Page 283 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
laşma sürecinde hücrelerin kimyasal içerikleri değişir. DNA’nın Besinler plasenta yardımıyla göbek kordonu ile gelir. Boşaltım
farklı kısımları aktifleşip diğer kısımlardaki genler baskılandığı atıkları da yine göbek kordonundaki damarlarla uzaklaştırılır.
için de farklı yapılar meydana gelir. Böylece aynı genetik mater- 3. Atardamarda CO , NH , H . Toplardamarlarda O , glikoz, antikor.
+
yalin farklı kısımlarının okunmasıyla canlıyı meydana getiren 2 3 2
doku ve organlar gelişir. Örneğin göz gelişirken göz hücrelerin- 4. Anne ile bebeğin kanı doğrudan karışsaydı annenin bağışıkıklık
deki DNA’nın göze ait bilgileri içeren kısımları aktiftir. Kullanıl- sistemi fetüsün sahip olduğu proteinleri yabancı olarak algılayıp
mayan diğer genler baskılanır. bebeğin hücrelerine saldırır ve bebeğin ölümüne neden olurdu.
4. Döllenmeden sonra zigot, yumurtalık kanalından aşağıya, rahme 5. Verilen örnek ile anneden bebeğe yalnızca besin maddeleri ve ok-
doğru ilerler. Bu ilerleme sırasında hücreler bir yandan hızla bö- sijenin ulaşmadığı, annenin kullanmış olduğu ilaçların, kimyasal
lünmeye (segmentasyon) devam ederek dut şeklindeki bir hücre maddelerin de kan yolu ile yani plasenta aracılığı ile bebeğe ulaşa-
kümesi haline gelir. Segmentasyon süresince yumurta dışarıdan bildiği sonucuna ulaşılabilmektedir. Bu durum annenin sağlıksız
besin almadığı için büyüyemez. Sadece içerdiği az miktarda be- besinlerle beslenmesinin, ilaç ya da kimyasal madde kullanması-
sin (vitellüs) mevcut blastomerlere paylaştırılır. Bu yüzden blas- nın bebeğin sağlığını doğrudan etkilediğini kanıtlamaktadır.
tomerler bölünme ilerledikçe küçülür. Rahme ulaşıncaya kadar 6. Toplardamar
ihtiyaç duyulan enerji böyle kazanılır. Rahimde plasenta ile göbek
bağı kurularak bebeğin beslenmesi anneden sağlanmaya başlar.
Fetüs Plasenta
5. a) Döllenme sonrası oluşan zigot tek başına tüm organizmayı
oluşturacak genetik bilgiye ve güce sahiptir. Yani döllenme son-
rası ilk dört gün içerisinde zigotun mitoz bölünmeleri sonucu Atardamar
oluşan hücreler rahim içerisine yerleştirildiğinden her biri tek
başına bir organizma, yani insan oluşturabilecek güce sahiptir. 7. a. Anne kanında bulunan antikorlar da plasenta aracılığı ile be-
Tüm organizmayı oluşturma gücüne sahip olan veya tüm hücre beğe aktarılmaktadır.
türlerine dönüşebilen bu kök hücreler embriyo aşamasında bu- b. Anne kanında hazır olarak bulunan antikorların bebeğe iletilme-
lunmaktadır. Doğum sırasında bebeğin göbek kordonu içinde si bebekte pasif bir bağışıklığın ortaya çıkmasını sağlayacaktır.
kalan kordon kanı ise en genç kök hücreleri barındırır. Göbek Etkinlik No.: 107 - Annemin Karnında İken
kordonundan alınan kök hücreler lösemi, lenfoma, orak hücre
anemisi gibi pek çok hastalığa ve kısırlığa çözüm olabilir. 1. Bu etkinliğe yanlış cevap veren öğrenciler Cansu, Ahmet, Ali ve
b) Anne karnındaki embriyonun daha sonraki gelişim aşamaların- Ece'dir. Doğru cevaplar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
da hücreler biraz daha özelleşip erişkin kök hücrelerine dönüşür. Bu Çalışmaya Katılan Soru Kartı Öğrencinin Doğru Cevap
erişkin kök hücreler artık tüm hücrelere değil belirli hücrelere dö- Öğrenciler Numarası Cevabı
nüşebilme yeteneğindedir. Örneğin kan kök hücresi kemik iliğinde Cansu 2 Blastomer Blastosist
bulunur ve gerektiğinde beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve
kanın pıhtılaşmasında görev alan trombositlere dönüşebilir. Ahmet 5 Blastula Morula
6. İlk üç aylık dönem embriyonun zararlı etkilere karşı en hassas
olduğu ve en hızlı değişimlerin gerçekleştiği evredir. Döllenme- Ali 7 Blastosist Blastomer
den sonra embriyonun beyni ve omuriliği şekillenmeye başlar.
Bebeğin beyin gelişimi ilk 3 ayda tamamlanır. Bu dönemde folik Ece 8 Morula Blastula
asidin yetersiz alınması durumunda açık omurga (spina bifida)
anomalisi ortaya çıkabilir. Açık omurga, en yaygın sinir sistemi 2. Segmentasyon sırasında hücre büyümesi görülmeden zigot git-
kusurudur ve beyin gelişimi olumsuz etkilenir. Özellikle bu dö- tikçe küçülen hücrelere bölünür. Bu nedenle hücre sayısı artması-
nemde hamileler gebeliğin özelikle ilk üç aylık ve son üç aylık na rağmen toplam hacim aynı kalır. Bu süreçte zigot besin kayna-
döneminde X ışınından da korunmalıdır. Gebelikte tütün, alkol, ğı olarak kendi sitoplazmasını kullanır ve ağırlığı azalır.
ilaç kullanımları yine fetüste gelişim geriliğine ya da doğumdan 3. Spermin mitokondri bulunduran orta kısmı ve kamçısı yumurta
sonra bazı hastalıklara yatkın olmaya yol açabilir. Sonuç olarak içine girmez. Zona pellusidaya tutunmayı başaran spermin baş
bu zararlı etkilerden korunup sağlıklı bir hamilelik geçirebilmek kısmından bıraktığı çekirdeği ile yumurta çekirdeği kaynaşır.
için anne adayının yeterli besin, vitamin ve mineralleri alması; Orta kısım dışarıda kaldığı için babadan gelen mitokondriler, do-
stresten uzak durması gereklidir. layısıyla mitokondriyal DNA’lar zigotun dışında kalır.
7. Olası cevap: Döllenmeden sonra fallop tüplerinde sağlıklı bir şe- 4. AMNİYON ZARI: Amniyotik sıvı ile dolu keseyi kuşatarak için-
kilde gelişimini sürdüren embriyo, bazen rahme tutunamaz. Ge- deki embriyoyu mekanik etkilere karşı koruyan en içteki zardır.
beliğin sonlanmasına yol açan bu durum pek çok farklı sebepten KORYON ZARI: Allantoyis ile birlikte, oksijen ve karbondioksit
oluşabilir. Örneğin rahim duvarının (endometriyum) yeterince gazlarının değişimini sağlayan solunum organı gibi işlev görür.
kalınlaşmaması embriyonun rahme tutunamayıp gebeliğin son- İnsanlarda plasentadaki villusların yapısına katılır.
lanmasına sebep olur. Ayrıca rahim içinde var olan fonksiyonel
ve yapısal bozukluklar embriyonun rahme tutunmasına engel VİTELLUS KESESİ: Embriyonun gelişimi için ihtiyaç duyduğu
olabilir. besini depolar ve zarında bulunan kan damarları yoluyla besinle-
ri embriyoya iletir. Gelişim döneminde insanlarda vitellüs, göbek
Etkinlik No.: 106 - Plasenta kordonunun yapısına katılır.
1. Özlem’in verdiği cevap doğrudur. Göbek kordonundaki damar- ALLANTOYİS: Erken gelişim evrelerinde belirli metabolik atık-
lar fetüsün damarlarıdır. Plasenta tampon bir bölgedir. Annenin ların toplandığı kesedir. İnsanda allantoyise ihtiyaç olmadığından
kanı ile fetüsün kanı karışmaz. Fetüs, kılcal damarlarını kullana- bu yapı da göbek kordonunun yapısına katılır.
rak o bölgeden kan değil, sadece kandaki faydalı maddeleri alır.
Atıklarını da bu tampon bölgeye bırakır. 5. Ektoderm
2. Solunum, sindirim ve boşaltım sistemlerinin görevini üstlenmiş- Endoderm Mezoderm
tir. Fetüs amniyon kesesinin içinde sıvı dolu bir otamda bulun-
maktadır. Akciğerleriyle nefes alamaz. Bu yüzden solunum sis- Ektoderm ve endoderm gastrulasyon evresinde, mezoderm ise
teminin görevini plasenta yerine getirir. Ağız yoluyla beslenmez. farklılaşma evresinde meydana gelir.

280