Page 282 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
döllenen yumurtanın rahme tutunabilmesi için bir miktar kalın- Etkinlik No.: 104 - Biyolojik Saat ve Vücudumuzdaki Döngüler
laştırır. Gebeliğin oluşmadığı durumlarda ise progesteron düze-
yi artar. Bu durum kalınlaşan rahim duvarının ve döllenmemiş 1. I: FSH (Hipofiz ön lobdan salgılanır.)
yumurtanın bir miktar kanla vücut dışına atılmasını, başka bir II: Östrojen (Yumurtalıktan salgılanır.)
deyişle rahim duvarının incelmesini sağlar. PKOS’da progestron III: LH (Hipofiz ön lobdan salgılanır.)
azlığı ve östrojen fazlalığı vardır. Östrojene bağlı olarak rahim içi IV: Progesteron (Yumurtalıktan salgılanır.)
kalınlaşma devam eder, bu da endometrium kanser riskini art- 2. Menstruasyon döngüsü boyunca ovulasyon döneminde vücut sı-
tırır. caklığı bir miktar artar. Bu dönemde kanda LH seviyesi yüksektir.
5. Yumurtalığında çok sayıda içinde yumurta hücresini taşıyan ol- LH, olgunlaşan folikülün parçalanmasını ve yumurtanın (ikincil
gunlaşmış çatlamaya hazır folükül olduğunu görürdüm. Bu durum oosit) ovaryumdan atılmasını sağlar.
PKOS’lu bir kadının yumurtalığına benzer bir görüntü oluşturur. 3. Ovulasyonu takiben korpus luteumdan salgılanan östrojen ve
progesteron, hipofiz üzerine negatif geri bildirim ile kontrol uy-
Etkinlik No.: 102 - Teknolojiden Vazgeçmiyoruz Ama... gulayarak gonadotropin (FSH, LH) salınmasını inhibe eder ve
1. Varikosel, testislere giden toplardamarlarda genişlemeye sebep böylece yeni foliküllerin olgunlaşmaya başlamasını önler. Bu sa-
olarak testislerin beslenmesine ve artık ürünlerin boşaltım or- yede bir menstruasyon döngüsü içerisinde yalnızca bir yumurta
ganlarına taşınmasında aksamalara sebep olur. Bunun sonucun- oluşur. Döllenme gerçekleşir ve zigot oluşursa bu dönem içerisin-
da testislerin tüm fonsiyonlarında sorunlar görülür. Testesteron de yeni bir döllenme ve zigot oluşumu önlenir.
ve androjen salgılanması yetersiz olacağından spermatogenez ve 4. Östrojen hormonu yumurta kanalının, ovaryumun ve döl yatağı-
ikinci eşey karakterler yeteri kadar oluşmaz. Kısırlık görülür. nın (uterus) büyüyüp gelişmesini uyarır. Dişiler için ikincil eşey
2. Radyofrekans elektromanyetik radyasyona maruz kalan erkek karakterleri olan kılların çıkması, kalçanın genişlemesi, meme bez-
bireylerde üreme sisteminde seminifer tüpçüklerine zarar verdi- lerinin büyümesi gibi özelliklerin kazanılması sağlanır. Olgunlaşan
ği bilindiğine göre bu yapının tüm fonksiyonlarında aksamalar foliküllerden salgılanan çok miktardaki östrojen, rahim iç duvarı-
görülür. Spermlerin beslenmesi, inhibin hormonu salgılanması, nın (endometriyumun) kalınlaşmasını sağlar. Progesteron ise döl
testosteron ve androjenlerin salgılanmasında sorunlar olur. Tüm yatağını, embriyonun tutunup gelişebilmesi için uygun hâle getirir.
bunlar kısırlığa sebep ve ikincil eşey karakterlerin oluşumuna 5. Gebelik boyunca yüksek östrojen ve progesteron hormonları
engel olur. Ayrıca testislerde kanser oluşumuna da sebep olabilir. miktarı, negatif geri bildirimle LH ve FSH salgılarının azaltılma-
3. Pestisitler; endokrin sistemi ve sertoli hücrelerini olumsuz etkiledi- sına neden olur. Böylelikle gebelik varsa bu hormonların mikta-
ğinden hipofiz bezinden salgılanan ve testisleri aktifleştiren LH ve rının azalması yeni bir yumurtanın oluşumunu ve menstruasyon
FSH hormonlarının üretiminde aksaklık olduğundan yeterli LH ve döngüsünün başlamasını engeller.
FSH üretilemez. Leydig hücreleri aktifleşmediğinden testosteron 6. Hamileliğin 5. ayından itibaren progesteron salgılama görevini
hormonu yeterli üretilemez. Spermatogenezde ve ikincil cinsiyet plasenta üstlenir. Plasentadan progesteron salgısı devam edeceği
karakterlerinin oluşumunda yetersizlik görülür. Sertoli hücreleri- için hamileliğin devam etmesi beklenir.
nin yapısında görülen bozukluk, spermatogenezin tamamlanma-
masına ve inhibin hormonunu üretememesine sebep olur. 7. Ovaryum döngüsünün ilk 12 günü boyunca östrojen hipofizden
4. Anabolik steroitler yani sentetik testosteron hormonunun mik- salınan FSH üzerine negatif geri bildirimle kontrol uygular. Öst-
rojenin artışı FSH’yi azaltır (negatif geri bildirim). Ondan sonraki
tarının fazla olması negatif feedback ile hipofiz bezinin LH, FSH 12 gün boyunca ise östrojen, pozitif geri bildirim uygular. Sonuç
üretimini baskılar. FSH ve LH seviyesi düşmesi de sperm üretimi- olarak LH’de artış ve FSH’de daha az bir artış meydana gelir.
ni azaltıcı yönde etki eder.
Etkinlik No.: 103 - Bilinçli Olmak Hayat Kurtarır Etkinlik No.: 105 - Yumurtanın Yolculuğu
1. Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engellemek ve toplum sağlığı- 1. İlk 4 haftada bebeğin beyin ve omurilik gelişimi tamamlandığı
nın korunması. için bu süreçte anne vücudunda yeterli düzeyde folik asit olmalı-
2. HIV, bağışıklık sistemini etkilediği için kişi her türlü hastalığa dır. Aksi takdirde nöral tüp defekti denilen spina bifida görülebilir.
karşı savunmasız kalır. Fakat virüs uzun süre kuluçka dönemine Bebeğin omurgasında açıklıklar ve beyin omurgasında kese ile do-
sahiptir ve belirtileri çok geç ortaya çıkar. Virüs insanları başka ğan bebekler doğabilir. Bazen de anelsefali denilen beyin gelişimi
hastalıklara yakalanmaya açık hâle getirir. olmayan bebekler dünyaya gelebilir. Gebelik öncesinde ve gebelik
3. HIV/AIDS, hepatit B, bel soğukluğu, frengi gibi rahatsızlıklara sırasında folik asitçe zengin gıdalarla beslenen anne adaylarının ila-
ve olarak folik asit tabletleri almasına gerek kalmayabilir. Böylece
yakalanma, bu hastalıkların farkında olmama, tedavi olmama/ ilaç yapımında kullanılan maddeleri vücuda alınmamış olur. Folik
olamama, çok genç ya da geç yaşta ebeveyn olma, nitelikli sağlık asit, tahıl ve yeşil yapraklı sebzelerde, mercimekte, kuru fasulyede,
hizmetlerinden yararlanmama/yararlanamama gibi durumlar, tahıllarda, avokado ve brokolide bol bulunmaktadır.
üreme sisteminin sağlığını bozmakla birlikte bağışıklık sistemi-
nin zarar görmesi gibi ölümcül sonuçlara da neden olabilir. 2. Genom bilim ve hücre biyolojisi alanında son on yılda edinilen bil-
4. Vücut sağlığı bir bütündür. Hangi organ veya doku olursa olsun gi birikimi hücrenin genomuna müdahale etmeyi mümkün hâle
herhangi bir zarar verici etken tüm yapımızı olumsuz etkileye- getiren teknolojilerin ortaya çıkmasını sağladığı için bebeğin geno-
bilir. Kötü sonuçlardan korunmak için tek eşlilik, aile kurmanın muna müdahale edilebilir. Embriyoyu oluşturacak olan ilk hücre-
teşvik edilmesi, düzenli doktor kontrolü, sigara ve alkolden uzak nin (zigot) genetiğine müdahale ederek belli bir bölgesindeki DNA
durulması, kürtajın sakıncaları vb. dizisini değiştirmek ve belli bir hastalığa yol açan bir kusuru dü-
5. Bağışıklık güçlendirici ilaç verilmesi doğru olmaz. Bu bir bakteri zeltmek amacıyla yapılabileceği gibi belli genler tarafından kodla-
nan bir özelliği kazandırmak amaçlı da olabilir. Fakat bu uygulama
olduğu için antibiyotik tedavisi de uygulanmalıdır. ile belirlenen gende değişiklik yapılırken başka genlerde de isten-
6. Neisseria gonorrhea, erkeklerde sıklıkla idrar kanalı iltihabi ve bel meyen değişiklikler oluşabilir. Meydana gelen bu değişiklik kalıtım
soğukluğu, kadınlarda ise sıklıkla rahim ağzı bölgesi iltihabi ya- yoluyla sonraki kuşaklara da aktarılabilir. Sonuçta toplumdaki gen
pan bir hastalıktır. Bel soğukluğu doğrudan cinsel yolla geçen bir havuzuna da müdahale edilmiş olur.
hastalıktır. Hastalığın etkeni gonokok cinsinden Neisserria gonor- 3. Embriyonal gelişmenin farklılaşma sürecinde DNA’daki türe özgü
rhoeae adlı gram negatif bir diplokok bakteridir. Bel soğukluğu programın okunmasıyla büyüme ve gelişme ilerler. Mitoz bölün-
etkeni bu mikroorganizma kadınlarda ve erkeklerde farenjit gibi melerle oluşan hücrelerde aynı DNA olmasına rağmen farklı-
boğaz enfeksiyonlarına da yol açabilmektedir.

279