Page 238 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
enerji elde edilirken metabolik su açığa çıkar ve canlı su ihtiyacını 8. Çimlenmenin başlangıç fazında su alımı hızlıdır. Çünkü çimlen-
bundan karşılar. Aynı zamanda yağlar deri altında birikerek kış menin başlaması ve metabolik reaksiyonlar için solunum reaksi-
uykusuna yatan hayvanları soğuktan korur. yonları ile ATP sentezine ihtiyaç vardır. Bunun için de enzimler
3. Fiziksel uyku hâli, tohum veya meyvenin olgunlaşması ve kurutul- gereklidir. Tohum içerisinde, tohumun oluşumu aşamasında
ması sırasında gelişen geçirimsiz katmanların sonucudur. Bu geçi- hazırlanmış ancak dormansi nedeniyle inaktif olan enzimlerin
rimsiz katmanlar, tohumun su veya gaz almasını engeller. Sonuç aktifleştirilmesi gereklidir. Bu sebeple su alımı hızlıdır.
olarak uyku hâli kırılıncaya kadar tohumun çimlenmesi engellenir. Çimlenme fazında su alım hızında artış görülmez. Çünkü bu
4. Bitki hormonlarından absisik asit, tohumun dormansi duru- evrede hızlı bir şekilde çimlenmenin gerçekleşebilmesi için faz-
la miktarda protein sentezlenmesi gereklidir. Belirli miktarda su
munda kalmasını sağlarken gibberellin ise çimlenmesinde görev yeterlidir. Burada amaç bu süreç içerisinde bol miktarda protein
alır. Etilen hormonu da çimlenmenin başlamasında etkilidir. ve enzim hazırlayabilmektir.
5. Evet, tohumun ana canlıdan ayrılması gerekir. Hatta tohumlar Çimlenmenin son fazında ise büyümenin başlaması, metabolik
ana bitkiyle, birbirleriyle ve yeni oluşan bitkilerle rekabeti (ışığa, faaliyetlerin artması ve hücre kitlelerinin artışı gözlenir.
suya, minerallere, besine, yaşam alanına) azaltmak için birbirle-
rinden uzağa dağılmalıdır. Böylece neslin devamlılığı sağlanır. Etkinlik No.: 91 - Sabrın Meyvesi
1. Her bitki türünün dormansi özellikleri farklıdır. Bu grubun yaptığı de-
Etkinlik No.: 90 - Geçmişten Geleceğe Tohumların Yolculuğu neyin sonucunda alıç bitkisinin dormansiden çıkması için hem asidik
1. Dormansidir. Dış ortam şartları uygun değilse büyüme ile ilgili genler bir ortama ihtiyacı olduğu hem de uzunca bir süre düşük sıcaklıkta
baskılanır ve enzimler çalışmaz hâle gelir. Büyüme engellenir. Ortam (soğuklama) beklemesi gerektiği ortaya çıkmıştır. Yani bu bitkinin 2
şartları uygun hâle geldiğinde dormansi kalkar ve büyüme başlar. ayrı koşul sağlandığında çimlenmeye başladığını görüyoruz.
2. Bitkiler için iyi olmayan bir durumdur. Özellikle meyve ağaçları, 2. Artan su miktarı, toprak içinde bulunan havanın ve oksijenin
kış ayları içinde hava sıcaklığının artış dalgasına aldanarak çiçek azalmasına sebep olmuştur. Çimlenirken bitkinin oksijenli so-
açarlar. Daha sonra havaların tekrar soğuması çiçeklerin zarar lunum yapması gerektiği için toprağın suya doygunluğu artınca
görerek dökülmesine yol açar. Bu da meyve oluşumuna zarar oksijen miktarı azalır. Bu da bitki çimlenmesini olumsuz etkiler.
verir. 3. Toprak yapısı çimlenme için önemlidir. Toprak geçirgenliği ar-
3. a) Dormansinin bitkiler açısından avantajları: Bitkilerde özellik- tarsa su tutma kapasitesi düşecektir ve bitkinin su içinde çözünen
le kış aylarına girerken dormansi görülür. Kış mevsimindeki havadan faydalanma kapasitesi olumsuz etkilenmeyecektir.
soğuk, don, aşırı yağış vb. etmenlere karşı bitki kendini koru- 4. Alıç türlerinin tohum kabuğu serttir ve bu kabuğun asit ile aşın-
maya almış olur. Sadece tomurcuklar değil, toprağa düşmüş ması, çimlenmesini kolaylaştırıcı bir etkendir. Sert tohumlu
tohumlar, soğan vb. yapılar da kışın zor şartlarını dormansi bitkilerin kabukları sıvı geçirgenliğine fazla açık değildir ve bu
hâlinde geçirirler. Bu sayede strese karşı daha dayanıklı olur- yüzden asit, embriyoya girerek zarar vermez.
lar. Dormansi olmasaydı kış aylarında bitkilerin neslinin de-
vamını sağlayan bu hassas yapılar zarar görecek ve bitkilerin 5. 4 0C’de bekleme koşulu sağlanmadığı için çimlenme olmamıştır.
neslinin devamı tehlikeye düşecekti. Çünkü bu bitki soğuklama denilen işleme tabi tutulunca dor-
b) İnsanlar açısından avantajları: Buğday, mısır, pirinç vb. to- mansiden çıkmaktadır.
humlar insanlar için besin kaynağıdır. Dolayısıyla bunlardan 6. Sindirim sistemi ortamı asitli bir ortamdır. Yutulan tohumlar aside
uzun süreli faydalanabilmek için korunması lazım. Dormansi maruz kalır ve bazı bitki türlerinin dormansisinin kırılmasına sebep
bu tohumların uzun yıllar saklanabilmesini sağlamaktadır. olabilir. Ayrıca kendileri ile birlikte tohumu farklı yerlere taşıyarak
4. Dormansi sayesinde buğday tohumları binlerce yıl zarar görme- bitkinin başka alanlarda neslinin devam etmesine katkı sağlar.
den uykuda kalmışlar ve bu sayede bizim günümüze kadar ulaşa- 7. Uyku hâlinde olan bitkinin bu durumdan çıkması için olağan
bilmişlerdir. Çünkü canlılık olaylarının gerçekleşmesini sağlayan dışı şartlara maruz kalması gerekir. Bu şekilde bitki, değişkenle-
metabolik aktiviteler enzimlerin çalışması ile gerçekleşebilmekte- ri algılayarak dormansiden çıkabilir. Fakat çimlenen bitki, artık
dir. Enzimler çalışmadığı için bozulma reaksiyonları da gerçek- çevresel koşullara açık hâldedir ve uygun olmayan koşullarda ge-
leşmez. Tohumlar bu sayede yıllarca bozulmadan uykuda bekler. lişmesine devam edemez.
5. Elde edilebilir. Çünkü bu tohumlar dormansi yani uyku hâlin- Etkinlik No.: 92 - Bitkiler de Uyur mu?
dedir. Uygun çimlenme ortamları sağlandığında tohumlar dor- 1.
mansiyi kırıp çimlenmeye başlayacaklardır. 2 ve 6. bitkilerde çimlenmenin gerçekleşmesi beklenir. Çünkü
çimlenmenin gerçekleşebilmesi için uygun sıcaklık, yeterli su
6. Bir tohumun çimlenebilmesi için su, oksijen ve uygun sıcaklık miktarı, yeterli oksijen miktarı ve ABA/ GA oranının düşük ol-
gereklidir. Toprak çimlenme için şart değildir. Dolayısıyla toprak ması gerekir. Çimlenme sırasında ışığa ihtiyaç yoktur. Şartlar uy-
altında gerekli şartlar sağlanamamışsa yani su, oksijen, sıcaklık gun olduğunda gece ve gündüz çimlenme gerçekleşebilir.
faktörlerinden biri bile olmazsa tohumlar dormansiyi kırıp çim-
lenmeye başlayamazlar. 2. Çimlenme için ışığa ihtiyaç yoktur. Çimlenme sırasında gerekli
7. 5 A: Yeni mRNA’lar kullanılarak protein sentezi enerji ihtiyacı çeneklerden (kotiledonlardan) karşılanır. Fasulye,
çift çeneklidir. Fasulye tohumu çimlendikçe gövdesi oluşmaya
8 B: Depo besinlerin kullanılması başlar. Çenekler toprak üzerine yeşil renkte, yaprak gibi çıkar.

Bu ilk çıkanlar çeneklerdir, yaprak değildir. Tamamen çimlenme
3 C: Mitokondrilerin onarımı sürecinde besin (enerji) ihtiyacını karşılamak içindir. Daha son-

7 Ç: Kök hücrelerinin uzaması ra bitki fotosentez yaparak besin ve enerji ihtiyacını karşılamaya
başlar.

1 D: Solunum ve protein sentezinin başlaması 3. Karanlıkta büyüyen fasulye bitkisinin rengi aydınlıktakine göre

2 E: Yeni mitokondrilerin sentezi daha beyazımsı, daha açık renkli olacaktır. Bu da klorofil sayı-
sının az olduğu anlamına gelir. Bitki ışığı görmeden çok fazla

4 F: Mevcut mRNA’lar kullanılarak protein sentezi kloroplast üretmemektedir. Bunun yerine boyunu daha fazla

6 G: Hücre bölünmesi uzatarak ışığı aramaya ve ulaşmaya çalışmaktadır. Bitkinin gövde
uzunluğunun artması giberellin hormonunun etkisiyle gerçekle-

şir. Bitki gövdesi uzamaya başlar ve ışığa ulaşır.
237