Page 252 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
5. Olası cevap (1): Evet, kısmen düşünebilirim. Metinde verilen bil- Etkinlik No.: 17 - Görüntü Oluşturma Araçları
giler doğrultusunda kaygı bozukluğu ve depresyon yaşayan fare-
lerin bağırsaklarında Lactobacillus helveticus ve Bifidobacterium 1. İnsan gözünün merceği fotoğraf makinesi lensiyle, gözün iris ya-
longum bakteri türlerinin düşük seviyede olduğu tespit edilmiştir. pısı diyaframla, göz bebeği diyafram açıklığıyla, gözün retinası da
Tıpkı otizmli farelerde yapıldığı gibi dışarıdan probiyotik takvi- fotoğraf makinesindeki görüntü sensörü veya fotoğraf filmiyle
yesi şeklinde Lactobacillus helveticus ve Bifidobacterium longum benzerlik göstermektedir.
bakteri kültürü depresyonlu farelere verilerek bağırsaklarında 2. Kornea, mercek, gözün ön ve arka bölümünü dolduran saydam
bozulmuş olan mikrobiyota dengesi tekrar sağlanabilir. Çeşitli sıvılar retina üzerine odaklamada işlev görür.
testlerle depresyon durumunun ortadan kalkıp kalkmadığına 3. İnsan, göz merceğinin şeklini değiştirerek odaklama yapar. Mer-
bakılabilir. Ancak prebiyotik beslenme hakkında bilgi verilmediği cek ışığı kırarak retinaya odaklar. Mercek kalınlaştıkça ışığın kı-
için depresyonlu farelerin iyileşmesi hakkında bir şey söylenemez. rılması daha fazla olur. Yakındaki bir nesneye bakarken merceği
Olası cevap (2): Hayır, düşünmüyorum. Otizmli farelere probi- kontrol eden kirpiksi cisim kasları kasılır. Mercek bağları gevşer.
yotik tedavi uygulandığında olumlu sonuç alınmış olabilir. Ancak Böylece esnek olan mercek kalınlaşır ve yuvarlaklaşır. Merceğin
aynı durum depresyonlu fareler için geçerli olmayabilir. ışık kırıcı özelliği artar. Mercek inceldikçe de ışığı kırma özelliği
azalır. Uzaktaki bir nesneye bakarken merceği kontrol eden kir-
Etkinlik No.: 16 - Tüm Vücudu Örterim piksi cisim kasları gevşer. Mercek bağlarını gerer. Böylece mercek
1. Epidermis tabakasının kalınlığı vücudun her bölgesinde aynı değil- incelir ve yassılaşır. Bu değişimlere göz uyumu denir.
dir. Vücudun fazlaca basınca maruz kalan el ayası (avuç içi) ve ayak 4. Gözün önüne yandan yaklaştırılan bir nesnenin önce şekli daha
tabanı gibi vücut kısımlarında epidermis tabakası oldukça kalındır. sonra rengi ayırt edilir. Çünkü görüntü ilk olarak sarı beneğin
En ince epidermis tabakası ise göz kapaklarında bulunmaktadır. çevresindeki çubuk reseptörlerle alınır. Gözün optik ekseninde
2. Dermis tabakasında ağrı reseptörleri, mekanoreseptörler, termo- ise en net ve keskin görüş elde edilir. Çünkü koni reseptörler en
reseptörler ve basınç reseptörleri bulunur. Sinir uçları ağrı resep- yoğun olarak sarı beneğin merkezinde bulunur.
törü olarak görev yapar ve dokunma, aşırı sıcak ve iltihaplanmaya 5. İristeki halkasal düz kaslar göz bebeğinin genişliğini kontrol ederek
karşı duyarlıdır. Meissner (maysner) cisimcikleri ve Merkel disk- gözün içine girecek ışık miktarını ayarlar. Bu kaslar gevşediğinde
leri mekanoreseptör olarak görev yapar ve dokunmaya karşı du- göz bebeği büyür, kasıldığında küçülür. Diyafram yapısındaki açık-
yarlıdırlar. Krause (kırause) cisimciği ve Ruffini (rufini) cisimciği lığın azaltılıp artırılmasıyla makineye giren ışık miktarı ayarlanır.
ise termoreseptör olarak görev yapar. Krause cisimciği soğuğu, Bu açıdan göz bebeğiyle benzerlik göstermektedir. Göz bebeğinin
Ruffini cisimciği ise sıcağı algılar. Pacini (paçini) cisimciği ise ba- genişliği yalnızca ışığın varlığında değil; korku, heyecan, ilgi ve cin-
sınca karşı duyarlıdır. sel çekim gibi içinde bulunulan duygusal duruma göre de değişebi-
3. Meissner cisimciği ve Merkel diskleri dokunma reseptörleri ola- lir. Bu açıdan diyafram yapısından farklılık gösterir.
rak görev yapmaktadır. Parmak uçlarında ve dudaklarda daha yo- 6. Görüntü sensörünün ışığın farklı dalga boylarını soğurma özelli-
ğun olarak bulunmaktadır. Bebeklerin görme duyusu bir yaşına ği, gözün sarı beneğinin merkezinde çokça bulunan koni reseptör
girene kadar çok gelişmediğinden dokunma duyusu ile cisimleri hücreleriyle benzerlik göstermektedir. Koni hücrelerini uyarmak
algılarlar. için daha fazla ışık gerekir ve gün ışığında renkleri ayırt etmemizi
4. Deride bulunan epitel doku hücreleri devamlı olarak yenilendik- sağlar.
leri için sürekli ve hızlı bir biçimde bölünür. Dış etkilere en fazla Etkinlik No.: 18 - Koku Duyusu ve Yaşam
maruz kalan organımız derimizdir. Kansere neden olan (kanse-
rojen) U.V. ışınları, radyasyon, kimyasal maddeler, hava kirliliği 1. Koku duyusu beslenme davranışlarını düzenler, çevresel tehli-
vb. etkenlere daha fazla derinin maruz kalması hücre bölünmele- kelerin algılanmasını sağlar, insanın sosyal davranışlarında rol
rinin kontrolden çıkmasına ve deride kanserleşmeye neden olur. oynar. Koku duyusu insanın yaşadığı çevreyle bağlantı kurması-
5. a) Deride bulunan melanosit hücrelerinden sentezlenen melanin nı sağlayan ve yaşamını kolaylaştıran en önemli duyulardandır.
pigmenti deriye rengini verir. Mesela hafızayla bağlantılıdır. Yitirildiği zaman sadece yemek
yeme zevki kaybedilmez, hiçbir yer hiç kimse tanıdık gelmeye-
b) Hipofiz bezinden salgılanan MSH melanosit hücrelerini uya- bilir. Öyle ki koku alma bozukluğu olan insanlar yaşamı tehdit
rarak deriye rengini veren melanin pigmentinin salgılanmasını eden bazı durumlara karşı savunmasızdırlar. Mesela evlerindeki
arttırır. gaz kaçağını fark edemezler, gıdaların bozulup bozulmadığını
c) Albinoluk, melanosit hücrelerinden melanin pigmentinin az anlayamazlar.
üretilmesi veya hiç üretilmemesinden kaynaklanan bir genetik
mutasyondur. 2. Tat alma duyusu, koku alma duyusuna bağlıdır. Eğer koku alma
duyusunu kaybederseniz yemeğin tadını iyi alamaz hatta bazı tat-
6. Deride bulunan ter bezleri, yağ bezleri ve kan damarları vücut ların tamamen kaybolduğunu fark edebilirsiniz. Çoğu tatlar koku
ısısının sabit tutulmasında etkin rol oynar. duyumuz tarafından tanınır. Örneğin sarımsaklı bir yemek yer-
7. Krause ve Ruffini cisimcikleri deride bulunan termoreseptörler- ken burnunuzu tıkarsanız veya nezleyken böyle bir yemek yerse-
dir. Termoreseptörler derinin her bölgesinde aynı sıklıkta bulun- niz yenilen yemeğin tatlı veya ekşi olduğunu ayırt edebilirsiniz.
maz. Isıya alışır ve çabuk yorulurlar. Isının organizmalar için bir Fakat sarımsak kokusunu algılayamayabilirsiniz. Bunun nedeni,
konfor sınırı bulunur. İnsan için bu sınır 20 C’dir. Bu sınırın sarımsağın bilinen kokusunun büyük kısmının koku reseptörleri
0
üzerindeki ısı değerleri sıcaklık, altındaki ısı değerleri soğukluk tarafından değerlendirilmesidir.
duyusunu uyandırır. Isı konfor sınırında sıcaklık ve soğukluk du- 3. Koku reseptörleri uzun süre aynı kokuya maruz kaldığında im-
yusunun uyarılmaması alışma nedeniyledir. Bu nedenle belirli bir puls üretimini azaltır ve durdurur. Bunun sonucunda ortama
süre sıcak ve soğuk sularda bekleyen ellerdeki Krause ve Ruffini yayılan koku hissedilmez. Bu durum koku adaptasyonu olarak
cisimcikleri alışmış ve yorulmuş oldukları için ılık suyu sağ el sı- tanımlanabilir. Merkezî sinir sisteminin kokuyu öğrenmesi söz
cak, sol el soğuk olarak hissetmiştir. konusudur. Ortama yeni bir koku yayıldığında duyu hücreleri bu
8. Mikroorganizmaların vücuda girmesini önleyerek vücut savun- kokuyu algılayabilir.
masında görev alır. Metabolizma artıklarının ve toksinlerin vü- 4. Koku duyusu, en çabuk yorulan duyudur. Bu sayede işleri nede-
cuttan uzaklaştırılmasında görev alır (boşaltım). Fiziksel ve kim- niyle uzun süre kötü kokulu ortamlarda bulunan insanlar koku-
yasal etkilere karşı koruma sağlar. Yağ depo eder. dan rahatsızlık duymazlar ya da bulunmak zorunda oldukları
kötü kokulu ortamlarda fazla zorlanmazlar.

249