Page 279 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 93 - Kralların Hastalığı "Gut" 6. Rejeneratif tıp, kök hücre ile organların kendini tamir etmesi im-
1. Kandaki üre ve ürik asit yoğunluğuna bakardım. Karaciğer değer- kânları üzerine çalışmalar yapmaktadır. Başkasından alınan doku
ve organların naklinden sonra birçok sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu
lerine ve idrar tahliline bakardım. Proteince zayıf bir diyet önere- durumun ortadan kalkması hedeflenmektedir. Doku Mühendis-
bilirdim; kırmızı et, tavuk, süt, yumurta gibi hayvansal proteinler; liği çalışmalarıyla yapay doku ve organ üretilerek organ nakline
mercimek, fasulye gibi kuru baklagillerden uzak daha çok sebze alternatifler üretilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmalar başarılı
ve meyve ağırlıklı bir diyet. Çünkü hastalığının Gut olabileceğini olursa doku ve organ nakli etkili ve sürdürülebilir bir hâl alacaktır.
ve proteinli besinleri fazla tüketmesinin kanını zehirlendiği ve
bunun sonucunda ellerindeki gibi iltihaplı şişliklerin oluştuğunu, Etkinlik No.: 95 - Böbreğine Söz Ver
yemeye devam etmesi durumunda bu iltihabın bütün vücuduna 1. Böbrek:
yayılabileceğini ve şikâyetlerinin artabileceğini anlatırdım. • Sağlıklı beslen.
2. Hayır, eklemlerde iltihaplanma, ağrı ve şişliklerin olması da ge- • Tuzu azalt.
rekmektedir. • Asla tütün ürünleri kullanma.
3. Ürik asidin neden olduğu iltihaplanma bütün vücuda yayılarak organ- • Yeterli su iç.
larda tahribatlara neden olabilir. Bu da organların çalışmasını bozarak • Gereksiz ilaç kullanma.
organ yetmezliğine dönüşebilir. Taşlara neden olarak idrar yollarında • Hareketli ol, egzersiz yap.
problemlere neden olabilir. Zehirli maddelerin yayılması vücut sıvıla- Sen:
rının pH ve elektrolit dengesinin bozulmasına neden olabilir. • Bol sıvı alacağım.
4. Katılırım, tabloda aynı besin maddesinin, örneğin patatesin haş- • Temiz havadan yararlanıp ve düzenli spor yapacağım.
• Beslenmeme dikkat edeceğim, acı ve tuzlu besinler fazla tüket-
lanması ile kızartılması sırasında oluşan zehirli madde miktarları meyeceğim.
arasında büyük farklar görülmektedir. Yemek hazırlarken kızart- • Tütün ürünleri ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan kaçınacağım.
madan kaçınmamız gerekmektedir. • Boğaz iltihaplanmaları, çürük dişler konusunda hassas davranıp
5. Öğünlerimizde kızartmalar yerine haşlama besinlere ve sebze, meyve hemen tedavi olacağım.
gibi bitkisel ürünlere yer verecek olursak böbreklerimiz daha iyi çalışır. • Antibiyotikleri doktorun önerdiği şekilde kullanmaya özen gös-
6. Böbrek nakli sonrası kandaki zehirli madde miktarları düşmeye tereceğim.
başlamış, böylelikle vücudumuzun homeostasisinin sağlanması • Üşütmemeye özen göstereceğim.
için sağlıklı işleyişi gerçekleşmeye başlamıştır. 2. Böbreklerin süzme işlemini daha iyi yapabilmesi, homeostasiyi
sağlayabilmesi ve sağlıklı idrar oluşumunu gerçekleştirebilmesi
Etkinlik No.: 94 - Üriner Sistem Hastalıkları için günde en az 1,5-2 litre su tüketilmesi gerekmektedir.
1. İdrar yolundan giren mikroorganizmaların, idrar yolunun içinde iler- 3. Çok idrar tutması mesane kaslarını zayıflatır, idrarını tutamayıp
lemesiyle ve üremesiyle oluşur. Kadınlarda erkeklere göre alt idrar yolu idrar kaçırmasına neden olur. İdrarda zararlı maddeleri uzaklaş-
daha kısadır. Bu nedenle kadınlar idrar yolu enfeksiyonuna daha fazla
maruz kalırlar. Bağırsak bakterileri üriner sistem enfeksiyonlarında tırmakta gecikeceği için mesanede bakterilerin enfeksiyon oluş-
turmasına ve ilerleyen zamanda enfeksiyon sonucu böbreklerin
çok etkilidir. Kişisel temizliğe önem verilmeli ve uygun şekilde tuvalet zarar görmesine neden olur.
temizliği yapılmalıdır. Yaşlılarda bağışıklık sisteminin zayıflaması bu
tip enfeksiyon hastalıklarının sık görülmesinde etkilidir. 4. Vücutta tuz dengesini böbrekler sağlar. Alınan tuzun yaklaşık
2. Böbrek taşlarının oluşumunun birçok sebebi vardır. Tuzun sağlık yüzde 99,5’i böbreklerden geri emilir. Fazla miktarda tuz tüke-
tilmesi durumunda böbrekler su ve tuz dengesini sağlamakta
açısından fazlasının ne kadar zararlı olduğu, ölçülü kullanmamız zorlanır, zaman içinde kan basıncı yüksekliğiyle birlikte böbrek
gerektiği ve idrarda kalsiyumu artırdığı bilinmektedir. Böbrek
taşlarının büyük bir çoğunluğu kalsiyum oksalat taşlarıdır. Koyu işlevleri üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir.
yeşil sebzeler, kahve ve gazlı içecekler oksalat içerdiğinden az 5. Fazla tuz, kan basıncını artırır. Tansiyon yükselir. Kan basıncı yü-
yenilmeli ve içilmelidir. Sitrat maddesi taş oluşumunu engeller. zünden doku hücreleri osmozla çok fazla su kaybeder. Dokular
Limon, portakal ve greyfurt gibi sitrik asit içeren gıdalar taş olu- arası boşlukta sıvı birikimine yani ödeme neden olur.
şumunu engellemede etkilidir. Suyu yeterli içmek ve beslenmeye 6. Tuz ve karbonhidrat tüketimini azaltmak, düzenli egzersiz yapmak,
dikkat etmek taş oluşumunu büyük oranda engeller. aynı pozisyonda uzun süre hareketsiz kalmamak, günlük sıvı tüke-
3. Böbreklerin kandaki zararlı maddeleri vücuttan uzaklaştırma iş- timinin 1,5-2 litre civarında olmasını sağlamak uygun olacaktır.
lemini yapamamasına böbrek yetmezliği denir. Yeterli miktarda Etkinlik No.: 96 - Kim Dişi Kim Erkek?
su içmeme, vücuttan fazla miktarda su kaybı, vücuttaki diğer
hastalıklar, böbrek travmaları, ilaç kullanımları, sigara ve alkol 1. 1-Fallopi tüpü 2-Rahim (uterus)
kullanımı vb. böbrek yetmezliğine neden olur. Böbreklere kan 3-Yumurtalık (Ovaryum) 4-Serviks
akışının yeterli olmaması, taş oluşumu ve idrar yolu enfeksiyonla- 5-Vajina 6-Vas deferens kanalı
rı sebebiyle idrarın vücuttan atılamaması sonucu vücutta biriken 7-Seminal bez 8-Prostat bezi
maddeler de böbrek yetmezliğinin nedenlerindendir. 9-Cowper bezi 10-Testis
4. Böbrek yetmezliği durumunda tedavi edilemeyen hastaların ya- 11-Üretra 12-Epididimis kanalı
şama şansları azalır. Bu hastalar diyalizle de tedavi edilebilmek- 2. Erkeklerde FSH ve LH erkek üreme hücresi olan sperm oluşumu
tedir ancak diyaliz makineleri hiçbir zaman doğal bir böbreğin için gereklidir. Her biri testislerdeki farklı hücre tiplerine etki eder.
yaptığı işlevi tam olarak yerine getiremez. Bunun için böbrek FSH sertoli hücelerini uyarır ve bu hücreler seminifer tüplerde ge-
naklinin yapılması gerekir. lişmekte olan spermleri besler. LH, seminifer tüplerin arasındaki
5. Her yıl 3-9 Kasım organ bağışı haftası olarak kutlanmaktadır. Organ hücreler arası boşlukta yer alan Leydig hücrelerine etki eder. Bu
hücreler testosteron salgılayarak seminifer tüplerde sperm yapımı-
bağışı etkili bir biçimde halka anlatılarak bu konuda halkın bilinç- nı uyarır. Hem dişilerde hem de erkeklerde FSH gelişmekte olan
lenmesi ve duyarlı hâle getirilmesi gerekir. Organ bağışı kitle iletişim üreme hücrelerinin beslenme ve desteğini sağlayan (dişilerde fo-
araçları ve afiş, poster, broşür ile halka tüm boyutlarıyla anlatılmalı- likül, erkeklerde sertoli hücreleri) hücrelerin büyümesini sağlar.
dır. Dinî açıdan vaaz ve cuma hutbeleriyle, kanaat önderleri aracılı- LH ise gametogenezi sağlayacak eşey hormonları olan dişilerdeki
ğıyla olay anlatılarak tereddütler giderilmelidir. Yasal ve etik açıdan östrojen erkeklerdeki testosteron hormonlarının üretimini uyarır.
endişeler de giderilerek halkta bir duyarlılık oluşturulmalı, dünyada
ve ülkemizde kadavradan organ bağışında artış sağlanmalıdır.

276