Page 273 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 273
BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
CEVAP ANAHTARLARI
4. 1: Burun 2: Yutak 5. Alveoller de solunum sisteminde gaz alışverişinin gerçekleştiği
3: Soluk Borusu 4: Bronş birimlerdir. Etrafında bulunan yoğun kılcal damarlar sayesinde
5: Bronşiol 6: Diyafram alveollerle kılcallar arasında gaz değişimi kolayca gerçekleşir.
7: Akciğer 6. Atardamarlardaki karbondioksit oranı ile akciğer toplardamarın-
5. Solunumun düzenlenmesinden esas sorumlu nöronlar beyin daki yaklaşık eşit olduğuna göre Emre’nin akciğerlerinde gaz alış-
kökünde omurilik soğanında yer alır. Buradaki sinirsel devreler verişiyle ilgili bir problem olabilir. Solunum sıkıntısı, kirli hava
solunum ritmini ayarlayan solunum kontrol merkezini oluşturur. solumak, solunum yolları enfeksiyonu gibi olaylara bağlı olabilir.
Ayrıca pons da solunumu düzenler ve omurilik soğanı ile bir- 7. Bu ölçümün daha sonra normale dönmesinin sebebi hastanede
likte solunum merkezini oluşturur. Çoğu zaman solunumumuz uygulanan solunum yollarının açılması, oksijen tedavisi gibi yön-
bu istemsiz mekanizmalar tarafından kontrol edilir. Bu kontrol temler sayesinde olabilir. Çünkü kandan karbondioksitin uzak-
mekanizmaları gaz alışverişinin, kan dolaşımı ve diğer metabolik laştırılıp oksijen derişiminin artırılması gerekmektedir. Normale
faaliyetlerle uyumlu olarak çalışmasını sağlar. dönmemiş olsaydı kanda artan karbondioksit oranı kanda asitlik
6. Egzersiz sırasında olduğu gibi hızlanmış olan metabolik aktivite, artışına neden olacak; kanda ve dokularda kimyasal reaksiyonla-
kandaki CO derişimini arttırarak pH'ı düşürür. Kan damarların- rın gerçekleşmesini direkt ya da dolaylı olarak etkileyecektir.
2
daki ve solunum merkezlerindeki algılayıcılar bu düşük pH'ı algılar. Etkinlik No.: 73 - Oksijenin Yolculuğu
Cevap olarak solunum hızı artar. Fazla CO solunumla uzaklaştırılıp
2
pH normale dönünceye kadar solunum hızı bu şekilde devam eder. 1. Gazların taşınmasında basınç ve miktar önemli faktörlerdir.
7. O düzeyi çok azalırsa örneğin yükseklerde olduğu gibi aort ve Gazlar yüksek basınçtan düşük basınca doğru hareket ederler.
Bu yüzden nefes aldığımızda alveole ulaşan havadaki oksijen
2
boyunda bulunan atar damarlarda bulunan O algılayıcıları solu- (104 mmHg), alveol kılcalına doğru difüzyonla geçerken kar-
2
num kontrol merkezlerine uyarı gönderir. Bu merkezler bu duru- bondioksit de alveol kılcalından alveole doğru difüzyonla geçer.
ma solunum hızını arttırarak cevap verir. Solunum hızı arttırıla- Akciğer atardamarıyla akciğerlere gelen kanda oksijen basıncı
rak fazla O den yararlanılmaya çalışılır. 40 mmHg, CO basıncı ise 46 mmHg’dır. Diğer bir ifadeyle ak-
2
2
Etkinlik No.: 72 - Alveollerde Gaz Değişimi ciğerlere gelen kanda alveol içindeki atmosfer havasına oran-
1. Grafikte verilen basınç değişime göre I numaralı damar, akciğer la CO basıncı daha yüksek, O basıncı ise daha düşüktür; bu
2
2
sebeple CO 5 mmHg’lık bir fark ile alveol içine geçerken O
atardamarıdır. II numaralı damar kılcal, 3 numaralı damar ise ak- de 64 mmHg’lık bir farkla alveolden kana geçmektedir. Böylece 2
2
ciğer toplardamarına aittir. alveolü terk eden kanda PO = 104, PCO = 40 mmHg olur.
2
2
2. Akciğer atardamarı ile akciğer toplardamarını karşılaştırdığımızda 2. Yükseklere çıkıldıkça hava tabakası incelir, atmosfer havasında bulu-
akciğer toplardamarında oksihemoglobin miktarı daha fazladır. nan gazların oranı azalır. Diğer deyişle gaz kısmi basınçları azalır. Bu
Çünkü kanın, alveollerde gaz değişimi gerçekleşmiş ve hemoglo- durum ise alveol havası ile atmosfer havası arasındaki farkın azalması-
bin molekülleri oksijenle bağlanmıştır. Akciğerlerden çıkan damar na neden olur. Bu da hava ile alveol arasındaki gaz değişimini olumsuz
olan akciğer toplardamarında oksihemoglobin miktarı en fazladır.
etkiler. Soluk alıp verme sıklığımız yükseklerde daha fazladır.
3. II numaralı damar akciğer kılcalıdır ve akciğerlere kanla gelen 3. Yükseklerde daha düşük basınç, dolayısıyla da daha “ince’’ hava
karbondioksit, alveollerin etrafını saran kılcallardan alveollere tabakası olduğu için alınacak her solukta kaslara gereksinimden
doğru geçecektir. Akciğer toplardamarı ise akciğer kılcal damar- daha az oksijen molekülü ulaşacağından koşmak çok daha zordur.
larına göre karbondioksit derişimi bakımından daha düşüktür.
4. 4. Bir atlet yükseklerde haftalar veya aylarca kalacak olursa böbrekleri
düşük oksijen düzeyini karşılamak için EPO (eritropietin hormonu)
üretimini arttıracak, bu da alyuvarları çoğaltacağından kas dokusuna
daha fazla oksijen taşınacaktır. Deniz seviyesinde antrenmanlarını
Alyuvar miktarı 5. yapan sporcunun ise alyuvar seviyesi normal düzeyde olacağı için bu
sporcu diğer sporcuya göre daha sık nefes alıp verir.
Yükseklerde yaşayıp antrenman yapan sporcu ve bu mutasyona
sahip olan diğer sporcunun her ikisinde de alyuvar sayısı yük-
sektir. Ancak yükseklerde antrenman yapan sporcunun alyuvar
A B seviyesi ve performansı bir süre sonra normal düzeye inecektir.
Ancak mutasyonlu sporcuda bu durum gözlenmez. Çünkü sahip
Serbest hemoglobin miktarı 6. a) Hemoglobin molekülü kanın oksijen taşıma kapasitesini yak-
olduğu gen sayesinde alyuvar üretimi normalden yüksektir.
laşık olarak 75 kat artırır. Eğer hemoglobine sahip olmasaydık
aynı miktarda oksijene ihtiyacımız olduğunu düşündüğümüz-
de şu an sahip olduğumuz kan miktarının yaklaşık 75 kat daha
fazla olması ya da kalbimizin 75 kat daha hızlı çalışarak kanı
daha hızlı dolaştırması gerekirdi.
A B b) Olgun alyuvarlarımızın çekirdeksiz ve organelsiz olmasının da
oksijen taşıma kapasitesi üzerinde önemli bir etkisi vardır. Bu
sayede bir alyuvar içerisinde 280 milyon civarında hemoglo-
bin molekülü bulunur.
Akciğer hacmi 1. Gazlar, kısmi basıncının yüksek olduğu yerden kısmi basıncının
Etkinlik No.: 74 - Bir Nefes Sıhhat
alçak olduğu yere doğru geçme eğilimindedir. Grafik incelendi-
ğinde A bölgesi alınan nefesi göstermektedir. B ve C bölgesinde
O nin kısmi basıncı fazla olduğu için O difüze olacak ve bu böl-
2
2
gelerde zamanla O nin kısmi basıncında azalma olacaktır. B ile
A B gösterilen bölge akciğerden çıkan akciğer toplardamarı, C bölgesi
2
Aort damarı veya böbrek atar damarı olabilir.
270
