Page 250 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 8 - Acıkıp Atıştırınca Neler Oluyor? 4. a) Kan glikoz seviyesinin yüksek olduğu 2 ve 6. seviyede insülin al-
ması gerekir. Böylece kandaki glikoz seviyesi normal aralığa iner.
1. Kan şekerinin yükselmesidir. Çünkü açlıkta normal sınırlar ara- b)
sında olan kan glikoz düzeyi toklukla birlikte artış göstermiştir. Kandak gl koz
Kanda artan glikozun yeniden normal sınırlara ulaşabilmesi için
pankreas uyarılmıştır.
2. Pankreasın beta hücreleri reseptörleri uyarılır ve insülin salgılanır. N
İnsülin bir hormon olduğu için hormonların salgılandığı yer kandır.
3. İnsülin kan yoluyla karaciğeri ve vücut hücrelerini uyarır.
4. İnsülin salınımıyla kan şekerinin ergenlerde normal seviyesi olan Zaman
80-90 mg/dL’ye düşmesi beklenir.
5. Ayşe’nin normalden fazla kilolu olmasında tiroksin hormonu et-
5. Evet, geri bildirimdir. Negatif geri bildirim olarak değerlendirilir. kili olabilir. Bu hormon vücudun tüm hücrelerine etki ederek O
Çünkü kan şekeri artınca salgılanan insülinle kan şekeri seviyesi- kullanımını artırır, böylelikle besinlerin daha hızlı parçalanması- 2
nin düşmesi ve bu düşmeye bağlı olarak insülin salgılanmasının nı ve daha hızlı enerji üretilmesini ve bu sayede metabolizmanın
azalması negatif bildirimdir. hızlanmasını sağlar. Tiroksin hormonu bu özellikleri ile az salgı-
6. Sağlıklı değildir. Ara öğün denildiğinde akla abur cuburlar, yağlı landığında bireylerin fazla kilo almasına neden olur.
ve şekerli yiyecekler gelmemelidir. Bu tür besinleri tüketmek, kan 6. Böyle bir panik durumunda böbrek üstü bezinin öz kısmından
şekerinde dengesiz değişimlere ve vücut ağırlığında artışa neden adrenalin hormonu salgılanır. Bu hormonun heyecan, öfke, kor-
olur. Ara öğünlerde kek, bisküvi, çikolata ve gazlı içecekler yerine ku, panik gibi durumlarda salgılanması artar. Hormon etkisi ile
taze sebze ve meyveler, küçük sandviçler, galeta, grisini ile süt, kalp atışı hızlanır, kan basıncı artar. Adrenalin, beyin ve kas gibi
yoğurt, ayran gibi besinler tercih edilebilir. organlara giden kan damarlarını genişletip daha fazla kan geç-
Etkinlik No.: 9 - Kan Şekerinin Düzenlenmesi mesini sağlarken diğer organlara giden kan damarlarını daraltır.
Bu etki de daha hızlı düşünme, daha hızlı koşma ve ten renginin
1. -80. dk., -40. dk., 0, +80.dk., +120.dk. değişmesine neden olur.
2. 0-40. dk. ve 40-80. dk. arası a) Korku anında adrenalin etkisi ile kalp atışlarının hızlanması.
3. Kan glikoz seviyesini düşüren insülin hormonu enjekte edilmiş b) Güzel bir yemek görünce gastrin hormonu etkisi ile açlık hissi
olabilir. İnsülin kandan hücrelere glikoz geçişini sağlayarak kan- oluşmaya başlaması.
da glikoz seviyesini düşürür. Buna bağlı olarak ellerde titreme, Etkinlik No.: 11 - Şekeri Dengelemek
açlık hissi, gözde kararma, bulanık görme, ani terleme gibi deği-
şimler gerçekleşmiş olabilir. 1. Şeker oranı normalden fazla olduğu için kanın osmotik basıncı
yüksektir. Bu yüzden kişi çok susar ve su içer. İdrar miktarı da
4. Grafiğe göre 40. dakikadan sonra kan glikoz seviyesinde artış fazla olur. Kan şekeri yüksektir. Fakat bu şeker hücre içine gi-
gözlenmektedir. Bu durumun sebebi, kanda glukagon seviyesi- rip kullanılamaz. Bu yüzden kişi kendini hep aç hisseder ve çok
nin artışı olabilir. Çünkü kan şekeri düşünce pankreastan insü- yemek yer. Karbonhidrat eksikliğinden dolayı hücreler yağ ve
lin hormonunun antogonisti olan glukagon salgılanır. Glukagon proteinleri daha fazla kullanır. Protein azlığından dolayı yeterli
hormonu, hücrelerden kana glikoz geçişini sağlayarak kan glikoz savunma proteini üretemez. Bağışıklık sistemi zayıflar.
seviyesini arttırır.
2. Şeker metabolizması bozulmuş insanda insüline bağlı ya da bağ-
5. 80. dakikadan sonra kan şekeri glukagon hormonunun insüline lı olmayan diyabet hastalığı vardır. Her iki türlüsü de kandaki
antogonist etkisi sayesinde normal sınırlara ulaşmış ve homeos- glikoz enerji kaynağı olarak kullanılamaz. Bu durumda enerji
tasi sağlanmış olur. kaynağı olarak vücudun yağ ve protein depoları kullanılmaya
6. Pozitif feedback değildir. Çünkü insülin ve glukagonun kanda başlanır. Fakat yağların parçalanması sonucunda oluşan asidik
şeker seviyesini düzenlemesi negatif feedback örneğidir. Kanda metabolitler kan pH’sını düşürür ve vücutta sodyum potasyum
glikoz seviyesi azalırsa glukagon salgılanarak kan şekerini yük- dengesini bozarak hayati tehlike oluşturur. Proteinler kullanıldı-
seltir ve kanda glikoz fazlaysa insülin hormonu kandan dokulara ğında ise zayıflık, kas güçsüzlüğü gibi belirtiler ortaya çıkar.
glikoz geçişini sağlayarak kan şekerini düşürür. 3. Olası cevap: 10 saat aç kalmış bir şeker hastasına şekerli bir besin
Etkinlik No.: 10 - Kimyasal Düzen verildikten sonra hastanın kanına bakılır. Hastanın kanında in-
sülin bulunmuyorsa Tip 1, insülin bulunuyorsa Tip 2 hastasıdır.
1. Sadece bir organ üzerinde etkili olan hormonlara örnek olarak 4. Tip 1 diyabet otoimmün bir hastalık olup çoğunlukla genetik
böbrekler üzerine etkili olan ADH hormonu verilebilir. Bu hor- geçişlidir. Önlemek çok olası değildir. Ancak ileride genetik ala-
monun sadece böbrek üzerine etkili olmasının nedeni, bu hor- nındaki gelişmelerle belki bozulan pankreas yapısı tamir edilip
monu algılayan reseptörün sadece böbrekte bulunmasıdır. hastalık tedavi edilebilir.
2. Östrojen ve progesteron hormonları steroit yapılı iken insülin Tip 2 diyabet ve tiroit hastalıkları ise yine genetik etki olsa bile
protein yapılı hormonlardandır. Steroid yapıdaki hormonlar ağız hareketsiz yaşam, aşırı kilo, stres hastalığı tetikleyen sebepler ola-
yoluyla alındığında sindirim sisteminde sindirilmeden ve deği- bilir. Bu nedenle düzenli ve hareketli bir yaşam, doğru beslenme
şime uğramadan emilir. Protein yapıdaki hormonlar sindirim ile bu hastalıkların önlenmesi mümkün olabilir.
kanalında sindirilir, değişime uğrar ve etkilerini kaybeder. Bu ne-
denle protein yapılı hormonlar dışarıdan verilecek ise enjeksiyon 5. Gün içinde sık sık karbonhidrat ağırlıklı beslenmek, devamlı ola-
yolu ile kana verilmelidir. rak insülin salınımına neden olur. Bu durum zaman içinde kanda
3. Diyabet olmayan sağlıklı bireylerde kan glikoz seviyesinin yük- dolaşan leptin miktarını arttırdığı için bireylerde leptin direnci
gelişimine neden olabilmektedir. Sonuçta kişinin leptin hormo-
selmesine ilk tepki olarak pankreasın beta hücrelerinden salınan nuna karşı hassasiyeti azalır ve tokluk hissinin yeterli yoğunlukta
insülin hormonu etkisi ile glikozun hücrelere alınması sağlanır. hissedilememesi sonucu gereğinden fazla yemek yeme olayı ger-
Ayşe gibi diyabeti olan bireylerde yeterli olmayan insülin üretimi çekleşir (insülin ve leptin direnci).
nedeni ile hücreler kandaki glikozu alamaz. Bu nedenle kan gli-
kozunun ilk yükselişi, Ayşe gibi diyabetli bireylerde fazla olup bu 6. Tiroit ve şeker ilaçlarının ilave olarak alınması kilo problemini
yüksek seviye uzun süre kalır. çözmede yardımcı olabilir. Ancak ilaçlarla fazla tiroit hormonu

247