Page 284 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 108 - Canlılar Her Yerde 3. İklimsel değişiklikler nedeniyle yağış miktarının fazla olması
1. Olası Cevap: Karasal komünitelerde enlem derecesi farkı; gece akarsu ve göllerin su miktarını artırır ve kurumasını engeller. Bu
da sucul ekosistemlerde yaşayan canlıların yaşam alanlarının ko-
gündüz arasındaki zaman farkı, toprak yapısı, güneşin geliş açısı, runmasını sağlar.
yağış alma oranı vb. faktörleri etkilediğinden birincil üretimi et-
kiler. Temiz ve yeterli gün ışığı alan sucul komünitelerde fotosen- Sıcaklık, hem karasal hem de sucul ekosistemlerde canlı çeşitlili-
tez yapan canlı sayısı arttığından birincil üretimi de artar, derinlik ğini artırır. Sucul ekosistemlerde güneş ışınlarının ulaştığı bölge-
arttıkça ışık azaldığından birincil üretimi de azalır. lerde canlı çeşitliliği fazladır.
2. Olası Cevap: Tüm yaşama birliklerinde enerjinin asıl kaynağı gü- 4. Yellowstone Ulusal Parkı’nda yaşayan ve geyik, antilop, bizon, ya-
neştir. Birincil üretim miktarı, üst trofik düzeye aktarılacak enerji ban koyunu gibi canlılarla beslenen kurtların düzensiz avlanma
miktarı için belirleyicidir. Birincil üretim miktarı ile tüketici can- sonucu ortadan kalktığını düşünelim. Bunun sonucunda kurtla-
lıların sayısı ve toplam biyokütlesi aynı doğrultuda hareket eder. rın besin kaynağı olan geyikler aşırı çoğalarak parktaki bitki ör-
3. Olası Cevap: Mercan resifleri ve tropikal yağmur ormanlarının tüsünün neredeyse yok olmasına sebep olur. Buna bağlı olarak da
bitkilerle beslenen diğer canlılar bölgeyi terk ederler.
biyoçeşitlilik bakımından birbirine yakın olması, birçok canlı Bu sorunun çözülmesi için bölgeye bir miktar kurt bırakılabilir.
türünün yaşamasına elverişli fiziksel ortama sahip olmasında et- Buna bağlı olarak da ortamdaki bitki örtüsü ile beslenen geyik sayısı
kilidir. Ortalama birincil üretim miktarlarının yakın olması, üst azalır. Geyiklerin azalmasıyla bitki örtüsü tekrar eski hâline döner.
trofik düzeyde yaşayan komünitelerin çeşit sayıları bakımından Bitki örtüsü ve söğütle beslenen kunduzlar tekrar bölgeye dönerek
yakın olmasında etkili olabilir. ördek, su samuru, balık, amfibi gibi canlılar için yeni yaşam alanları
4. Olası Cevap: Ticari bakımdan değerli canlıların çok olduğu ko- oluştururlar. Ayrıca kurtların çakalları öldürmesiyle tavşan ve fare-
münitelerin insanlar tarafından çok kullanılmaları, komünitele- lerin sayısı da artar. Tavşan ve farelerle beslenen canlı sayısı da artar.
rin içerdiği birey sayısının azalmasına yol açar. Ayrıca ticari alan- Bütün bunlar kurt popülasyonunun ortamda değişmesi sonucunda
ların bu çevrelere yakın olmasının su kirliliği ve doğal yapının gerçekleşen zincirleme olaylardır. Bu da bize kurtların kilit taşı tür
bozulmasına yol açabileceği düşünülebilir. olduğunu ispatlar.
5. Olası Cevap: Ekosistemlerdeki enerji, trofik düzeyler arasında or- 5. Sucul ekosistemlerde suyun derinliği ve temizliği canlı çeşitlili-
ganik madde olarak akarken büyük bir kısmı besin zincirinin her ğini etkiler. Su yüzeyinde oluşan biyolojik ve fiziksel kirlenmeler
bağlantısında kaybolur. Her bir üst trofik düzeye çıkıldıkça çok güneş ışınlarının yüzeye yakın yerde bulunan canlılara ulaşması-
daha az enerji kalmasına ve toplam biyokütlenin azalmasına sebep nı engeller. Burada yaşayan ve güneş ışığına ihtiyacı olan, fotosen-
olur. Bu durum, trofik düzeylerin sayısında sınırlamaya yol açar. tez yapan canlılar bu durumdan olumsuz etkilenir.
6. Olası Cevap: Türkiye; yarı tropik nemli orman, Akdeniz bitki 6. Kilit taşı türler komünitelerin yapısını kontrol eden ve komünite-
örtüsü, ılıman bozkır, savan gibi çeşitli biyomların görüldüğü bir lerin devamlılığını sağlayan türlerdir. Bu türlerin yok olması ko-
bölgede bulunur. Küresel ısınmanın etkisi ile ülkemizdeki biyom- münite yapısının bozulmasına ve ekosistemin işlevini yitirmesine
lardan Akdeniz bitki örtüsünde artma görülmesi beklenir. yol açar. Bir komünitede kilit taşı tür salgın bir hastalık nedeniyle
Etkinlik No.: 109 - Biyoçeşitliliği Neler Etkiler? ortadan kalkarsa bu kez onun beslendiği diğer canlı türleri sayısı
1. Ekvator dairesi üzerinde fazla olmalı. Çünkü yoğun güneş ışığı aldığı artar ve denge bozulur.
için sıcaklıklar yüksektir, yüksek sıcaklık nedeniyle Dünya yüzeyin- 7. Bir komünitede bulunan baskın türlerin su ve mineral gibi sınırlı kay-
den su buharlaşır ve yükselir, nem artar, yağış miktarı artar. Pek çok nakların kullanımında diğer türlere göre daha üstün olmaları, avlanma
canlı türü için sıcak ve nemli ortam gelişim için en uygun ortamdır. ve hastalıklara karşı direnç konusunda daha başarılı olmaları nedeniy-
2. Aynı enlemde yer alan diğer ülkeler ile iklim kuşağı bakımından le yaşama şansları daha fazladır. Maddeleri ve besinleri kullanmada
öncelikli oldukları için diğer canlılar yeterince bu maddelerden fayda-
aynı özelliklere sahip olduğu için Antalya’da da yetişebileceği dü- lanamazlar ve bu nedenle diğerlerinin yaşama şansları azalır.
şünülmüştür. Antalya’ya özgü turunçgillerin Kaliforniya’ da yetiş-
mesini beklerim. Etkinlik No.: 111 - Komünitelerde Türler Arası İlişkiler
3. Küresel ısınmanın artmasıyla Türkiye'nin kuzey komşuları bizim 1. Chthamalus’un nişi rekabet sonucu değişmiştir. Balanus ile birlik-
iklim özelliklerimizi göstermeye başlayacaktır. Dolayısıyla 50 derece te bulunduğu gelgit habitatlarında birbirleriyle alan için rekabet
kuzey enlemi Türkiye'nin iklim özelliklerini göstermeye başlayabilir. etmektedir. Komünitede tek başınayken nişi daha küçük bir alan-
4. Algler çok hızlı üreyip ölmektedirler. Bu da sudaki çürükçüllerin ken rekabetin ortadan kalkması sonucu nişi genişlemiştir.
faaliyetlerini hızlandırmaktadır. Çürükçül canlılar, faaliyetleri es- 2. Chthamalus ve Balanus arasındaki rekabet ilişkisi kuşların besin için
nasında sudaki çözünmüş oksijeni tüketir. Suda yeterli miktarda rekabetiyle benzeşmemektedir. Çünkü kuşların besin için rekabeti
çözünmüş oksijenin bulunmaması sonucunda hayvanlar ve bitki- aynı sınırlı kaynaklar için gerçekleşmektedir. Oysa Chthamalus ve
ler büyük miktarlarda ölürler. Balanus arasındaki ilişki ise gelgit faaliyetinde alana karşı rekabettir.
5. Hayır, sadece yakın çevreyi etkilemez, özellikle yumurtlamak için 3. Rekabetin olduğu popülasyonlarda popülasyonun büyüme eğrisi
gelen göçmen kuşlar bölgeyi terk etmek zorunda kalır. Kuşların J tipi büyüme eğrisi şeklinde gösterilemez. Çünkü j tipi büyüme
üremesinin azalması nesillerinin tehlike altında kalmasına neden eğrisi rekabetin olmadığı popülasyonlarda çizilebilen grafiktir.
olur ki bu da bu kuşların yaşadığı diğer habitatlarda bozulmalara Rekabet çoğunlukla canlıların (her iki tarafı için de)uyum yete-
ve dengenin bozulmasına neden olur. neğini azaltan bir durumdur.
6. Azalmasını beklerim, çünkü derinlere inildikçe güneş ışığının 4. Piknik için ormana gitmek insan için sürekli bir habitat sayıla-
miktarı azalır, üreticiler sayısı da azalacağı için oksijen seviyesi maz, ormanda yaşayan canlı ile aynı nişin paylaşımı da söz konu-
düşer, ayrıca derinlere inildikçe su basıncı da artacağı için bu su değildir. Bu nedenle rekabete örnek verilemez.
şartlarda yaşayabilen canlı çeşitliliği giderek azalır. Rekabet eden canlılara örnek olarak Paramecium aurelia - Parameci-
Etkinlik No.: 110 - Kilit Taşı Tür um caudatum, çöl karıncası - bal küpü karınca, vaşak – tilki, bahçede
1. Komünite yapısını etkileyen faktörlerden türler arası rekabet, av-avcı 5. büyüyen ayrıkotları (tür içi), çekirge-bizon gibi örnekler verilebilir.
İki tür aynı habitatı paylaşıyor ve bir tür, ortamdan ayrıldıktan
ilişkisi türlerin birbirleriyle etkileşim hâlinde olmasını sağlar. sonra diğeri de ortamdan yok oluyorsa iki tür arasındaki ilişkinin
2. Hayır, katılmam. Rekabet hâlindeki iki tür de rekabetten olumsuz av-avcı ilişkisi şeklinde olması muhtemeldir. Çünkü avın ortadan
etkilenir. İki tür karşılıklı mücadeleye girdiği için olumsuz etki- kalkması avcı olan canlının da besininin azalması ve ortadan
lenme vardır. Rekabet (-,-) sembolleriyle gösterilebilir. kalkması şeklinde yorumlanabilir.

281