge Nefronlarda madde emilimi ve idrar oluşumu ile ilgili verilen görseli ve metni inceleyerek aşağıdaki
soruları cevaplayınız.
Böbreğin Henle kulpunda gerçekleşen su emilimi iki
yöntemle gerçekleşir. Bunlardan bir tanesi “ters akım
300
150 200 200 çoğaltıcı sistem”dir. Bu sistemde şekilde görüldüğü Aşağıda böbrek taşının oluştuğu yerlere ait görsel ve böbrek taşının oluşmasıyla ilgili metin verilmiş-
300 gibi proksimal tüpten aşağıya inen kolda su emildiği Yönerge
H O 300 tir. Metin ve görsellerden hareketle soruları cevaplayınız.
NaCl NaCl 2 H O için süzüntünün çözünmüş madde konsantrasyonu
2
H O 200
2
H O 400
2
400 NaCl H O Korteks artar. Henle kulpunun çıkan kolu ise suya geçirgen Böbrek Taşı
H O 2 600 değilken tuz tübülden dışarı çıkabilir (medulla sıvısı-
2
H O na). Henle kulpunun çıkan kolunda tuz kaybı arttık-
2
NaCl 400 800
H O 600 Öz ça tekrar çözünmüş madde miktarı azalır ve osmotik
2 600 H O
NaCl 800 2 basınç azalır. Son olarak toplama kanalında su, os-
1000 Üre
800 Kal ks (çanak)
H O NaCl 1000 moz ile tübülden doku sıvısına geçer ve derişik bir
2
1100 H O ta ı
NaCl 2 1200 idrar oluşur. Toplama kanalından emilen üre, Henle
1000 1200 kulpunun çıkan koluna tekrar emilir ve süzüntünün
H O Üre
2 Böbrek pelv k
H O osmotik basıncına destek olur.
1100 2 ta ı
İdrar
Üst üreter ta ı
4. Tüpler ve doku sıvıları arasında osmotik basınca sebep olan moleküller hangileridir?
Görsel: Böbrek taşları
Böbrek taşı oluşumu sık görülen ve sonradan meydana gelen böbrek hastalıklarından birisidir. 20 - 40 yaş aralığın-
5. Şekildeki nefronda, tübüllerin içindeki osmotik basınç değeri sürekli değişmektedir. Bu sayede da sık görülür. Böbrek taşı oluşumunun birçok nedeni vardır.
suyun geri emilimi gerçekleşebilir. Bu durumu sağlayan korteks ve öz bölgelerinin osmotik basınç Metabolizma bozukluğu, idrarla birlikte böbrek taşı oluşturabilecek ham maddelerin bol miktarda atılması bu has-
değerleri nasıl olmalıdır? talığın birer nedenidir. Örneğin “ürik asit” denen maddenin idrardan fazla bulunması ürik asit taşlarına neden ola-
bilir. Ürik asit metabolizmasının bir enzim noksanlığından olması söz konusu olduğu gibi aşırı protein tüketiminde
de idrarla fazla miktarda ürik asit atılır ve bu madde böbreklerde taş oluşmasına neden olabilir (Ürolojide buna
zengin taşı denir.). Tüketilen tahıl ürünlerinde fosfat taşları olabilir (fakir taşı). Aşırı miktarda süt ve süt ürünleri
tüketen kişilerin böbreklerinde de kalsiyum taşları oluşabilir. Böbrek iltihapları, domates, karbonat, aşırı miktarda
çerez, çay, kahve, kireçli su, ıspanak tüketmek de taş oluşumuna neden olabilir. Yetersiz su tüketimi veya az idrar
çıkartacak şekilde beslenmek, çok terlemek, çok sıcak ortamda çalışmak, hareketsizlik, uzun süre yatalak olmak
6. Su geçişi nefronlarda da tüm yapılarda olduğu gibi osmozla sağlanır. Bu durumda suyun geri emilimi gibi etmenler de taş oluşumuna neden olur. Taşların ana maddeleri kalsiyum, oksalat, fosfat, amonyum, ürik asit,
esnasında nefronlarda neden fazla enerji harcanır? sistin şeklindedir ve bunlar genellikle bileşikler yapar. Örneğin böbreklerde en sık görüleni kalsiyum oksalat taşıdır.
Amonyum fosfat, kalsiyum amonyum fosfat şeklinde de sık görülür.
Taşlar böbreğin içindeki kanalcıkların ağzında küçük bir kum tanesi şeklinde oluşur; birkaç milimetre olunca ağır-
lığıyla veya bir efordan sonra böbrek içi boşluğuna düşer. Ya burada büyümeye devam eder veya idrarla beraber
atılır. Taşlar yerinden hareket ettiğinde o bölgeyi tahriş eder ve buna bağlı iltihaplanmalar, kanamalar ortaya çıkar.

7. Şekilde verilen tübülün 1 numaralı ucundan verilen tuzun, aşa- 1. Görseldeki böbreğin hangi kısmında meydana gelen taş, idrarın mesaneye gidişini engeller? Gerek-
1 3 ğıdaki kaba ulaşıncaya kadar numaralı yerlerdeki konsantras- çesiyle açıklayınız.
yonunu grafik çizerek gösteriniz.
Korteks
Öz

2 4

188
Hazırlayan: Feyza Tuba EROĞLU