Page 265 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
6. Bakteri, virüs gibi hastalığa neden olan patojen mikroorganizma- sınç ile doku sıvısında bulunan maddeler kana geçer fakat kanın
lar lenf bezleri ya da lenf düğümleri tarafından tutulup durduru- osmotik basıncı tüm sıvıyı almaya yeterli olmaz. Bu sebeple kalan
lurlar ve burada yok edilirler. Lenf bezleri; lenf sıvısını filtreleyen, sıvıyı lenf sistemi kılcalları alarak kan dolaşımına geri kazandırır.
mikroorganizmalarla savaşan, kan hücrelerini depolayan kısım- 2. Kan dolaşımında bulunan atardamarlar içeriğinde oksijenden
dır. Enfeksiyonla burada savaşılır. zengin kan ile birlikte gerekli monomerleri ilgili dokuya ulaştır-
7. Lenf sisteminizi güçlü ve sağlıklı tutmak için şunlar yapılmalı: makla görevlidir fakat lenf sistemi, herhangi bir dokuya madde
Günümüzde toksik maddelere çok maruz kalmaktayız. Bu kim- götürme görevine sahip değildir. Tek yönlü bir yol gibi yalnızca
yasallar hem besin yoluyla hem solunum yoluyla vücudumuzda toplama işi yapar. Bu sebeple bu sistemde atardamar bulunmaz.
birikebilir. Vücudumuzun bu atıkları filtre etmesi zorlaşır. Bu 3. Lenf kılcalları birleşerek lenf toplardamarını oluşturur. Lenf top-
yüzden bu kirleticilerden uzak kalmalıyız. Bol su içmek, atıkla- lardamarlarında, lenf sıvısını hareket ettirmek için kalbe benzer bir
rın uzaklaştırılması lenf sıvısının kolay hareket etmesi için çok basınç sistemi bulunmadığından bu sıvı, iskelet kasların hareketi
önemlidir. Düzenli egzersiz, iskelet kaslarımızı çalıştırır. Dola- ve kulakçıkların emme basıncı ile hareket etmektedir ve tek yönlü
yısıyla lenf kolay hareket eder. Egzersiz sırasında solunum artar, kapakçıklar ile vücudun alt bölümündeki lenf toplardamarlarından
derin solunum da lenf sıvısının taşınmasında etkili bir kuvvettir. sıvının geri kaçması önlenir. Hareketsizlik, iskelet kaslarının lenf
Etkinlik No.: 52 - Kansız Dolaşım damarlarını yeterince destekleyememesi sonucunu ortaya çıkarır.
Aşırı tuzlu beslenme doku sıvısının osmotik basıncını arttıracağın-
1. Lenf düğümleri lenfin süzüldüğü, içerisindeki yabancı maddelerin dan ödem oluşumunu tetikler. Fazla ve sık yeme ise besinlerin sin-
ve anormal hücrelerin tutulduğu, antikor ve lenfosit üretildiği or- dirim sisteminde yeterince sindirilememesine sebep olur. Bu du-
ganlardır. Bağışıklığın sağlanmasında önemli bir işleve sahiptir. Lenf rum bağırsak geçirgenliğinin önünü açarak hem ödem oluşumuna
sıvısı çok sayıdaki bu düğümlerden geçtiğinde içeriği düzenlenmiş hem de otoimmün hastalıkların meydana gelmesine sebep olabilir.
olur. Böylece lenf, hastalık yapıcı etkenlerden arındırılmış olur. 4. Aldosteron hormonu, böbreklerde sodyum emilimini ve potas-
2. Kan dolaşımı ile dokulara geçen sıvının bir kısmı geri emilemez yum atılımını arttırır. Bu sayede kandaki elektrolit dengesine
ve doku boşluklarında kalır. Lenf kılcalları dokularda emileme- katkı sağlar. Aldosteron fazla miktarda üretildiğinde sodyumun
yen bu sıvının emilerek tekrar dolaşıma katılmasını sağlar. Ağ emilimi artacağından dokular arasında sodyum miktarı artar. Ar-
şeklinde dokuları sararak bu sıvının dokularda birikmesini en- tan doku sıvısı osmotik basıncı ödem oluşumunu tetikler.
geller ve kan dolaşımına verir. 5. I. grafikte kan basıncı normal değerinin (40 mmHg) üzerine çıktığın-
3. Uzun süre hareketsiz kalma kalınması dolaşım sistemini olumsuz da kandan dokular arasına geçen sıvı artışı olacağından ödem oluşur.
etkilemektedir. Vücudun alt kısımlarında dolaşımın sağlıklı bir II. grafikte kan osmotik basıncı, normal değerinden (25 mmHg) dü-
şekilde gerçekleşebilmesi iskelet kaslarının hareketine bağlıdır. şük olduğunda kan alması gereken miktardan daha az sıvıyı bünyesine
Uzun süreli olarak sabit bir şekilde durmak vücudun alt kısımla- alabilir. Bu da dokuda fazla sıvı kalmasına sebep olarak ödem oluşu-
rındaki dokularda sıvı birikimine neden olur. Lenf damarları, bu muna sebep olur. III. grafikte ödem oluşumu görülmez. Kan osmotik
sıvıyı kalbe doğru iletmekte yetersiz kalır. basıncı normalden yüksek olduğu için doku sıvısının miktarı azalır.
4. Kanserli hücreler başlangıç tümörlerinden ayrılarak dolaşım sis- Ödemin tersi bir durum gözlenir.
temi ile vücudun diğer kısımlarına yayılabilir. Lenf düğümleri Etkinlik No.: 54 - Marfan Sendromu
yapısal özelliklerinden dolayı doku sıvısının süzülmesini ve içe- 1. Bağ doku kollagen ve elastin isimli iki büyük yapısal protein mo-
risindeki istenmeyen madde ya da hücrelerin yok edilmesini sağ- lekülünden oluşur. Elastik dokudaki mutasyona bağlı bozukluk
lamaktadır. Bazı durumlarda kanserli hücreler burada tutunarak özellikle bağ dokusunun destek görevinde yetersizliklere neden
sertlik, hassasiyet gibi durumların oluşmasına yol açabilmektedir. olur ve bağ dokusu vücudumuzun her yerinde olduğu için Mar-
Kendi vücudunda bu şekilde bir değişiklik fark eden biri, bir uz- fan sendromunda başta kalp ve damar sistemi, kemikler, sinir sis-
man tarafından muayene edildiğinde olası bir kanser vakası diğer temi ve gözler olmak üzere birçok organ sistemi etkilenir.
dokulara yayılmadan teşhis edilerek tedavi altına alınabilir. 2.
5. Solunum yolları yabancı madde ve mikoorganizmaların vücuda Aort kalpten çıkan basınçlı kanın geçtiği damardır. Atardamarlar kan
basıncı nedeniyle elastik lif açısından zengindir. Mutasyon nedeniyle
giriş yerlerindendir. Bademcikler, solunum yolları ile vücuda gi- elastik liflerin yapısı bozulduğunda aort duvarları kan basıncına daya-
ren bu istenmeyen maddelerin tutulup yok edildiği lenf düğüm- nıksız hâle gelir ve zamanla genişler. Toplardamarlarda elastik lif çok
leridir. Bazı virüs ya da bakteriler, tekrarlayan bademcik iltihap- az bulunmaktadır ve kan yavaş hareket ettiği için kan basıncı düşüktür.
larına yol açabilir. Bu gibi durumlarda ortaya çıkan rahatsızlık
bademciklerin büyümesine ve kişiyi rahatsız etmesine neden 3. Kapakçığın yapısının bozulması kapakçık sarkmasına ve kanın
olur. Bademcikler operasyonla alınabilir. Bademciklerin alınma- kulakçıklara geri dönmesi kalp üfürümüne neden olur. Aortla
sı, solunum yolunun mikroorganizmalara daha açık hâle gelmesi- vücuda istenilen miktarda kan gönderilemez.
ne yol açar ancak vücutta çok sayıda lenf düğümü bulunduğu için 4. Aorttan dallanan ve kalbe geri dönerek kalbi besleyen damarlara
bademciklerin işlevi diğer lenf düğümlerince yerine getirilecektir. koroner arter denir. Baypas ise tıkanmış olan bir damarın sorunlu
6. Kan dolaşım sisteminde kalp atardamar ile kanı itebilmektedir. Lenf bölümünün değiştirilmesidir. Koroner arterlere baypas yapılma-
sisteminde atardamar desteği olmadığı için akış hızı daha yavaştır. saydı kalp yeterince oksijen ve besin alamadığı için miyokard en-
farktüsü dediğimiz kalp krizi oluşabilirdi.
7. Olası cevap: Hasta aşırı kilolu biri ise muhtemelen çok fazla
hareket edemiyordur. Bu hareketsizlik yaşam biçimi hâline gel- 5. Kan basıncını ve nabzı düşüren, kalp kasının daha sakin kasılmasını
miştir. Lenf damarlarında doku sıvısının kalbe doğru taşınması sağlayan ilaçlar verilmektedir çünkü aortta anevrizmaya sebep olan en
zorlaşmış, zamanla lenf damarlarının yapısı bozulmuş ve karın büyük etmen, elastik dokunun zayıflamış olmasıdır. Sorunlu bölge dü-
boşluğunda lenf sıvısı birikmeye başlamıştır. zeltilmiş olsa da aort boyunca tekrar genişleme riski devam etmektedir
bu nedenle kan basıncının yükselmesini önlemek önemlidir.
Etkinlik No.: 53 - Ağır Yaşamlar 6. İdeal kan basıncı 120 mmHg – 80 mmHg arasında olmalıdır.
1. Kanın aorttan basınçlı bir şekilde çıkarak vücuda dağılması ile mo- Kan basıncının 140 mmHg- 90 mmHg den yüsek olması yüksek
nomerler kılcal damarların atar damar ucundan dokuya kolaylıkla tansiyon (hipertansiyon), 90 mmHg - 60mmHg’den düşük olma-
geçebilir. Hücrelerden artık maddelerin doku sıvısına difüzyon ile sı düşük tansiyon (hipotansiyon) olarak adlandırılır. Kan basıncı-
geçmesi sonucunda doku sıvısında belli bir miktar osmotik basınç nın yüksek olması kan damarlarına yapılan basıncı da arttıracağı
oluşur. Kanda bulunan kan proteinleri ve çözünmüş maddeler de için anevrizmalara, felce, beyin kanamasına, böbrek hasarı ve
kanın osmotik basıncını oluşturur. Kanda oluşan bu osmotik ba- görme kaybına neden olabilir.

262