Page 266 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
7. Yüksek tansiyon, kan damarı duvarlarında oluşan şişkinlik (anevriz- besleyen koronerden dolaşıma daha çok kan gitmesi sağlanır.
ma), travma, diyabet, yüksek kolesterol, kilo fazlalığı, sigara kulla- 4. Kalbin sağ kulakçığında bulunan sinoatriyal düğümden (SA) çıkan
nımı ve ritim bozukluklarında kalp odacıklarında gelişen pıhtıların impulslar kulakçıkların kasılmasını sağlar. SA düğümden gelen
kan dolaşımı ile taşınarak sinir sistemine ait damarları tıkamasıdır. impulslar atrioventriküler (AV) düğüme iletilir. AV düğümünden
8. İnme belirtileri başladıktan sonra en geç ilk 4 - 5 saat içinde kalıcı iletilen impuls karıncık kaslarının çalışmasını sağlar. Kalp kasılır-
hasar oluşmaması için kan sulandırıcılar ve pıhtıyı eritici trombo- ken önce kulakçıklar sonra karıncıklar çalışır. Sağlıklı bir kalpte
litik ilaçlar uygulanabilir. Ayrıca pıhtı cerrahi yöntemle de alına- bu süreç sorunsuz ilerler ve dakikada 60-100 atımlık kalp atış hızı
bilir. Geç kalınmadan yapılan işlemler beyinde oluşabilecek kalıcı meydana gelir. Kalp atışlarındaki sürenin çeşitli nedenlerle düzen-
hasarların önüne geçebilir. sizleşmesi kalp ritminin bozulmasına neden olur. Bunun nedenle-
9. Beyne giden bir damarda uzun süre kan akışının durması bey- ri: Erken karıncık kasılması, kalp kulakçıklarında geçici ritm yitimi
nin o bölümüne oksijen ve besin gitmeyeceği için çok kısa sürede nedeniyle ortaya çıkan hızlı, düzensiz çarpıntılar olabilir.
doku ölümüne neden olacaktır. Bu hasar bekledikçe daha da ge- 5. Olası cevap: Uzun süre ayakta durmayı ya da oturmayı gerektiren
nişler ve inme beynin büyük kısmını etkilerse zarar gören beyin işlerde çalışan kişilerin, fırsat buldukları her an ayaklarını yukarı
bölümünün yönettiği vücut kısmında kalıcı felç ya da konuşma kaldırarak dolaşımlarını rahatlatmaları önerilir. Bunu yapama-
yeteneği kaybı, solunum güçlüğü gibi durumlar yaşanabilir. dıkları zamanlarda ise ayaklarını ileri geri hareket ettirerek baldır
kaslarını çalıştırmaları gerekir. Özellikle yürüyüş ve yüzme gibi
Etkinlik No.: 55 - Sağlık Eki sporlar, varislerin gelişimini önlemede önemli role sahiptir. Çok
1. a) Evet, katılıyorum. Çünkü kalp krizi, kalbin koroner arterlerinde sıcak suyla banyo yapmak da varislerin ilerlemesini hızlandırır.
gerçekleşen bir bozukluk sonrası (sıklıkla koroner arterlerdeki Bu nedenle kaplıca, sauna gibi sıcak ortamlarda çok uzun süre ka-
tıkanıklık sonucu kalp kasının ilgili bölümünün beslenememesi lınmamalıdır. Dar pantolonlar da zararlıdır. Mümkün olduğunca
ve oksijensiz kalması ile) meydana gelen yetersizlik sonucunda hareketli bir yaşam tarzı benimsenmelidir.
şiddetli göğüs ağrısıyla ortaya çıkan ve ölümle sonuçlanması 6. Kontrolsüz şeker düzeyi zaman içinde sinirlerde bozulmalara yol
olası bir durumdur. Bu tıkanıklık, zaman içinde meydana ge- açar. Bu sinirlerden kasları çalıştıranlar bozulduğunda ayakta,
lebileceği gibi ani bir şekilde de ortaya çıkabilir ve ölüme neden parmaklarda şekil bozuklukları gelişir. Böylece çekiç parmak,
olabilir. Her 5 ani ölümün biri, kalp krizi sebebiyle gerçekleş- pençe parmak, parmakların birbiri altına girmesi, sağa veya sola
mektedir. Dünyada en başta gelen ölüm sebeplerindendir. sapması gibi bozulmalar görülür. Bu tip hastalar, normal ayakkabı
b) Kalp krizlerinde hastaların yaklaşık yarısı hastaneye ulaşamadan giydiklerinde ayakkabı ayaklarına uymaz ve ayaklarını vurur. Şe-
ya da hastaneye ulaştıktan sonra ilk dakikalarda kaybedilmekte- ker hastalarında yalnızca sinir bozulmaları olmaz. Aynı zamanda
dir. Kalp krizi tedavisinde teşhis konulur konulmaz zamana kar- kontrolsüz şeker düzeyi büyük ve küçük damarları da bozar. Bu
şı bir yarış başlamaktadır. Her dakikanın hayati önemi vardır. hastalarda iyi kanlanamayan, iyi beslenemeyen parmak uçların-
Bunun nedeni geçen her dakikada birçok kalp kası hücresinin da yaralar açılır. Bu yaralar, beslenme bozukluğu da olduğu için
oksijensizlikten ölmesidir. Tıkalı kalp damarı, bir an önce açılıp iyileşemez ve mikroplarla kolayca enfekte olur. Damar bozulması
kan akmaya başlarsa hücre ölümleri durur, tahribatın büyümesi daha belirgin hastalarda, parmak uçlarındaki bu yaralar ilerleye-
önlenmiş olur. Ne kadar az hücre ölürse kalptaki zayıflama ve rek kangrenlere yol açar. Kangren nedeniyle parmak, ayak hatta
yol açtığı ölümler de o oranda azalmaktadır. bacak kayıpları diyabetik ayak hastalarında en korkulan sonuçtur.
2. Akyuvarlar vücudumuzun savunma sisteminde görev alır, bizi 7. a) Olası cevap: Tansiyonu düşen bir insanın kan hacmi azalmış-
enfeksiyonlara ve toksik maddelere karşı korur. Sağlıklı yetişkin tır. Azalan kan hacmini artırmak için kişiye tuzlu ayran içirile-
bir insanda 1mm kanda ortalama 5-10 bin arasında akyuvar bilir. Tuzlu ayranın içindeki tuz, sindirim kanalında emilerek
3
bulunur. Hastalandığımız zaman ise sayıları artar. Fakat çeşitli kana geçer. Kanda tuz artışına bağlı olarak osmotik basınç ar-
nedenlerle akyuvarların sayısının kontrolsüzce artışı zarar verici- tar ve osmotik basınç etkisi ile doku sıvısı kana geçer. Böylece
dir. Kontrolsüzce üretilen akyuvar hücrelerinin işlev gücü yoktur kan hacminin artırılması sağlanır.
veya çok azdır. Vücut sıvısındaki besinleri de hızla tüketerek kişi- b) Evet, katılıyorum. Kronik hastalığı olan herkesin özellikle de hi-
de lösemi denilen kan kanserine sebep olur. pertansiyon ve kalp hastalarının COVID-19’a yakalanmamaya
3. a) Olası cevap: Gerekli malzemeler: 2 adet aynı boyda plastik ya da dikkat etmeleri gereklidir. Hastalık, kronik hastalığı olanlarda ve
karton bardak, 2 adet farklı çaplarda pipet, sürahi, oyun hamuru, yaşlılarda daha ağır seyretmektedir. Buna bağlı olarak iyileşme
kronometre, su, kırmızı gıda boyası, makas, ispirtolu kalem, su- süresi de daha uzun olmaktadır. Kronik hastalığı olanlar, salgın
yun boşalacağı bir kap, karıştırıcı. Bir sürahi suyu, iki bardağa eşit döneminde mutlaka evde kalmalı ve izole olmalıdır. Ayrıca den-
olarak paylaştırınız. Bardaklardaki suyun seviyelerini işaretleyiniz. geli beslenmeli, ilaçlarını düzenli kullanmalıdır. Hipertansiyon
Bardaklardaki suyu, sürahiye geri boşaltınız. Her iki bardağa aynı hastalarının karantina döneminde kilo almaktan kaçınmaları ge-
seviyede olan pipetlerin geçebileceği delikler açınız. Dar olan pipet; rekmektedir. Yoğun hamur işi ve karbonhidrat tüketimi bu hasta-
zamanla plakla tıkanmaya başlayan ve çapı daralan sağlıksız atarda- lar için oldukça tehlikelidir. Mümkün olduğunca kalori açısından
mar, geniş olan pipet ise herhangi bir plak içermeyen sağlıklı atarda- düşük, yağsız, karbonhidrattan fakir yiyecekler tercih edilmelidir.
mar olsun. Her iki pipeti de belli ölçüde keserek kısaltınız. Pipetleri 8. Anemi hastalarında efor kapasitesinde azalma, erken belirti olarak
bardaklardaki deliklerden geçirerek bardaklara iç ve dış taraftan ortaya çıkar. Daha önce yapılan aktivitelerde zorlanmayan kişide
oyun hamuru ile sabitleyiniz. Sürahideki suya kırmızı gıda boyası aynı miktardaki eforla daha çabuk yorulma, güçsüzlük, çarpıntı ve
ekleyerek karıştırınız. Önce geniş pipetli bardağı alarak pipetin ucu- nefes darlığı gibi belirtiler görülür. Hemoglobin miktarı azaldıkça
nu oyun hamuru ile kapatınız. Bardağın içine işaretlediğiniz yere bu belirtiler daha şiddetli ve çabuk gözlenmeye başlar. Kansızlığın
kadar su ekleyiniz. Pipetin ucundaki oyun hamurunu çıkardığınız aşırı olduğu durumlarda istirahat hâlinde bile halsizlik, yorgunluk,
anda kronometrenizi de çalıştırınız. Pipetten su gelmesi durduğu bitkinlik, çarpıntı ve nefes darlığı belirtileri görülebilir.
anda kronometreyi de durdurunuz. Aynı işlemleri dar pipet ile ha-
zırladığınız bardak için de yapınız. Her iki pipet için de kronomet- 9. Kısmen katılıyorum. Üfürüm, tamamen zararsız olabileceği gibi
redeki süreleri not ederek sağlıklı atardamar ile sağlıksız atardamar hafif veya ağır bir kalp hastalığının habercisi de olabilir. Kanın
arasındaki kan akışında meydana gelen farklılıkları not ediniz. sorunlu bir kalp kapakçığından geçmesi ya da herhangi bir rahat-
b) Koroner arter baypas ameliyatı anjinayı ortadan kaldırmak ve sızlık, kalbin daha hızlı ve daha kuvvetli bir şekilde kanı pompala-
koroner arter hastalıklarından ölüm riskini azaltmak için yapı- masına yol açarak üfürümün duyulmasına neden olabilir. Özellikle
lan bir cerrahi uygulamadır. Hasta vücudunun başka yerlerin- çocuklarda hafif şiddette duyulan üfürümler genellikle zararsızdır.
den elde edilen damarlar, koroner arterlere eklenerek kalp kasını Hastalık etkeni olabilecek üfürümler ise daha şiddetli duyulur.

263