Page 278 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
3. Diyaliz ile yalnızca kanda biriken atık maddelerin ve fazla suyun Etkinlik No.: 91 - Taş Olsa Dayanmaz
uzaklaştırılması gerçekleştirilmektedir. Böbrekler bunun yanı
sıra hormon ve vitamin üretimi, glikoz metabolizması gibi çeşitli 1. Böbrek çıkışını tıkayan üst üreter taşı büyük olduğundan ve ürete-
görevleri de yerine getirilebilmektedir. Ancak diyaliz ile böbrek- ri tıkadığından idrarın mesaneye gidişini direkt engeller. Kaliks taşı
lerin bu görevleri yerine getirilememektedir. ters piramitlerden sadece birini engeller. Böbrek pelvik taşı da bü-
4. Böbrekler eritropoietin adı verilen bir hormon salgılayarak alyu- 2. yüktür ancak tam tıkama yapmadığından idrar gidişini engellemez.
Parathormon ile kalsitonin hormonu birbirleriyle antagonist çalı-
var üretiminin gerçekleşmesi için kemik iliğini uyarır. Eritropoie- şarak kan ve kemikteki kalsiyum dengesini ayarlar. Parathormon
tin hormonunun eksikliği alyuvar yapımını azaltacağından anemi kemiklerden kana, kalsitonin hormonu kandan kemiğe kalsiyum
(kansızlık) gelişimine neden olur. Tasarlanacak olan yapay böbrek- geçişini artırır. Dolayısıyla parathormonun fazlalığı, kalsitonin
te bu hormonun üretimini sağlayacak bir mekanizma olmalıdır. hormonunun azlığı kanda kalsiyumu artırır. Kan yoluyla böbrek-
5. Diyaliz aygıtındaki yarı geçirgen zar kandaki alyuvar, akyuvar ve lere taşınan kalsiyum diğer bileşenlerle böbrek taşlarını oluşturur.
kan pulcukları ile büyük kan proteinlerinin geçişine izin vermez. 3. Bu görüşe katılmam. Bazı taşlar küçük olabilir ve herhangi bir
Bu maddeler diyaliz aygıtının atık haznesinde bulunamaz. ağrı oluşturmayabilir.
6. Böbrek sodyum, potasyum gibi elektrolitleri atmakta sorun yaşa- 4. Böbrek taşlarının oluşması bazı mineral ve tuzların yoğunlaşması
maktadır. Bu elektrolitler kanın osmotik basıncında ve hacminde sonucu oluşur. Suyun azlığı ve çözünen madde oranı yüksek be-
artış meydana getirmektedir. Kan hacminin artışı sonucunda ödem sinlerin alınması bu oluşumu kolaylaştırır.
ve şişkinlikler oluşmaktadır. Ayrıca kanda artan elektrolitler kişinin 5. Hayır, gerektirmez. Küçük olan taşlar ağrı oluşturmuyorsa düşebi-
daha çok su içmesine neden olmakta ve şişkinlikler oluşmaktadır. lecek boyuttadır ve kendiliğinden düşer. Ancak belli bir büyüklüğe
Etkinlik No.: 89 - Homeostasi Benim İşim ulaşanlar ağrı oluşturur. Bu durumda tedaviye ihtiyaç duyulur.
1. Üzüm kanın şeker oranını artırır. Kan osmotik basıncında oluşan artışı 6. Bazı taşlar idrarla fazla miktarda ürik asit atılmasıyla oluşur. Bunun
azaltmak için çok su içer. Böbrekler, fazla şekeri suyla atarak osmotik da bir sebebi aşırı protein tüketimidir. Protein daha çok hayvansal
basıncı eşik değerine düşürerek homeostasiyi sağlamaya çalışmaktadır. gıdalarla alındığından bu hastalara bitkisel gıda önerilir. Bazı taşların
2. Deniz suyundaki tuz, sindirim borusundan emilerek kana geçti- oluşumunda oksalat bileşikleri rol oynar. Oksalat kristalleri de daha
ğinde kandaki tuz oranı %3’e yükselir. Bu durumda doku hücreleri çok bitkilerde bulunduğundan bu hastalara hayvansal gıdalar önerilir.
osmozla çok fazla su kaybeder. Kanın hacmi artar. Böbrekler kanın Etkinlik No.: 92 - Böbreklerim Sağlıklı mı?
hacmini düşürmek, eşik değerine çekmek için fazla suyu uzaklaş- 1. Hipotez: Polikistik böbrek hastalığı otozomal baskın genlerle kalıtılır.
tırmaya çalışır. Dokulardaki su kaybı sebebiyle kişi fenalaşır. Tahmin: Eğer hipotezim doğru ise, ebeveynler heterozigot po-
3. Bu hastalığın nedeni mesaneye ya da üretraya ulaşan bakterilerin likistik böbrek hastası olduğunda F1 neslinde hem sağlıklı hem
bu bölgede iltihap oluşumuna neden olmasıdır. Bakteriyel köken- polikistik böbrek hastası bireyler görülmelidir.
li hastalıklarda antibiyotik kullanılır. İlaçlar gibi dışarıdan alınan İspat: Nehir’in anne ve babasında hastalık görüldüğü hâlde Ne-
yabancı maddelerin ve toksinlerin fazlasının vücut dışına atılma hir’de görülmeyip kardeşinde görülmesi tahmini doğrulamak-
işlemini böbrekler bol suyla yaparak homeostasiyi sağlayacaktır. tadır. Yani polikistik böbrek hastalığı otozomal baskın genlerle
4. Bikarbonat bazik bir maddedir. Kan pH’si sabit kalıp idrar pH’sin- kalıtılmaktadır. Eğer hastalık geni otozomal çekinik olsaydı anne
de artış görülürse böbreğin bu bazik maddeyi vücuttan uzaklaş- ve babada görülüyorsa tüm çocuklarda görülmeliydi.
tırdığı sonucuna ulaşılır. 2. Polikistik böbrek hastalığı olan bireylerde böbrek tam olarak
5. Uzun süre yıkıntı altında kalmış bir insana izotonik NaCl şek- fonksiyonlarını yerine getiremez. Eriropoietin hormonu, böb-
linde serum takılmalı, su ve elektrolit dengesi düzenlenmelidir. reklerden yeterince salgılanamaz ve kırmızı kemik iliğindeki kök
Bol su verilerek ödem gibi metabolik atıkların böbreklerle hızlıca hücrelerin alyuvarlara dönüşümü azalır. Kanda alyuvar sayısının
atılması sağlanmalıdır. azalması kansızlık sorununu meydana getirir.
Etkinlik No.: 90 - Böbrekte Hayat Var 3. Ailede polikistik böbrek hastası olanlarda böbreklerde ağrı, idrarda
kan ve idrar yolu iltihabı, böbrek taşı oluşumu ve yüksek tansiyon
1. ADH ve onu algılayan reseptörlerin bulunmasına rağmen suyun sorunu görülebileceğinden bireylerin doktora gitmesi önerilir.
geçişini sağlayan proteinlerin oluşumu için gerekli aquaporin-2 geni 4. Böbrek yetersizliği ve yüksek tansiyonu olmayan polikistik böb-
mutasyona uğramıştır ve su kanalı proteini üretilememiştir. Bu se- rek hastalarının özel bir diyet yapmalarına gerek yoktur. Tuz,
beple su emilimi yeterince gerçekleşemez. yüksek tansiyonu olan bireylerde kan basıncını ve tansiyonu daha
2. Mutasyonlar sonucunda yeterince su kanalı oluşmadığı için mutant da artıracağı için tuzsuz diyet uygulanmalıdır.
hücreler su alarak şişme göstermemiştir. 5. Polikistik böbrek hastalığında, böbrek kistleri dışında diğer or-
3. Hücrelerin su alımı, su kanalı olmasa bile osmoz olayı ile gerçekleşe- ganlarda da kistler gelişebilir. Böbreklerden sonra, kist gelişimi-
ceği için hücre içine bir miktar su geçişi olacaktır. nin en sık olduğu organ, karaciğerdir; daha seyrek olarak dalak ve
4. Tuz ve üredir. pankreasta da kistler oluşabilir.
5. Mevcut osmotik basınçtan daha yüksek bir basınca sahip olması 6. Böbrek işlevleri tamamen ortadan kalkan hastalarda, diğer kro-
gerekir. nik böbrek hastalıklarında yapılan tedavilerin aynısı önerilir.
Örneğin Korteks bölgesi için: >800 Yani, diyaliz veya böbrek nakli (transplantasyon) yapılabilir.
Öz bölgesi için: >1200 7. Gen analizi ile polikistik böbrek hastalığının kesin tanısını koy-
6. Osmoz olayının gerçekleşmesi için gerekli osmotik basıncı sağlayan mak mümkündür. Gen analizi, hastanın bozuk geni taşıyıp taşı-
madığını, yani hasta olup olmadığını gösterebildiği hâlde hastalı-
olay tuz emilimidir. Bu olay sırasında ATP harcanır. ğın seyri ve tedavisi ile ilgili fikir vermez.
7. 8. Tanının mutlaka bilinmesi gereken durumlarda gen analizi ya-
pılabilir. Örneğin polikistik böbrek hastalığı nedeniyle böbrek
yetersizliği gelişen aile bireyine böbrek vermek isteyen genç bir
kişide ileride bu hastalığın gelişip gelişmeyeceği kesin olarak bi-
linmelidir. Ayrıca, ailesinde bu hastalık olan biri, bu geni kendisi-
nin taşıyıp taşımadığını kesin olarak bilmek isteyebilir. Polikistik
böbrek hastalığı olan bir anne veya baba, doğacak çocuğunun
1 2 3 4 aynı geni taşıyıp taşımayacağını bilir ve tedbirler alır.

275