Page 74 - FELSEFE 11 BECERİ TEMELLİ ETKİNLİK KİTABI

32 FELSEFE 11 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

aynı zamanda hem iyi hem kötü hem de ne iyi ne de hiçbir değişime uğramaması imkânsızdır.
kötü olabilir. Öyleyse bundan böyle iyiden kastım, Kanıtlama: Tekil şeylerin dolayısıyla insanın da
önümüze koyduğumuz insan doğası modeline bizi varlığını sürdürmesini sağlayan kudret Tanrı’nın
adım adım yaklaştıracak bir araç olduğundan emin yani doğanın kendi kudretidir.
olduğumuz her şey; kötüden kastım ise o modele
yaklaşmamızı engelleyeceğinden emin olduğumuz (…) Bu yüzden insanın kudreti de kendi fiili özüyle
her şey. Dahası, insanları o modele daha çok ya da açıklandığı sürece Tanrı’nın, yani doğanın sonsuz
daha az yaklaşmış olmalarına göre mükemmel ya kudretinin, başka deyişle doğanın özünün bir par-
da eksik olarak nitelendireceğim. Kısaca dediğim çasıdır. Bu birinci kanıtımızdır. İkincisine gelince
gibi mükemmelden genel anlamda gerçekliği an- insanın sadece doğasıyla anlaşılabilecek değişim-
lıyorum, yani şu ya da bu şekilde var olan ve etki ler dışında hiçbir değişime uğramaması mümkün
eden herhangi bir varlığın özünü ve onun mükem- olsaydı o zaman ölmesi mümkün olmazdı, yani
melliğinin yaşam süresiyle hiçbir bağlantısının ol- zorunlu olarak hep var olurdu. O zaman da bu
madığını. Çünkü hiçbir bireye varoluşunu daha durum ya sınırlı ya da sınırsız kudrete sahip bir
uzun sürdürdü diye daha mükemmel diyemezsiniz, nedenden kaynaklanmış olacaktı; yani ya insanı
şeylerin özü sabit ve belirli bir varoluş zamanı içer- dış nedenlerden gelebilecek bütün değişimlere karşı
mediğinden süreleri de özleri tarafından belirlene- koruyabilen kendi gücünden kaynaklanmış ola-
mez. İster daha yetkin isterse daha az yetkin olsun, caktı ya da bütün tekilleri, insanın varlığını koru-
her şey daima var olmaya başladığı andaki gücüne maya yardım eden değişimler dışında hiçbir değişi-
eşit bir güçle var oluşunu sürdürebilir; işte bu ba- me uğratmamaya yöneltecek olan doğanın sonsuz
kımdan her şey eşittir. kudretinden. Ama ilk varsayım saçmadır. Öyleyse
bir insanın sadece kendi doğasıyla anlaşılabilecek
(…) değişimler dışında hiçbir değişime uğramaması
I. Önerme mümkün olsaydı ve dolayısıyla insan hep var ol-
Yanlış bir fikrin sahip olduğu hiçbir olumlu nitelik mak zorunda olsaydı bu durum sadece Tanrı’nın
mevcut olan doğru bir fikrin doğruluğuyla ortadan sonsuz kudretinden kaynaklanacaktı ve doğanın
kalkmaz. bütün düzeni yer kaplama ve düşünce sıfatları al-
Kanıtlama: Yanlışlık bire bir olmayan fikirlerdeki tında kavrandığı sürece bu insanın fikrine sahip
olarak düşünülen tanrısal bir doğanın zorunlulu-
bilgi eksikliğidir ve böyle fikirlere yanlış denmesi ğunun bir eseri olacaktı. Böylece insan da sonsuz
hiçbir olumluluk taşımamalarından kaynaklan- olacaktı ki bu da saçmadır. Demek ki bir insanın
maz, (…) Bu yüzden eğer yanlış bir fikrin sahip ol- bire bir nedeni olduğu değişimler dışında hiçbir de-
duğu olumlu bir nitelik, mevcut olan doğru bir fik- ğişime uğramaması imkânsızdır.
rin doğruluğuyla ortadan kalkmış olsaydı o zaman
doğru fikir de kendi kendini ortadan kaldırırdı ki Önerme Sonucu
bu saçmadır. Bu yüzden yanlış bir fikrin taşıdığı Buradan çıkan sonuca göre insan her zaman edil-
hiçbir olumlu nitelik mevcut olan doğru bir fikrin gin olacağı durumlarla karşılaşmak, doğanın ortak
doğruluğuyla ortadan kalkmaz. düzenini izlemek ve ona uymak zorundadır ayrıca
(…) şeylerin doğasının gerektirdiği kadarıyla kendisini
IV. Önerme bu düzene uydurmak durumundadır.
Spinoza,
İnsanın doğanın bir parçası olmaması ve sadece “Ethica” eserinden alıntılanmıştır.
kendi doğasıyla anlaşılabilecek değişimler dışında

TANRI
TANRI EVREN = Spinoza yorumcula-
EVREN rından bazılarına göre
Tanrı'nın varlığına
yönelik görüşlerden
DEİZM PANTEİZM Spinoza'nın panteizmi
savunduğu belirtilir.

Şekil 3.6: Tanrı Görüşleri

72
Hazırlayan: Sarper Serkan AVCI