Page 253 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
5. İnsanda kokuyu algılayan tek bir koku alıcı sinir yoktur. Çok fazla 5. Kulak zarının yüzey alanı ile oval pencerenin yüzey alanını oranla-
olduğu tahmin edilen koku sinirlerinin birkaçını bir koku uyarır- dığımızda (55 mm /3,2 mm ) kulak zarının yüzey alanı 17 kat daha
2
2
ken diğer bir koku başka sinirleri uyarabilir. büyüktür. Yüzey alanının, dış kulağın sonundan iç kulağın başlan-
6. Vücut kokularının farklı olması kısmen genetiğe bağlıdır. Çünkü, gıcına doğru giderek azalması ve kulak kemiklerinin titreşmesiyle
vücudumuzun ürettiği molekül tiplerine ve miktarlarına gene- ses dalgaları iç kulağa daha fazla basınç uygular. Bu durum sesin
tiğimiz karar verir. Vücudumuzun farklı bölgeleri kendi değişik havadan sıvı ortama etkin bir şekilde iletilmesi için avantaj sağlar.
moleküler salgılarını üretirler ve farklı tür mikroorganizmalara Etkinlik No.: 20 - Tatlı Hayat
ev sahipliği yaparlar. Bunlar da birleşerek kişiye özgü kokuları
ortaya çıkarır. Anne kokusu, bebek kokusu, sevdiğin insanın ko- 1. Tat alma bozuklukları, bireylerin tat alma kalitesini etkiler. Bazı
kusu gibi toplumda yerleşmiş koku tanımlamaları vardır. Ayrıca hastalıklar (diyabet, reflü...), sigara kullanımı, alkol kullanımı, ilaç
vücut salgıları dolayısıyla kokusu kızgınlık, endişe ya da mutluluk kullanımı, yaşlılık, hamilelik, ağız ve diş sağlığı bozuklukları, ke-
anlarında değişebilir. moterapi gibi nedenler de bireylerin tat alma kalitesini etkilemek-
7. Koku körlüğü de denilen bu durum, koku alamama nezle, grip tedir. Ayrıca besinin tadının farklı algılanmasında besinin sıcaklığı,
alerji gibi nedenlerle ortaya çıkıp geçici olabilir. Bazen de büyü- görünüşü, rengi, kokusu ve kişinin koku alma kalitesi de etkilidir.
müş geniz-burun etleri, burun eğrilikleri, burun içik anatomik 2. Tat ve koku duyusunun algılanmasını sağlayan reseptörler kemo-
bozukluklar ve sigara kullanımı gibi nedenlerle ortaya çıkıp kalıcı reseptörlerdir. Kemoreseptörlerin uyarılması için tadı veya koku-
olabilir. Her iki şekilde de alınan havanın koku alma bölgesine su alınacak maddelerin çözünmüş ve belli bir yoğunlukta olması
ulaşması etkilenir. Sonuç olarak koku alamayan insanlar yedik- gereklidir. Bunu kanıtlamak amacıyla hazırlanabilecek deneyde
lerinin tadına varamayacakları ya da hoşlandıkları kokuları ala- sınıftan 2 öğrenci seçilir. Öğrencilerden bir tanesinin dili steril
mayacakları için pek çok şeyden keyif alamayacaklardır. Ayrıca peçete yardımıyla iyice kurutularak dilinin üzerine kuru toz şeker
kötü kokuları ile ayırt edilebilen tehlikelere de açık olacaklardır. serpilir. Diğer öğrencinin diline ise bir işlem uygulanmadan şe-
Mesela gaz zehirlenmesi gibi. kerli su çözeltisi bir fırça yardımıyla değdirilir. Her iki öğrenciden
8. Olası cevap: Malzemeler: Bir miktar haşlanmış bezelye, nohut ve de elde edilen sonuçlar değerlendirilir.
fasulye, çamaşır mandalı, göz bandı. 3. Tat alabilmek için gerekli bir eşik değeri vardır. Bu değerin altında
Burnumuzu mandalla kapatıp besinleri görmemek için göz ban- kalan %0,01’lik çözeltiden tat alınamamıştır. Diğer çözeltilerden
dını takalım. Arkadaşımızın yardımıyla hepsi eşit derecede haş- ise tat alınabilmiştir.
lanmış şekillerinden dolayı ayırt etmemek için biraz da ezilmiş 4. Evet, katılıyorum. İnsan dili gün içinde çok sıcak, çok soğuk gibi
bezelye, fasulye ve nohuttan tadalım. (Aynı deney patates, armut etkilere maruz kalmakta ve dil üzerinde bulunan kemoreseptörler
ve elma ile de yapılabilir.) bu durumdan etkilenmektedir. Fakat dili oluşturan epitel doku
Ağzımız ve burnumuz içeriden bir hava kanalıyla birbirine bağ- hücreleri kendilerini hızlı bir şekilde mitoz bölünmeler geçirerek
lıdır. Besini ağzımızda çiğnerken koku molekülleri içerideki ka- yenileme özelliğine sahiptir.
naldan koku reseptörlerine ulaşır ve tat almaya yardımcı olur. 5. a) Olası cevap: Koku alma duyusunu yitiren birçok kişi, tat alma
Burnumuzu kapattığımızda hem dışarıdan hem de içerideki konusunda da problem yaşadığını ifade eder. Tat ve kokunun
kanaldan koku almayı engellemiş oluruz. Bu yüzden kokuları ile farklı duyular olduğu ve birbirinden bağımsız olduğu bilinmekle
tatlarını ayırt edebileceğimiz besinlerin tatlarını algılayamayız. birlikte, tat ve koku sistemlerinden beyne gelen uyarılar birleşti-
Etkinlik No.: 19 - İşitme Biyofiziği rilerek lezzet algısını oluşturmaktadır. Lezzet, tat ve koku duyu-
larının beraber uyarılmasıyla algılanır. Lezzeti değerlendirme-
1. Kulağın işlevlerinden biri de yön belirlemedir. İki kulağın olması de koku duyusu tat duyusuna göre daha önemlidir. Burundan
yön tayininde avantaj sağlar. Sesin çıktığı kaynağa yakın olan ku- nefes alamayan kişilerin lezzeti değerlendirmede zorlanmasının
lak sesi daha şiddetli ve diğer kulaktan daha önce duyar. Ses hangi sebebi budur. Birçok tat, koku duyusu tarafından algılanır. Ör-
kulağa (sağ veya sol kulak) öncelikli ve daha şiddetli geliyorsa kişi neğin burnu tıkalıyken sarımsaklı yemek yiyen bir kişi, yenilen
ona göre sağ veya sol tarafa yönelir. yemeğin tatlı veya ekşi olduğunu ayırt edebilir fakat sarımsak
2. Obua ve klarnetten çıkan seslerin dalga boyu genliği (şiddeti) ve kokusunu algılayamayabilir. Bunun nedeni sarımsağın kokusu-
frekansı aynı olsa da çıkardıkları seslerin niteliği (tınısı) farklı nun büyük kısmının koku algaçları tarafından değerlendirilme-
olacaktır. Çünkü her ses kaynağı kendine özgü ses çıkarır. sinden kaynaklanır. Çikolata ile kahve de tatları ve kendilerine
3. Fısıldayarak söylenen sözcükler kulağa daha az şiddetle gelir. Di- özgü kokularıyla algılanabilen gıda maddelerindendir.
ğer bir deyişle ses gürlüğü alçaktır. Genliği düşük olan dalga boy- b) Olası cevap: Öğrencilerin gözlerini kapatarak besinleri gör-
ları kulak kepçesiyle kulak yoluna iletilir. Kulak zarını titreştirir. memelerini sağlayınız. Burunlarını da bir mandal yardımıyla
Kulak kemikleri bu titreşimleri artırarak oval pencereye iletir. İç kapatınız. Daha sonra öğrencilere çeşitli besinler yedirerek
kulaktaki kohleada bulunan sıvılarda küçük dalgalanmalar olu- onlardan kokusunu alamadıkları bu besinlerin tatlarıyla ilgili
şur. Bu küçük dalgalar, korti organındaki tüy hücrelerinin daha yorum yapmaları yapmalarını isteyiniz.
az titreşmesine sebep olur ve beyne daha az aksiyon potansiyeli Etkinlik No.: 21- Bir Çift Göz
gönderilir. Beyinde kulağa söylenen sözler fısıltı şeklinde algılanır.
1. Burak isimli öğrencinin göz kusurunun mercek veya ameliyatla
4. a)
Dalga boyu (Metre) Frekans (Hertz) düzeltilebilme ihtimali yoktur. Çünkü renk körlüğü X kromozo-
mu üzerinde çekinik genler ile taşınan kalıtsal bir rahatsızlıktır.
5 4 Retinada bulunan koni reseptörlerinin renkleri algılamalarındaki
2,5 8 bozukluk nedeniyle ortaya çıkar.
1,5 12 2. Ayşe’nin göz kusuru şaşılıktır. Şaşılık, göz küresini hareket ettiren
kasların birbirleri ile uyumlu çalışmaması sonucunda gözlerin
b) A, B ve C dalgalarının genlikleri aynı olduğundan ses şiddetleri aynı noktaya yönelememesidir. Bu nedenle göz doktoru, ameliyat
aynıdır. C dalgasının frekansı en fazla olduğu için bu sesi tiz, ile göz kaslarının düzeltilerek göz küresi ile uyumlu bir biçimde
A dalgasının frekansı da en az olduğu için bu sesi pes olarak çalışacağının sağlanacağını belirtmiştir.
algılar. 3. Bir kişide hem renk körlüğü hem de şaşılık olma ihtimali vardır.
c) Dalga boyu azaldıkça frekans artıyor veya dalga boyu arttıkça Bu göz kusurlarının oluşumu birbirinden tamamen farklıdır.
frekans azalıyor. Dalga boyu ve frekans arasında ters orantı var.

250