Page 249 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
5. İç organlar yaşamsal olayların gerçekleştiği yapılardır. Bu organ- 5. Evet, hayvan kış uykusu ritmini sürdürür. Çünkü biyolojik saat çev-
lar istemsiz ve ritmik çalışan yapıdadır. İç organların birbiriyle zıt resel koşullardan etkilense de çoğunlukla bu koşullardan bağımsız
çalışan 2 sinir tarafından kontrol edilmesi, bu organların düzenli çalışır. Biyolojik saatin ana kumanda merkezi olan epifiz bezi ve
bir şekilde çalışmasını ve çalışmanın devamlılığını sağlar. Böylece suprakiyazmatik çekirdeğe zarar verilmediği müddetçe uyku ritmi-
dolaşım, boşaltım, hormonal sistem gibi yaşamsal öneme sahip ni düzenleyen melatonin salınımı devam eder. Bu da hayvanın bir
sistemler denetim altında tutulmuş olur. yıla kurulmuş biyolojik saatinin şaşmadan çalışmasını sağlar.
6. Dansın öğrenilmesi sırasında beyin aktif olarak görev yapmış, 6.
alışkanlık hâline getirilmesiyle kontrolü omuriliğe geçmiştir. Yıllar 70
sonra dans esnasında kullanılan müzik duyulduğunda birey dansı 60
hatırlamış ancak ufak hatalar yapmıştır. Hatalar beynin tekrar dev- 50
reye girmesini sağlamıştır. Daha sonra hatalar düzeltilmiştir.
7. Verilen örnekte beyinciği zedelenen kuşun kanat çırptığı hâlde 40
kanatlarını uyumlu çırpamadığı için uçamadığı belirtiliyor. Bu 30
durumda beyinciğin kas hareketlerinin uyumlu, eşgüdümlü ola- 20
rak gerçekleşmesini sağladığı görülüyor. Bir insanın beyinciği 10
hasar görürse kaslar eş güdümlü olarak çalışamayacağı için denge
konusunda sorun yaşayacağı, hareketlerini düzgün bir şekilde 14 00 18 00 22 00 02 00 04 00 06 00 10 00
gerçekleştiremeyeceği söylenebilir. Evet, metinde melatonin salgılanmasının akşam saatlerinde art-
8. Verilen örneklerde beyin kabuğunun bilinç, hafıza gibi bilişsel maya başladığı ve sabah saatlerinde azaldığından bahsediliyor.
durumlarda görevli olduğu görülüyor. Beyin kabuğunun zede- Çizilen grafik ile metindeki bilgiler örtüşüyor.
lenmesi düşünme, değerlendirme gibi bilinç durumunun kaybe-
dilmesine neden olacaktır. 7. Ritmik Olay Biyolojik Ritim Çeşidi
Etkinlik No.: 5 - Rana Ridibunda'da Merkezî Sinir Sistemi
Sinir sistemindeki hücrelerin belirli aralıklarla Ultradiyen ritim
1. Decerebre kurbağa önüne konulan besinle beslenemeyecektir. Se- sinyal göndermesi
rebral korteks (beyin kabuğu); duyu, hareket, hafıza, zekâ, bilinçli Epifiz bezinden melatonin hormonu salgılanması Sirkadiyen ritim
(istemli) hareketleri kontrol eder. Bundan dolayı kurbağa besini
tanımaz, acıktığını ve beslenmesi gerektiğini bilmez. Kadınların menstruasyon döngüsü İnfradiyen ritim
Kalp atışı Ultradiyen ritim
2. Decerebre kurbağa su dolu küvete ters konulduğunda düzelecek-
tir. Çünkü bu bir refleks olayıdır. Decerebre kurbağa da omurilik Uyku-uyanıklık döngüsü Sirkadiyen ritim
olduğu için refleks hareketlerini gerçekleştirebilir. Bazı hayvanların kış uykusuna yatması İnfradiyen ritim
3. Decerebre kurbağa su dolu küvete konulduğunda yüzebilir. Yüz- Siyanobakterilerin gündüz oksijen, gece nitrat Sirkadiyen ritim
me kurbağada bir reflekstir. üretmesi
4. Hayır, decerebre kurbağa daha önceden öğrendiği bir davranışı
gerçekleştiremez. Çünkü bu tip hareketleri kontrol eden beyin Etkinlik No.: 7 - Korkunca Neler Oluyor?
kabuğuna sahip değildir.
1. Astım nöbetlerinde solunum yollarını genişletmek ve kalbi güç-
5. Kurbağada omurilik vardır. Bu yüzden refleks hareketlerini gerçek- lendirmek için vücuda adrenalin ve noradrenalin hormonu en-
leştirebilir. jekte edilebilir.
Asit damlatıldığında bacağını çekmesi bir reflekstir.
2. Adrenalin göz bebeklerinin büyümesine neden olmalıdır. Çün-
6. Kurbağanın bacağına damlatılan asit miktarı artırılırsa bacağını kü kişi tehlike içindedir. Çevresini daha iyi görüp algılamalıdır.
daha kuvvetli çekecektir. Çünkü uyartı şiddeti artırıldığında uya- Kasların gerginliğinde artış olmalıdır. Böylece daha hızlı bir şe-
rılan nöron sayısı ve impuls sayısı artar. Bu durumda tepki şiddeti kilde kaçabilir ya da mücadele edebilir. Mide öz suyunun salgı-
de artacaktır. lanmasında azalma olmalıdır. Tehlike altında olduğu için kanın
Etkinlik No.: 6 - Beyindeki Akrep ve Yelkovan çoğunu iskelet kaslarına ve beyne göndermelidir. İdrar kesesinin
büyümesini beklerim. İdrarını hissetmeyip mücadeleye devam
1. Olası cevap: Canlılarda belirli aralıklarla gerçekleşen fizyolojik olay- etmesi gerekir. Pıhtılaşma proteinlerinin miktarında artış olma-
ların günlük, aylık ve yıllık ritimlerini kontrol eden ve ana kumanda lıdır. Kanamalı bir durum olduğunda kan kaybının az olması için
merkezi beyinde bulunan doğal bir zamanlayıcı olarak tanımlanabilir. kan kolay pıhtılaşmalıdır.
2. Homeostasi, iç ortamı sürekli değiştirmeye çalışan dış faktörlerle 3. Evet, açıklama doğrudur. Kortizol proteinlerin glikoz gibi kar-
içteki kontrol mekanizmalarının dinamik hâldeki karşılıklı etki- bonhidratlara dönüşmesini sağlar. İç organların protein yapısın-
leşimidir. Biyolojik saat sayesinde ışık, sıcaklık, mevsim gibi deği- da yıpranmaya neden olur. Kalp zayıflar. Kortizol ayrıca kanın
şen çevre koşullarına karşı ritmik olaylar gerçekleştirilerek kararlı şeker oranını arttırdığından tansiyon artar. Damarlarda da yıp-
bir iç ortam oluşturulmaktadır. ranma olur.
3. Evet, katılırım. Çünkü bu hormon epifizdeki ışığa duyarlı olan 4. Adrenalin kavga, korku, heyecan gibi kısa süreli stres durumla-
pinealosit hücreler tarafından üretilmektedir. Işık ve elektroman- rında daha fazla salgılanır. Adrenalin deri yüzeyindeki damarları
yetik dalgalar salgılanmasını azaltmaktadır. Melatonin miktarı daraltır. Buradaki kan miktarı azalır. Deri yüzeyindeki bir kesil-
geceleri daha yüksek olduğuna göre karanlıkta salgılanan bir hor- me sırasında az kan akar, sanki kan buz tutmuş da akmıyor gibi
mondur, diyebiliriz. bir durum oluşur. Adrenalin göz bebeklerini büyüttüğü için kor-
4. Vücudumuzdaki birçok biyolojik olay gibi uykunun da belirli bir kan bir kimsenin göz bebekleri büyür. Göz bebeğinin bu durumu
ritmi vardır. Biyolojik saatin denetiminde olan uyku ritmi melato- falcıların kullandığı büyük taşlara benzemektedir.
nin hormonu tarafından düzenlenir. Yaşa bağlı olarak bu hormo- 5. Derin üzüntü veya ani bir korku yaşandığı anlarda adrenal kor-
nun salgılanma miktarı değişir. Genç yaşlarda kandaki melatonin teksten salgılanan kortizol hormonu, proteinleri karbonhidrata
miktarı daha fazlayken ileri yaşlarda salgılanma miktarı azalmak- çevirdiği için savunma proteinlerinin (antikorların) miktarında
tadır. Bu yüzden yaşlılar gece saatlerinde daha az uyku hâlindedir. azalma olur. Bağışıklık sistemini baskıladığından vücuda girmiş
olan virüsler rahatlıkla ürer.

246