Page 281 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
5. Progesteron hormonunun düzeyinin düşmeye başlaması ile 2. Testislerin skrotum içinde vücuttan biraz uzak olması sperm üre-
menstruasyon yani endometrium tabakasının yıkılması başlar. timi için gerekli sıcaklığın sağlanması açısından önemlidir. Çün-
Bebek rahime tutunamaz ve düşük meydana gelebilir. kü vücut sıcaklığı sperm üretimi için uygun değildir. Bu nedenle
6. 14. günden sonraki zamanlar endometrium tabakasının kalınlaş- inmemiş testislerde yeterli sayı ve kalitede sperm üretimi olmaz.
ması olduğu için metabolizma oldukça hızlıdır. O sebeple sıcaklık Aynı şekilde sıcak suyla banyo yapmak, çok sıkı iç çamaşırı giy-
da yükselir. mek, sık hamam ve saunaya gitmek de sıcaklıktan dolayı sağlıksız
7. ve yetersiz sperm üretimine neden olur.
Progesteron LH 3. Olası cevap: Ölü bir sperm düşük ihtimalle bile olsa en azından
Östrojen FSH tüp bebek yönteminde yumurtayı dölleyebilir. Çünkü gerekli olan
kısım spermin DNA’sıdır. Gelişen teknolojiyle semen içinde sper-
Etkinlik No.: 99 - Dişi Üreme Sisteminin Hormonal Kontrolü mi olmayan erkeklerde testisten küçük bir mikrocerrahi işlemle
1. Dişi üreme sisteminde yumurtalıkların hem üreme hücresi hem sperm alınabilmekte invitro fertilizasyon yöntemleriyle döllenme
de hormon üretme işlevi vardır. Yumurtalıkları çıkarılmış bir sağlanabilmektedir.
dişide üreme hücresi üretilemez ve üreme gerçekleşmez. Ayrıca 4. Prostat bezi idrar kesesinin hemen altında üretrayı saracak şekilde
yumurtalıkların ürettiği östrojen ve progesteron hormonları üre- yerleşmiştir. Spermin atılması sırasında prostatı çevreleyen kaslar
me sistemindeki fizyolojik olayları kontrol ettiği için bu süreçler istemsiz olarak kasılıp spermi üretraya boşaltırken idrarın üretraya
bozulur. Menstruasyon döngüsü de gerçekleşmez. geçişini engeller. Yani prostat bezi sperm ve idrarın aynı anda geçi-
2. Yumurta kanalı tıkanmış bir bireyde ovaryumlarda oluşan gamet, şini engeller. Epiglottis de aynı işlevi yemek borusu ve soluk borusu
yumurta kanalına geçemez. Bu nedenle döllenme ve zigot oluşu- arasındaki geçişi düzenleyerek yapar. Yemek yutarken soluk boru-
mu gerçekleşmez. sunu kapatarak besin ya da suyun soluk borusuna kaçmasını önler.
3. Grafiklerde gösterilen 28 günlük döngüde yumurtlama, döngü- 5. Olası cevap: Bugün normal şartlarda X ve Y kromozomlu sperm-
nün yaklaşık ortasında 13-14. günde meydana gelir. leri tespit ederek döllenmede istenen cinsiyeti seçmekle alakalı
4. Üreme sisteminde gerçekleşen fizyolojik olaylar, dişi üreme siste- çalışmalar yapılsa da henüz sonuca ulaşılamamıştır. Tüp bebek
mine ait hormonlar tarafından kontrol edilir. Dişi üreme sistemini yönteminde ise laboratuvarda uygun koşullarda birden fazla yu-
kontrol eden hormonlar, hipofiz ve ovaryumlar tarafından kana murta döllenerek embriyo oluşumu sağlanır. Oluşan embriyo-
salgılanır. Hormonlar hem ovülasyonu hem de menstruasyon dön- lardan alınan bir hücrede kromozomlarının yapısı incelenerek
güsünü kontrol eder. Ayrıca gebeliğin gerçekleştiği döngülerde ge- istenilen cinsiyetin seçimi bu aşamada olabilir. Genom belirleme-
beliğin devamlılığı da yine hormonlar sayesinde gerçekleşir. de de yine tüp bebek yönteminde bir anlamda dünyaya gelecek
5. Üreme sistemi bireyin yaşantısının devamlılığı için zorunlu ya- bebeğin genomu kısmen seçilmiş olur. Çünkü mikroskop altında
yapısal anlamda ve hareketlilik anlamında en beğenilen sperm se-
şamsal sistem değildir. Oysa solunum sisteminde birey oksijen ve
karbondioksit değişimini gerçekleştireceğinden bu sistem, bire- çilerek sperm çekirdeği doğrudan yumurtaya enjekte edilir.
yin yaşaması için zorunlu bir sistemdir. Ayrıca olayın bir de etik kısmı vardır ki doğacak bebeğin cinsi-
6. Grafik incelendiğinde dişi üreme sisteminde LH, kanda maksi- yetini, fiziksel özelliklerini önceden belirlemek henüz toplumun
mum düzeyde olduğunda ovülasyon gerçekleşir. Bu süreçte eş za- onayladığı bir durum değildir. Doğaya müdahale bu anlamda çok
manlı olarak ovaryumlardan çok miktarda östrojen salgılanır. Öst- doğru bulunmayabilir.
rojen kan yoluyla uterusa geldiğinde uterusun mitoz bölünmelerle 6. Rahmi herhangi bir nedenle olmayan kadınlara (doğuştan ya da
büyümesini ve iç dokusunun süngerimsi yapı kazanmasını sağlar. ameliyat ile rahmi alınan kişiler), yumurtalıkları olmayan bu ne-
7. Dişi üreme sisteminde menstruasyon döngüsünün yaklaşık 16. denle yumurta üretmesi imkânsız olan kadınlara tüp bebek yön-
gününden sonra kanda ovaryum hormonlarından birisi olan temi uygulanamaz.
progesteron seviyesi artar. Progesteron kan yoluyla uterusa gel-
diğinde uterusa gelen kan miktarını artırır. Progesteronun art- 7. Yumurtanın dışında bulunan zona pellusida, yumurtanın türe
masındaki en büyük etkenlerden birisi 15. günde içinden ikincil özgü spermler ile döllenmesini sağlar. Böylece türe ait sperm ve
oosit çıkmış folikül kesesi artığının yağ depolayarak sarı renkli yumurtanın birleşmesi garantilenmiş olur. Ayrıca yumurtaya ilk
corpus luteuma dönüşmesidir. Corpus luteum da ovaryumlar sperm ulaştıktan sonra sertleşerek başka spermlerin yumurtaya
gibi progesteron salgılar. Böylece uterusun olası bir gebeliğe karşı girişini engeller. Böylece yumurtanın birden fazla spermle döl-
endometriyum tabakası geliştirilmiş olur. lenmesi engellenmiş olur.
8. Dişilerde üreme hücresi oluşumu ovaryumlardaki folikül kesesi Etkinlik No.: 101 - Adım Polikistik Over, Soyadım Sendrom
içinde başlar. Folikül kesesi içinde olgunlaşan hücre, ovülasyon 1. Yumurtlama olmadığı dönemde FSH, LH dengesine bakılır. LH,
evresinde yumurtalıktan yumurtalık kanalına geçer. Yumurtalık FSH’den çoksa PKOS olabilir. Ultrasonla yumurtalıkları incelenir.
kanalı içinde ilerlerken canlı bir spermle karşılaşırsa döllenme Çok sayıda folikül var mı bakılır. Kanda testosteron yoğunsa ve
gerçekleşir. Döllenmenin gerçekleşmediği menstruasyon dön- progestron azsa vücutta erkek tipi tüylenme varsa PKOS olabilir.
güsünde ise fallopi tüpünden rahme doğru ilerleyen ikincil oosit
rahimden menstrusyon kanamasıyla dışarı atılır. 2. Bu sendromu tetikleyen olaylardan biri fazla kilodur. Kilo verme-
sini, insülin direncine karşı beslenme alışkanlığını değiştirmesini
Etkinlik No.: 100 - Yaşamın Temeli Üreme ve egzersiz yapmasını tavsiye ederim.
1. Seminal sıvı yardımcı bezler tarafından üretilir. Yapısında su, tuz, 3. PKOS’u olan kadınlarda LH düzeyi FSH düzeyinden fazladır. LH
şeker ve yağlar, çeşitli mikroorganizmalar, bağışıklık hücreleri ve düzeyindeki bu artış androjenlerin (erkeklik hormonları) artı-
çok çeşitli peptit ve proteinler içerir. Spermlere metabolik destek şına neden olur. Salgılanan androjenler yağ dokuda östrojenlere
sağlayarak spermlerin hayatta kalmasını ve işlevsel kabiliyetlerini dönüşür. Östrojen dönüşümü LH düzeyini arttırır ve kısır bir
arttırmak gibi hayati görevleri vardır. Ejekülasyondan (spermle- döngü oluşur. Östrojen artışı bu yüzdendir. İnsülin direncinden
rin vajinaya ulaşması) sonraki aşamada ise vajinanın antibakte- dolayı da progesteron düzeyi düşüktür.
riyel asidik ortamına karşı (pH 4-4,5) spermleri koruyarak öl- 4. Hipotez: Östrojen fazlalığı ve progestron azlığı rahim iç duvarı-
melerini engeller. Sonuç olarak spermlerin rahme taşınması ve nın kalınlaşmasını arttırır. Âdet döneminin ilk yarısında folikül-
döllenmede çok önemli rol oynar. den salgılanan östrojen hormonu olası gebelikte rahim duvarını

278