Page 218 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11 104

1. ÜNİTE > İnsan Fizyolojisi Kazanım 11.1.7.2. Üreme sisteminin sağlıklı yapısının korunması için yapılması gerekenlere ilişkin çıkarımlarda bulunur.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi

Etkinlik İsmi BİYOLOJİK SAAT VE VÜCUDUMUZDAKİ DÖNGÜLER 30 dk.
Amacı Menstrual döngüyü kontrol eden hormonların etkilerini açıklayabilme. Bireysel

Yönerge Menstrual döngü ile ilgili verilen aşağıdaki metin ve grafikten yararlanarak soruları cevaplayınız.

Dişi bireylerde yumurta hücresinin gelişimi daha bir embriyo iken anne rahminde başlar ve belirli bir yaşa
kadar sürer. Ergenlikten önce FSH ve LH salgılanması düşük düzeydedir ve ovaryumlar aktif değildir. Ergen-
likte hipotalamus GnRH salınımını artırır ve GnRH, FSH, LH, östrojen ve progesteron arasındaki etkileşim-
ler, ergenlik ve menopoz arasındaki dönemde ovaryum ve uterus döngülerini kontrol eder.
Menstruasyon, her bir uterus ve ovaryum döngüsünün başlangıcına işaret eder. Menstruasyonun başla-
masından birkaç gün önce hipofizde FSH ve LH salgıları artmaya başlar. Yaklaşık bir hafta sonra ovar-
yumdaki foliküllerden bir tanesi olgunlaşır. Olgunlaşan folikülden dişi eşey hormonları olan steroit yapılı
östrojen ve progesteron salgılanır. Kanda miktarı artan östrojen, uterusun büyüyüp gelişmesini, iç çeperi-
nin (endometriyum) kalınlaşmasını ve ikincil cinsiyet karakterlerinin oluşmasını sağlar. Progesteron hor-
monunun artışı ise kalınlaşan endometriyumu koruyarak embriyonun tutunup gelişmesi için uygun hâle
getirir. Büyüyen folikülden salgılanan östrojen artışına bağlı olarak pozitif geri bildirim ile LH miktarı
artar. LH artışıyla olgunlaşan folikül yırtılır ve yumurta (ikincil oosit) serbest bırakılır. İkincil oosit kirpikli
huni tarafından yumurta kanalına aktarılır. Bu olaya ovulasyon denir. LH etkisiyle yırtılmış folikül hüc-
releri korpus luteuma dönüşür (Görsel 1). Korpus luteumdan salgılanan östrojen ve progesteronun artışı,
hipofiz üzerine negatif geri bildirim ile kontrol uygulayarak FSH ve LH salgısını inhibe eder ve böylece
yeni foliküllerin olgunlaşmaya başlamasını önler.
Eğer yumurta döllenmezse korpus luteum döngünün yaklaşık 26. gününde parçalanır. Korpus luteum
tarafından progesteron üretiminin olmaması nedeniyle endometriyum sıyrılıp atılır ve menstruasyon
meydana gelir. Korpus luteumun bozulmasıyla dolaşımda olan steroidlerdeki azalma, aynı zamanda
hipotalamus ve hipofizin negatif geri bildirimle kontrolden serbest kalmasını sağlar; böylece GnRH,
FSH ve LH hormonlarının hepsi artmaya başlar. Bu hormonlardaki artış folikül gelişiminin sonraki
Ovulasyon
turlarını indükler ve ovaryum döngüsü yeniden başlar.
Ovulasyon
Vücut Sıcaklığı

Ovaryum Döngüsü

II Ovulasyon
III IV
Hormon seviyeleri I

Günler
Görsel: Menstrual döngü

1. Yukarıdaki görselde menstruasyon döngüsü boyunca kandaki hormon seviyelerini gösteren grafikte
I, II, III ve IV numaları hormonların isimlerini belirleyerek nereden salgılandıklarını açıklayınız.

215