Page 270 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
yiyiciler) olarak adlandırılan hücreler mikropla savaşır ve 4. Hayır, etkilemez. Doğal katil hücreleri virüs bulaşmış vücut hüc-
mikropları yok etmeye başlar. Makrofajlar tarafından uyarılan resinin üzerinde bulunan yabancı proteinleri algılayarak enfekte
bağışıklık sistemi de pirojen (ateş yapıcı) maddenin sentezlen- olmuş hücreye saldırmaktadır. Virüs genetik yapısını değiştirse
mesine sebep olur ve vücut ısısı yükselmeye başlar. bile yabancı protein olarak algılanmaya devam edilecektir.
b) Çok yüksek ateş vücuttaki protein yapılara zarar verebileceği 5. Kemik iliği, farklılaşma yeteneğini kaybetmemiş hücrelerden olu-
için zararlıdır ancak vücuda birçok faydası da vardır. Bunlar; şan aynı zamanda doğal katil hücrelerin yoğun olduğu bir bölgedir.
akyuvar sayısını çoğaltma, antikor üretimini artırma, interfe- Bu hücrelerin kanserli hücrelerle savaştığı düşünüldüğünde naklin
ron salgısını artırma (virüslerin hücrelere saldırmasını önle- başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesi kanserli hücrelere karşı vücut
me), mikropların üremesini yavaşlatma olarak sayılabilir. savunmasının daha etkili gerçekleşmesini sağlayacaktır.
4. Doku ve organ nakillerinde alıcı bireyin yeni doku veya organı 6. Doğal katil hücreleri vücutta yer alan hücrelerdeki değişiklikleri
reddetmemesi için bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçları ömür algılayarak cevap oluşturmaktadır. İzole edilerek farklı bireylere
boyu kullanması gerekir. Fakat bu durum bireyin enfeksiyon ve verilmesi durumunda o bireyin hücrelerini yabancı olarak algıla-
kanser riskini arttırmaktadır. Bu ilaçları kullanmadan kök hücre yacaktır ve onlarla da savaşacaktır. Protein benzerliği bu noktada
yöntemi ile doku ve organ reddini engellemeye yönelik çalışmalar önem taşıyacaktır. Protein benzerliği olan bireylerde bu hücreler-
sürdürülmektedir. den de faydalanılabilir.
5. Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde geçirilen hafif şiddet- Etkinlik No.: 66 - Vücudun Güvenlik Görevlileri
li enfeksiyonlar sağlıklı çalışan bir bağışıklık sistemi varsa mik-
rop ve toksinlerin tanınması, hafıza hücrelerinin ve antikorların 1. Özgül bağışıklık, B ve T lenfositleri tarafından oluşturulan bağı-
oluşturulması açısından bağışıklık sistemini güçlendirici etkiye şıklıktır. B lenfositleri antijenlere karşı antikor üretir. T lenfosit-
sahiptir. Bu tıpkı kasların çalıştırıldıkça güçlendirilmesine ben- leri ise antijenlere doğrudan temas ederek onları yok eder. Aşı-
zetilebilir. Bu nedenle çok steril ortamda yetiştirilen bebek ve ço- lanma veya hastalığın geçirilmesi ile B ve T lenfositleri hastalık
cuklar yaşamlarında fazla mikropla karşılaşmadıkları, vücutları etkenini tanır ve daha sonrasında bu hastalık etkenlerine karşı
alışık olmadığı, bağışıklık sistemleri gelişmediği için dış dünyayla özgül bağışıklık sağlanmış olur.
ilk temaslarında örneğin kreşe ya da okula başladıklarında çok 2. Aynı hastalık etkeniyle vücut tekrar karşılaşacak olursa hafıza
daha sık hastalanmaktadırlar. hücreleri daha güçlü ve hızlı bir biçimde tepki oluşturur. Dola-
6. Vücudumuzdaki işlevlerine bakıldığında beynin ve bağışıklık sistemi- yısıyla bu durum daha önceden geçirilen bir hastalığın tekrar
nin öğrenme, hafızada saklayabilme ve gerektiği zaman kullanabilme geçirilmesini önler.
yetilerine sahip oldukları görülür. İnsan sosyal bir varlıktır ve kişisel 3. a) Normal sınırlar içerisinde vücut sıcaklığının artması, interfe-
deneyimlerini saklayarak gerektiğinde kullanır. Bağışıklık sistemi de ronların daha etkili çalışmasını, fagositik hücrelerin etkinliği-
zararlı bir mikroorganizmayı yok edinceye kadar uğraşıp bu deneyi- nin artmasını ve dolaşımı hızlandırdığı için enfeksiyon bölge-
mini unutmayıp saklar ve tekrar aynı mikroorganizmayla karşılaşınca sine daha hızlı akyuvar ve antikor ulaşmasını sağlar.
bu bilgiyi kullanarak yeni bir yanıt üretebilir. Kısacası, bağışıklık siste- b) Damar geçirgenliğinin artmasıyla beraber bağışıklıkta görevli
mi de beyin de deneyimleri sonucu sakladıkları bilgiyi, tekrarlayan ve olan maddelerin ilgili bölgeye geçişi artar. Ayrıca yaralanmaya
gerekli olan durumlarda kullanabilme özelliğine sahiptir. bağlı olarak gerçekleşen iltihaplanmalarda pıhtılaşma faktörle-
7. a) Alerjiyi başlatan mekanizmalar genellikle aynıdır. Fakat etkilenen rinin iltihaplı bölgeye daha hızlı ulaşmasını sağlar.
organa göre farklı belirtiler gözlenebilir. Bu yüzden de alerjik has- 4. Aşının içeriğinde kişiyi hasta etmeyecek ancak hastalık etkenlerini
talıklar etkilenen bölgeye ve ortaya çıkan belirtilere göre isimlen- taşıyan ölü mikroorganizmalar ya da bu mikroorganizmalara ait
dirilir. Alerjik rinit, astım, gıda alerjisi, atopik dermatit vb. proteinler bulunur. Bunlar sayesinde kişinin hastalık etkenine karşı
b) Alerjiler genellikle genetik olarak yatkın kişilerde görülür. Nor- bağışıklık kazanması hedeflenir. Serumun içeriğinde ise hazır an-
malde dış kaynaklı yabancı ama genel olarak zararsız pro- tikorlar bulunmaktadır. Kişinin bağışıklık sistemi yeterli düzeyde
teinlere (alerjenlere) bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi sonun- antikor üretemediğinde hastalığın atlatılması için uygulanır.
da ortaya çıkan reaksiyonlardır. Kişinin bağışıklık sisteminin 5. Evet, kurulabilir. Alerjik reaksiyonlara antijenler (alerjen) yol
bu proteinlere cevap verebilmesi için en az bir kez o protein açmaktadır. Farklı şekillerde vücudun alerjenlere maruz kalması
veya molekül yapısı çok benzer bir başka proteinle daha ön- sonucunda vücutta bu alerjenlere karşı bağışıklık sistemi tara-
ceden karşılaşması ve tanıması/hazırlık yapması gereklidir. Bu fından antikor oluşturulur. B lenfositleri alerjen ile ilk karşılaş-
ilk karşılaşma sırasında alerjene karşı üretilen antikor daha tığında plazma hücrelerine dönüşür. Plazma hücreleri antikorları
sonra alerjenle tekrar karşılaşıldığında onunla reaksiyona girer oluşturur. Oluşan antikorlar mast hücrelerine tutunur. Alerjen ile
ve abartılı bir bağışıklık sistemi cevabı oluşur. ikinci karşılaşmada antikorlar mast hücrelerinden histamin salgı-
Etkinlik No.: 65 - Doğal Katil Hücreler lanmasını tetikler ve burun akması, hapşırma veya göz yaşarması
gibi küçük belirtiler ile durum savuşturulur.
1. Vücut savunmasının ilk hattını geçerek vücuda giren mikroor-
ganizmalar, vücutta serbest olarak dolaşan doğal katil hücreler 6. a) Birinci savunma hattında deride yer alan ter ve yağ bezleri-
tarafından karşılanır. Doğal katil hücreler, vücut savunmasının nin salgıları, tükürükte yer alan lizozim enzimleri, mide öz
ikinci hattında yer alır. suyundaki HCl, burunda bulunan kıllar ve mukus, gözyaşında
bulunan lizozim enzimleri mikroorganizmaların vücuda gir-
2. Bu durumun birey üzerinde olumlu etkisi yalnızca hastalığın etkisin- mesini önler. Birinci savunma hattını aşmayı başaran hastalık
den dolayı olabilir. Bireyin sahip olduğu hastalık nedeniyle bağışıklık etmenleri ikinci savunma hattında fagositik hücreler, doğal ka-
sistemi zaten kendi vücut dokularına savaş açmış durumdadır. Doğal til hücreleri, yangınsal tepki ve interferonlar ile yok edilmeye
katil hücreler, vücudun her yerinde bulunabilen hücrelerdir. Sayı- çalışılır. Üçüncü savunma hattında ise hastalık etmenlerini B
larının ve işlevlerinin sağlıklı bir bireydeki gibi olması demek daha ve T lenfositleri karşılar.
fazla sağlıklı dokunun tahrip edilmesine neden olabilirdi.
3. Hücrelerin zarlarında antijenler bulunmaktadır. Kanserleşmiş b) Fagositoz yapan hücrelerin yaklaşık %70’ini nötrofiller oluştu-
rur. Nötrofiller bir akyuvar hücresi çeşididir. Ömürleri birkaç
ya da patojenle enfekte olmuş bir hücrenin zarında bulunan an- gün ile sınırlıdır. Makrofajlar ise yine bir akyuvar hücresi çeşidi
tijenler de değişiklik göstermektedir. Doğal katil hücreler sahip olan monositlerin dokulara geçmesi sonucunda oluşur. Fago-
oldukları reseptörlerle bu farklılığı algılayarak onları normal hüc- sitoz yapabilen hücrelerin %5’ini oluşturur. Ömürleri nötrofil-
relerden ayırt etmektedir. lerden daha uzundur.

267