Page 65 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 11 30

1. ÜNİTE > Giriş Kazanım A.4.15: Metinlerden hareketle dil bilgisi çalışmaları yapar.
Alan Becerileri: Okuma Becerisi Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi
Etkinlik İsmi Düzeltme İşareti Kalkmadı! 30 dk.

Amacı Düzeltme işareti ile virgülü yazım ve noktalama kurallarına uygun olarak kullanabilmek. Bireysel
Yönerge Aşağıdaki metinleri okuyunuz. Metinlerden hareketle soruları cevaplayınız.
(Metinler, aslına sadık kalınarak alınmıştır.)

I. Metin
Düzeltme İşareti

Düzeltme işaretinin kullanılacağı yerler aşağıda gösterilmiştir:
1. Yazılışları bir, anlamları ve söylenişleri ayrı olan kelimeleri ayırt etmek için okunuşları uzun olan ün-
lülerin üzerine konur: adem (yokluk), âdem (insan); adet (sayı), âdet (gelenek, alışkanlık); alem (bay-
rak), âlem (dünya, evren); aşık (eklem kemiği), âşık (vurgun, tutkun); hal (sebze, meyve vb. satılan
yer), hâl (durum, vaziyet); hala (babanın kız kardeşi), hâlâ (henüz); rahim (esirgeme), rahîm (koruyan,
acıyan); şura (şu yer), şûra (danışma kurulu) vb.
UYARI: Katil (<katl = öldürme) ve kadir (<kadr = değer) kelimeleriyle karışma olasılığı olduğu hâlde
katil (ka:til = öldüren) ve kadir (ka:dir = güçlü) kelimelerinin düzeltme işareti konmadan yazılması
yaygınlaşmıştır.
2. Arapça ve Farsçadan dilimize giren birtakım kelimelerle özel adlarda bulunan ince g, k ünsüzlerin-
den sonra gelen a ve u ünlüleri üzerine konur: dergâh, gâvur, karargâh, tezgâh, yadigâr, Nigâr; dükkân,
hikâye, kâfir, kâğıt, Hakkâri, Kâzım; gülgûn, merzengûş; mahkûm, mezkûr, sükûn, sükût vb. Kişi ve
yer adlarında ince l ünsüzünden sonra gelen a ve u ünlüleri de düzeltme işareti ile yazılır: Halûk, Lâle,
Nalân; Balâ, Elâzığ, İslâhiye, Lâdik, Lâpseki, Selânik vb.
3. Nispet ekinin, belirtme durumu ve iyelik ekiyle karışmasını önlemek için kullanılır: (Türk) askeri ve
askerî (okul), (İslam) dini ve dinî (bilgiler), (fizik) ilmi ve ilmî (tartışmalar), (Atatürk’ün) resmi ve resmî
(kuruluşlar) vb.
Nispet eki alan kelimelere Türkçe ekler getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi kalır: millîleştirmek,
millîlik, resmîleştirmek, resmîlik vb.
https://www.tdk.gov.tr/icerik/yazim-kurallari/duzeltme-isareti/

II. Metin
Varoluşçu Felsefenin Türk Düşünce Hayatındaki Yansımaları
(…)
Varoluşçu felsefenin başat kavramları çeşitli şekillerde ve özellikle de edebi metinler (hikaye, roman,
şiir, deneme vb.) yoluyla düşünce hayatımıza girmiş ve Türk düşüncesi bu felsefi akımın önemli uğrak
yerlerinden biri olmuştur. Özellikle 1950’li yıllardan başlayarak Türk yazın hayatını önemli ölçüde etki-
leyen varoluşçu felsefe, aynı zamanda dönemin toplumsal, siyasal ve kültürel ortamının şekillenmesine
de katkı sağlamıştır. Kendine özgü kavram ve anlatımlarıyla geleneksel felsefeden bir tür kopuşun da
adı olan varoluşçu felsefenin etki alanının genişliğini, bireyi ve onun sorunlarını öncelemesinin yarat-
tığı farkındalığa bağlamak güç olmasa gerek.

(…)
Fikri Gül, Varoluşçu Felsefenin Türk Düşünce Hayatındaki Yansımaları

Kelime Dağarcığı:
başat: Baskın.

63