Page 274 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
2. Amfizem olan bireylerde alveol, esnekliğini kaybettiği için alve- 10. HbO 2 yoğunluğu HbO 2 yoğunluğu
olün O alma kapasitesi azalacaktır. Bu nedenle grafikte A bölge-
2
sinde O nin kısmi basıncında azalma olacaktır.
2
3. Maske takan bireylerde karbondioksidi dışarı verme, oksijeni ise
alma oranı düştüğü için grafikte A bölgesinde O nin kısmi basıncı-
2
nın azalması, E bölgesinde CO in kısmi basıncının artması beklenir. Alveol kılcalı Doku kılcalı
2
4. Böyle bir durumda akciğer hacmi zamanla genişleyecek ve buna Etkinlik No.: 76 - Oksijen - Karbondioksit Taşıma
bağlı olarak alveollerde Po nin artmasına Pco nin azalmasına ne- 1. 1-Akciğer kılcalı 2-Doku kılcalı
2
2
den olacaktır. Bu durum grafikte A bölgesinde yeşil alanın yük-
selmesi, kırmızı alanın ise azalması şeklinde görülecektir. HbO₂ yoğunluğu Akciğer kılcalı
5. Normal koşullarda akciğerdeki kanın 1 litresi sadece 4,5 ml O i çö-
2
zer. Sağlıklı bir bireyde 6 litre kadar kan olduğu için kanda çözülen Doku kılcalı
O oldukça yetersiz kalacak ve ihtiyaç duyulan 2 litre O elde edi-
2
2
lemeyecektir. Bu sorun hemoglobin varlığı ile çözümlenmektedir.
6. Kandaki CO , alyuvarlarda karbonik anhidraz enzimi etkisinde
2
suyla birleşerek karbonik asite dönüşür. Ardından oluşan karbonik
asit iyonlara ayrışır. Hidrojen iyonu hemoglobine bağlanır. Bikar-
bonat iyonu ise plazmaya verilerek asitlik düşürülür, pH yükselir. Kılcal damarlar
7. Hemoglobinin CO ile olan ilgisi O e olan ilgisinden daha fazla- 2. I. Akciğer kılcal damarı
2
dır. Eğer solunan havada CO bulunursa hemoglobine bağlanır ve II. Doku kılcal damarı
bu nedenle oksijenin taşınmasını azaltır. Bu durumda hücrelerin III. Doku kılcal damarı
oksijen ihtiyacı karşılanmaz ve kısa sürede ölüm olayı gerçekleşir. IV. Akciğer kılcal damarı
Böyle durumlar için üretilen CO uyarı cihazlarının kullanılması 3. Akciğer kılcalı - Akciğer toplardamarı - kalp - aort atardamarı
faydalı olabilir. Zehirlenme belirtileri olduğunda kişi, hemen açık - doku kılcalı - kan plazması - doku sıvısı - doku hücresi
havaya çıkarılmalı ve saf oksijen solutulmalıdır. Yüksek oksijen,
hemoglobini CO’dan ayırıp O e bağlanmasını sağlar. 4. II - III - IV - I
2
Etkinlik No.: 75 - Solunum Gazlarının Taşınması 5. Oğuzhan, Samsun deniz seviyesinden rakımı yüksek Büyük Ejder
Tepesi’ne çıkmıştır. Rakım arttıkça basınç azalır, oksijen miktarı
1. Hücreler yeterli oksijene ulaşamadığı için solunum merkezi olan azalır. Vücut ortama uyum sağlamak, daha çok oksijen taşıyabil-
omurilik soğanı ve pons, diyafram kasını uyararak soluk alıp ver- mek için eritropoietin etkisiyle daha çok alyuvar üretir.
me hızını arttırır. Dolaşım hızında da artış gözlenir. 6. Koşarken özellikle bacak kasları fazla oksijen tükettiği için or-
2. Bu durumda böbrekler eritropoietin hormonunun salgılanmasını tamda karbondioksit artar ve karbonik asitin artışına neden olur.
artıracaktır. Bu da alyuvarları çoğaltacağı için kas dokusuna daha Kan ph’si düşer. Bu da hemoglobinin oksijen bağlama kapasitesini
fazla oksijen taşınacaktır. düşürür. Oksihemoglobin, oksijeni az olan kaslara gelince Hb ve
O₂ moleküllerine ayrılır. Oksijen molekülü, difüzyonla kas hüc-
3. Etkisi kalıcı olmayacaktır. Alçak yerlerde oksijen miktarı daha relerine girer, hücresel solunumda kullanılıp bol miktarda ATP
fazla olduğu için alyuvar miktarı zamanla azalacaktır. üretir. ATP, kasların kasılması için kullanılıp hareket enerjisine
4. Doku kılcallarında: CO2 + H2O H2CO3 dönüşür.
Alveol kılcallarında: H2CO3 CO2 + H2O Etkinlik No.: 77 - Memeliler ve Hemoglobin
5. OKSİJEN KARBONDİOKSİT 1. Deniz memelilerinde kan hacminin vücut hacmine oranı insan-
lardakinden yaklaşık 3-4 kat daha fazladır. Kanlarındaki hemog-
Alyuvarlarda oksihemoglobin (HbO ), Kan plazmasında bikarbonat iyonları lobin oranı ise insanlardakinin yaklaşık iki katıdır. Diğer bir de-
kan plazmasında çözünmüş hâlde 2 (HCO - ) ve çözünmüş hâlde, alyuvar-
3
bulunur. larda karbaminohemoglobin (HbCO 2 ) yişle oksijeni sahip oldukları yüksek kan miktarı ve hemoglobin
hâlinde bulunur. sayesinde kanlarında depolamaktadırlar. Deniz memelilerinin
6. Kandaki CO , alyuvarlarda karbonik anhidraz enzimi etkisinde kas dokularında oksijen depolayıcı bir protein olan “miyoglo-
2
suyla birleşerek karbonik asite dönüşür. Ardından oluşan karbonik bin”in oranı da insanlardaki miyoglobin oranından 10-20 kat
asit iyonlara ayrışır. Hidrojen iyonu hemoglobine bağlanır. Bikar- daha fazladır. Bu sayede aldıkları oksijeni kanlarında, hemoglo-
bonat iyonu ise plazmaya verilerek asitlik düşürülür, pH yükselir. binde ve miyoglobinde depolamaktadırlar.
7. Yürüyüş esnasında kaslardaki karbondioksit miktarı artacak ve 2. Dalış sırasında kalp atışlarını azaltarak organlarına daha az kan
oksijen ihtiyacı ortaya çıkacaktır. Bu durumda Bohr etkisi görü- gitmesini, dolayısıyla daha az oksijen göndermesini sağlamakta
lüp hemoglobinin oksijeni bırakma eğilimi artacaktır. Bohr etkisi ve bu durum da oksijen kullanımlarını azaltmaktadır. Böylece
sayesinde dokular oksijen bakımından zenginleşecektir. aldıkları oksijeni daha uzun sürede ve daha verimli bir şekilde
8. Alyuvardak HbCO 2 Plazmadak HCO 3 − Alyuvardak H 2 CO 3 kullanabilmektedirler.
3. Deniz memelileri uzun süren dalışlarında miyoglobine bağlı ok-
sijeni tüketmekte, gerekli ATP’yi daha sonra oksijenli solunum
yerine fermantasyonla sağlamaktadır.
4. Dinlenme durumundaki dokular için 40 mmHg’deki Po de he-
2
t t t moglobin yaklaşık olarak %70 oranında doymuştur. Bu durumda
dokulara bırakılan oksijen oranı %30’lardadır. Egzersiz sırasında
9. −
hemoglobin aktif dokularda metabolik olarak daha fazla oksijeni
Plazmadak HCO 3
Alyuvardak H 2 CO 3
Alyuvardak HbCO 2
serbest bırakabilir. Bu oran yaklaşık %85 kadardır.
5. Egzersizle birlikte ısı artışı olur. Aktif dokuda besinlerin yıkılması
artar. Bu da karbondioksit miktarını artırır. CO artışıyla birlikte
2
t t t pH düşer ve hemoglobinden oksijenin ayrılması hızlanır.
271