Page 272 - Biyoloji 11 - Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 272
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 11
CEVAP ANAHTARLARI
7. Uyurken nefes alıp verdiğimizin farkında değiliz. Beyin sapın- 2. Alyuvar vapurunun izlediği yol sağ akciğer ve sol akciğer üzerin-
da bulunan solunum kontrol merkezi, dakikada 10-14 kez nefes den aşağıda gösterilmiştir.
alınmasını sağlayacak şekilde solunum hızını sürdürür. Omurilik Sağ Akciğer: 2-7-8-10-1-4-3-5
soğanı ve ponsta bulunan çeşitli nöron grupları solunum merke- Sol Akciğer: 9-7-8-10-1-4-3-6
zini oluşturur. Solunum merkezi, soluk alıp verme hızını ve kan- 3. Alveol kılcallarına yüzerek ulaşan bikarbonat (HCO ) iyonları-
-
3
daki oksijenle karbondioksit miktarının sabit tutulmasını düzen- nın yeniden alyuvar vapuruna binmelerinin nedeni hemoglobin
ler. Her ne kadar kısa bir süre için soluk alıp verme mekanizması moleküllerinin (koltuklarının) serbest kalmasını sağlamaktır. Bu
istemli bir şekilde yürütülmeye çalışılsa da solunum merkezi bu şekilde alyuvar içindeki tüm hemoglobin molekülleri serbest ka-
işleri istemsiz yapmaktan sorumludur. lacak ve bu moleküllere alveollerdeki oksijenler bağlanacaktır.
Etkinlik No.: 69 -Soluk Alıp Vermek 4. CO moleküllerinin hemoglobin moleküllerine bağlanma yetene-
2
ği O moleküllerine göre daha zayıftır. Bu nedenle hemoglobin
2
1. SOLUK ALMA SOLUK VERME koltuklarının hepsine CO molekülleri oturamıyor. Hemoglobin
2
koltuklarının büyük kısmını H iyonlarının doldurması vücut
+
Diyafram kası kasılır ve diyafram Diyafram kası gevşer ve diyafram için bir avantajdır; çünkü serbest H iyonlarının sayısı arttıkça
+
düzleşir. kubbeleşir. kanın pH’ı düşer. Hemoglobin molekülleri, serbest H molekülle-
+
Kaburgaların arasındaki kaslar Kaburgaların arasındaki kaslar rini bağlayarak kandaki pH değişikliğini en aza indirmeye çalışır.
kasılır. Kaburgaların uçları öne ve gevşer. Kaburgaların uçları aşağı- 5. a) Cam fanus içindeki balonların şişebilmesi için fanus altındaki
yukarı doğru hareket eder. ya ve arkaya doğru hareket eder.
büyük balonun 2 yönünde çekilmesi gerekir. Bu şekilde fanu-
Göğüs kafesi genişler. Akciğerle- Göğüs kafesi daralır. Akciğerlerin sun hacim artacak ve fanusun içindeki basınç düşecektir. Bu
rin hacmi artar ve iç basınç azalır. hacmi azalır ve iç basınç artar. şekilde içeriye hava girecek ve balonlar şişecektir.
Akciğerler hava ile dolar ve soluk Akciğerdeki hava atmosfere veri- b) Cam borunun ucu=Burun
alma gerçekleşir. lir ve soluk verme gerçekleşir.
Mantar tıpa=Gırtlak
2. Akciğer iç basıncının dış basınçtan düşük olması, plevranın akci- Cam boru=Soluk borusu
ğeri göğüs boşluğunda tutması, plevra içindeki sıvının varlığı ve Cam fanus= Göğüs boşluğu
plevra sıvı basıncının düşük olması akciğerlerde negatif basıncın Küçük balonlar=Akciğerler
oluşmasına neden olmaktadır. Cam fanus altındaki büyük balon= Diyafram
3. Evet, açıklama doğrudur. Akciğer yapısındaki elastik liflerden ve c) Cam fanus içindeki balonların şişmemesi için fanus içi basın-
plevra sıvısının yüzey geriliminden dolayı genişlemiş akciğer eski cın (Pcam), hava basıncından (Phava) büyük olması gerekir.
hâline dönmek ister. Buna geri yaylanma basıncı denir. Akciğer- Bu basınç ilişkisini aşağıdaki denklem ile gösterebiliriz.
lerin geri yaylanma basıncı da soluk vermeyi kolaylaştırır. Soluk Pcam>Phava
verme pasif bir hareket olduğundan vücutta soluk alma kadar Pcam-Phava>0
enerji harcanmaz, kaslar gevşerken de enerji harcandığı için so- d) Bir gün 24 saat, bir saat de 60 dk.dır. Bir gün ise 24×60=1440 dk.dır.
luk verme sırasında da enerji harcanmış olur. Sağlıklı yetişkin bir insanın dakikada aldığı nefes sayısı
17000÷1440 =11,8
4. SOLUK ALMA SOLUK VERME Cam fanusun altındaki büyük balon dk.da yaklaşık olarak 12
Akciğer Hacmi Artar Azalır kez “2” yönünde çekilmelidir.
Akciğerdeki Hava Basıncı Azalır Artar
Göğüs Boşluğunun Hacmi Artar Azalır Etkinlik No.: 71 - Bir Nefesti
Göğüs Boşluğunun Basıncı Azalır Artar
Karın Boşluğunun Hacmi Azalır Artar 1. Soluk almada;
Karın Boşluğunun Basıncı Artar Azalır Diyafram kasılır (düzleşir).
Kaburgalar arası kaslar kasılır.
Diyafram kası, göğüs ve karın boşluklarını birbirinden ayırdığı için Göğüs boşluğu hacmi artar, iç basınç azalır.
hacimleri ters orantılı şekilde değişmektedir. Plevra çift katlı bir zar- Akciğerler genişler.
dır. İç zar, akciğer dokusuna tamamen yapışıktır. Dış zar ise göğüs Karın boşluğu hacmi azalır, karın iç basıncı artar.
kafesinin duvarına yapışmıştır. İki zarın içi lenf sıvısı ile doludur. Bu O alveollere geçer.
2
sıvının yüzey gerilimi bu iki tabakayı birbirine bağlar. Bu yüzden ak- Soluk verirken;
ciğer hacmi ve göğüs boşluğu hacmi doğru orantılı olarak değişir. Diyafram gevşer (kubbeleşir).
5. Diyafram kasına alınacak bir darbe diyafram kasının şoka girme- Kaburgalar arası kaslar gevşer.
sine sebep olur. Bu durum göğüs kafesinin hareketini engeller ve Göğüs boşluğu daralır, iç basınç artar.
normal nefes almayı olanaksız hâle getirir. Akciğerler daralır.
6. *Yoğun egzersiz sırasında vücuttaki karbondioksit miktarının Karın boşluğu hacmi artar, karın iç basıncı azalır.
artması, buna bağlı olarak kanın pH değerinin düşmesi, CO dışarı atılır.
2
*Heyecanlandığımız zaman salgılanan adrenalin hormonu, 2. Evet, katılıyorum. Diyafram ve kaburga kaslarının kasılarak gö-
*Bazı hastalıklarda tiroksin hormonu yüzünden metabolizmanın ğüs boşluğu hacmini artırmasıyla nefes alma gerçekleşir. Kas
hızlanması soluk alışverişimizi de hızlandıracaktır. kasılması gerçekleştiğinden nefes alma aktif bir işlemdir. Nefes
verme ise genellikle pasif bir işlemdir. Göğüs içi hacmini azalt-
Etkinlik No.: 70 -Vücudumuzun Balonları mak için hiçbir kas kasılmaz.
1. Alyuvar vapurunun, solunum gazlarını indirdiği ve bindirdiği 3. Sürfaktanın akciğerlerde bulunması ile nefes alma için harcanan
damarlar alveol kılcalları ile doku kılcallarıdır. O molekülleri enerjiyi, dolayısıyla solunumsal işi azaltılır. Akciğerlerdeki alveol-
2
alyuvar vapuruna alveol kılcallarında biner, doku kılcallarında lerin eşit boyutta kalması sağlanır. Alveollerin sönmesi engellenir.
vapurdan iner. CO molekülleri ise alyuvar vapuruna doku kılcal- Alveollerin nemli kalması sağlanır. Yüzey gerimi kuvvetleri alve-
2
larında biner, alveol kılcallarında vapurdan iner. ol içine sıvı sızmasına da neden olur. Sürfaktan yüzey gerimini
Oksihemoglobin (HbO ) molekülü, alveol kılcallarında, azaltarak alveol içine sıvı sızmasını önler.
2
Karbominohemoglobin (HbCO ) molekülü, doku kılcallarında,
2
Bikarbonat iyonları (HCO ) doku kılcallarında oluşur.
-
3
269
