Page 192 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 91

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.6.3. Üriner sistem rahatsızlıklarını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi TAŞ OLSA DAYANMAZ 25 dk.
Amacı Böbrek taşının oluşumunu ve etkilerini açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Aşağıda böbrek taşının oluştuğu yerlere ait görsel ve böbrek taşının oluşmasıyla ilgili metin verilmiş-
tir. Metin ve görsellerden hareketle soruları cevaplayınız.

Böbrek Taşı

Kal ks (çanak)
ta ı

Böbrek pelv k
ta ı

Üst üreter ta ı

Görsel: Böbrek taşları

Böbrek taşı oluşumu sık görülen ve sonradan meydana gelen böbrek hastalıklarından birisidir. 20 - 40 yaş aralığın-
da sık görülür. Böbrek taşı oluşumunun birçok nedeni vardır.
Metabolizma bozukluğu, idrarla birlikte böbrek taşı oluşturabilecek ham maddelerin bol miktarda atılması bu has-
talığın birer nedenidir. Örneğin “ürik asit” denen maddenin idrardan fazla bulunması ürik asit taşlarına neden ola-
bilir. Ürik asit metabolizmasının bir enzim noksanlığından olması söz konusu olduğu gibi aşırı protein tüketiminde
de idrarla fazla miktarda ürik asit atılır ve bu madde böbreklerde taş oluşmasına neden olabilir (Ürolojide buna
zengin taşı denir.). Tüketilen tahıl ürünlerinde fosfat taşları olabilir (fakir taşı). Aşırı miktarda süt ve süt ürünleri
tüketen kişilerin böbreklerinde de kalsiyum taşları oluşabilir. Böbrek iltihapları, domates, karbonat, aşırı miktarda
çerez, çay, kahve, kireçli su, ıspanak tüketmek de taş oluşumuna neden olabilir. Yetersiz su tüketimi veya az idrar
çıkartacak şekilde beslenmek, çok terlemek, çok sıcak ortamda çalışmak, hareketsizlik, uzun süre yatalak olmak
gibi etmenler de taş oluşumuna neden olur. Taşların ana maddeleri kalsiyum, oksalat, fosfat, amonyum, ürik asit,
sistin şeklindedir ve bunlar genellikle bileşikler yapar. Örneğin böbreklerde en sık görüleni kalsiyum oksalat taşıdır.
Amonyum fosfat, kalsiyum amonyum fosfat şeklinde de sık görülür.
Taşlar böbreğin içindeki kanalcıkların ağzında küçük bir kum tanesi şeklinde oluşur; birkaç milimetre olunca ağır-
lığıyla veya bir efordan sonra böbrek içi boşluğuna düşer. Ya burada büyümeye devam eder veya idrarla beraber
atılır. Taşlar yerinden hareket ettiğinde o bölgeyi tahriş eder ve buna bağlı iltihaplanmalar, kanamalar ortaya çıkar.

1. Görseldeki böbreğin hangi kısmında meydana gelen taş, idrarın mesaneye gidişini engeller? Gerek-
çesiyle açıklayınız.

189