Page 276 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11

CEVAP ANAHTARLARI
b) Kömür madencilerinin sağlık sorunlarının ortaya çıkmasını 2.
hızlandıran ya da şiddetlendiren etmenler arasında tütün ma- B
mülleri kullanımı, madende geçirilen sürenin uzunluğu, bo- B B
zulmuş boy-kilo oranı, maruz kalınan kömür tozunun miktarı,
işe başlama yaşı sayılabilir.
c) Kömür madencilerinin karşılaştığı sağlık sorunları ve solunum B
yolu rahatsızlıklarını önlemek için çalışanların toza maruziyeti
azaltılmalı, toza maruziyetten kaynaklı ortaya çıkabilecek sağ- B
lık sorunlarına erken tanı konmalı ve en önemlisi de toza karşı B
koruyucu maske (kişisel koruyucu donanım) kullanılmalı.
Etkinlik No.: 81 - Akciğerlerinin Değerini Bil
1. Bu mekânlarda tütün mamulleri içilmemeli ve içilen yerde bulunul- 3. Sağlıklı bireylerde glomerulusta süzülen glikozun tamamı prok-
mamalıdır. Küf mantarı, rutubetli ortamlarda yetişir. Mantar sporları simal tüpte geri emilime uğrar. Bu nedenle idrarın bileşiminde
solunum sistemine zarar verir. Yetersiz güneş ışığı, normalin üstün- glikoza rastlanmaz.
de nem ve yetersiz havalandırmanın olduğu binalarda toz, rutubet ve
küf bulunur. Bu mekânların ısınma amaçlı yakıtlarının etkisiyle de 4. Aldosteron hormonu, nefronun distal tübüllerini ve toplama ka-
hava kalitesi bozulabilir. Bu mekânlar yeterli şekilde havalandırılma- nallarını etkileyerek daha fazla sodyum ve suyun kana geri emil-
lıdır, temizliğine ve sağlığa uygunluğuna dikkat edilmelidir. mesini sağlar. Aldosteron potasyumun atılımını da hızlandırır.
2. Düzenli şekilde temiz havada spor ve egzersiz yapmak vücudu Böylece kan basıncı yükselir ve kan hacmi artar. Aldosteron ye-
tersiz salgılanan bireylerde idrarla su kaybı ve tuz kaybı fazla olur.
güçlendirir ve solunum sistemi rahatsızlığı olanlarda nefes alıp Kan basıncı düşer ve tuz kaybı da çok fazla olur. Hormon tedavisi
vermeye yardımcı olabilir. Diyaframı ve akciğeri güçlendirir. sayesinde metabolizma normale döner.
Solunum yollarındaki mukusun dışarı atılmasına yardımcı olur.
Nefes darlığı ile ilgili sıkıntıları ve stresi azaltır. 5. Evet, farklıdır. Çünkü görselde de görüldüğü gibi glomerulus iki
3. Solunum sistemi hastalıklarına karşı korunmak için aşıların za- atardamar arasındadır. Bu nedenle normal kılcal damarlardan
farklı olarak kan basıncı kılcal boyunca hiç düşmez.
manında yapılması önemlidir. Hastalanıldığında hemen doktora
gidilmeli ve tedaviler yapılmalıdır. Dengeli ve düzenli beslenerek 6. Atardamarlar arasında meydana gelmiş glomerulus kılcalları, podosit
vücudun dirençli olması sağlanmalıdır. Hastalıkların bulaşmaması adı verilen kapsül hücreleriyle çevrilidir. Çok sayıda gözenekli ve par-
için kişisel temizliğe dikkat edilmelidir. Teneffüs edilen havanın nem mak şeklinde çıkıntılara sahip olan podositler, kanın süzülmesine izin
açısından uygun olmasına ve temiz olmasına dikkat edilmesi, solu- verirken glomerulus kılcallarının yüksek basınca dayanmasını sağlar.
num sisteminin sağlıklı yapısının korunması açısından önemlidir. 7. Aşırı su içen bir bireyde tablodaki değişkenler şu şekilde gerçek-
4. Bazı iş yerlerinde kullanılan maddelerin işlenmesi veya yanması leşmiştir:
sonucu oluşan sağlığa zararlı etmenler iç ortamın hava kalitesini DEĞİŞKEN ETKİ
bozar. Maden, pamuklu dokumacılık vb. tozlu ortamda çalışan-
lar solunum sistemi sağlığı açısından risk altındadırlar. Kurşun, Yeterli su tüketilmemesi idrarın bileşiminde
krom vb. metallerin ısıtılarak ve eritilerek işlenmesinin yapıldığı Üre konsantrasyonu üre konsantrasyonunu arttırır. Çünkü idrarın
alanda çalışan insanlar da solunum sistemi ve diğer sistemlerin (idrarın bileşiminde) bileşiminde su azalacak ve idrarda çözünen
madde konsantrasyonu artacaktır.
sağlığı ile ilgili çeşitli sorunlar yaşarlar. Bu iş yerlerinde zararlı
unsurların tespiti yapılarak uygun koruyucu yöntemlerle ortam- Artar. Çünkü ADH hormonu vücut susuz kal-
dan atılmalı veya kaynağında kontrol altına alınmalı ve kişisel do- ADH salgısı (kanda) dığında salgılanır. Böylece böbrek nefronların-
dan suyun geri emilimini arttırır.
nanımlar son tedbir olarak düşünülmelidir. Bu ortamlarda mas-
ke, tulum vb. kişisel koruyucu donanımdan da yararlanılabilir. Kandaki tuz oranı artar. Çünkü vücut susuz kal-
5. Yaşlılık döneminde insanlar sağlıklı görünseler de bağışıklık sis- Tuz konsantrasyonu dığında ya da yeterince su içilmediğinde kanda
su oranı azalacağından çözünen artar, çözücü
(kanda)
temleri zayıfladığından solunum sistemi hastalıklarından çok azalırsa tuz konsantrasyonu da artmış olur.
çabuk etkilenebilirler. Kronik bronşit, solunum yolu enfeksiyon-
ları ve astım gibi hastalıklar da KOAH hastalığının oluşumunda Etkinlik No.: 83 - Vücut Süzgeci
etkilidir. Bunun için mevsimsel grip aşıları ve zatürre aşılarının 1. ADH, distal tüpe ve toplama kanalına etki ederek suyun geri emi-
yaptırılmasına özen gösterilmelidir. limini arttırır. Bu sayede su kaybını azaltır. Alkol alımı ADH salgı-
6. Toplumda sigara içme alışkanlığının başlamaması için azami gay- lanmasını engelleyerek böbreklerin su kaybını arttırır. Dehidrasyona
ret gösterilmelidir. Pasif içiciliğe maruz kalınmaması için sigara uğrama adı verilen bu durum vücudun susuz kalmasına yol açar.
içilen alanların daha fazla kısıtlanması gerekir. Sigara bağımlıları- 2. Heyecan, korku gibi duygu durumlarında adrenalin hormonu
na bu bağımlılıktan kurtulmaları için de her türlü tıbbi destek vb. salgılanır ve bu hormon beyin, kalp ve çizgili kaslar hariç diğer
sağlanmalıdır. Böylece toplum sağlığının korunması ihtimali artar. organlara giden damarları daraltır. Böbreğe giden damarlar da
Etkinlik No.: 82 - Nefronda İdrarın Oluşumu daraldığı için daralan damar kesitinin içinden geçen kanın basın-
1. A cı artar. Artan basınç, glomerulustan süzülen sıvının artmasına
ve bununla birlikte idrar artışına sebep olur.
3. Akciğerin görevi kanı O bakımından zenginleştirmek ve CO i
2
2
A uzaklaştırmaktır. Böbrekler ise üre, ürik asit ve amonyak gibi
azotlu artık ürünleri uzaklaştırmakla görevlidir. Temiz kan ve
kirli kan ifadeleri sadece O ve CO oranları ile ilgilidir. Böbrekle-
2
2
re gelen kanda zararlı maddeler bulunmasına rağmen bu kan kirli
kan olarak adlandırılmaz.
4. 2. Nefron tipi daha uzun Henle kulplu olduğu için insan olabilir.
1. nefron tipi, kısa Henle kulplu olduğu için suya erişimi daha
kolay olan su aygırı, balina, yunus gibi hayvanlara ait olabilir.

273