Page 237 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
6. Olası cevap: C deney düzeneğini kontrol grubu olarak kulla- 1. İnsan eliyle yetiştirilen bitkiler yapay seçilim ürünleridir. Evcil
nırdım. C düzeneğindeki ortam koşullarına sahip fakat fanusun bitki de diyebileceğimiz bu bitkiler tohum sayısı ve büyüklüğü
kapağı açılmış yeni bir düzenek hazırlardım. Bu düzenekteki to- açısından yabani akrabalarından daha büyük ve daha verimlidir.
humların çimlenme hızı ile C düzeneğindeki tohumların çimlen- 2. Bazı istisnalar olsa da genellikle çimlenme için ışığa ihtiyaç yok-
me hızını karşılaştırırdım. tur. İlk yapraklar çıkıp kloroplastlar oluşunca bitki fotosentez
Etkinlik No.: 87 - Asit Yağmuru ve Tohum Çimlenmesi yaparak besin ihtiyacını karşılamaya başlar. Işık o zaman gerekli-
1. Havadaki kükürt oksitler, elektrik üretmek amacıyla çok büyük dir. O yüzden aydınlık ve karanlıkta çimlenmede belirgin bir fark
miktarlarda kükürtlü katı ve sıvı yakıtlar yakan termik santraller- yoktur. Doğal ortamlarında ya da insan eliyle çimlenme sürecin-
den meydana gelmektedir. Fosil yakıtlar bünyelerinde az miktar- de bitkinin türü, yetiştiği topraklardaki su ve yağış miktarı, iklim
da kükürt içerirler. Bu yakıtlar yandığında kükürt de yanar ve gaz koşullarına bağlı olarak farklılıklar gözlenebilir. Örneğin pek çok
kükürt dioksit (SO ) hâline gelir. Ayrıca yanardağlar, bataklıklar çöl bitkisi, tohumları yağış miktarı yeterli değilse çimlense bile
2
ve denizler de havaya kükürt bileşenleri yayar ve bu bileşenler topraktaki su miktarı az olduğu için gelişemez. Kışın sert geçtiği
de sülfürik asit ve sülfata dönüşebilir. Karada, bataklıklarda ve yerlerde yetişen bitkilerin tohumları uzun süre soğuk bir dönem
okyanusta yaşayan bazı canlılar da biyolojik süreçleri sonucu bu geçirmelidir. Bu nedenle yazın ya da sonbaharda ekilen tohumlar
gazları yayarlar. Azot oksitlerin kaynağını ise bütün fosil yakıt- ilkbahara kadar çimlenmeyerek bekler.
ların gerek elektrik santrallerinde gerekse otomobil, otobüs ve 3. a) Buzdolabındaki tohumlar çimlenmemiştir. Işık kaynağı da to-
kamyon gibi araçlarda kullanılması oluşturmaktadır. Diğer de- humun çimlenmesi için gerekli olan ısı sağlanamadığı için tek
yişle azot oksitlerin kaynağı kükürt dioksite göre daha yaygındır. başına etki etmemiştir. Diğer koşullar uygun olsa bile sıcaklı-
2. Tohumlarda dormansi (uyku) nedeniyle çimlenme olmaz. Bu du- ğın çok düşük ya da yüksek olması durumunda çimlenme ger-
rumu ortadan kaldırmak için çimlenme deneyi öncesinde tohum- çekleşmeyebilir. Çünkü sıcaklık bitki gelişiminde ilk olarak da
lar ön işleme (tohum kabuğunu yumuşatma) tabi tutulmuştur. Bu tohumların çimlenmesi üzerinde etkili olmaktadır. Soğuk bir
ön işlem sırasında kullanılan farklı ortamlar (saf su, yağmur suyu ortam bitki köklerinin gelişmesine ve bitkilerin büyümesine
ve elma sirkesi), deney sırasında kullanılan ortamlarla aynıdır. de uygun değildir. Bu nedenle doğal koşullarda soğuk ortam-
3. Bağımlı değişken; çimlenen tohum sayısı, bağımsız değişken; larda tohum, dormansi dediğimiz uyku hâline geçip metabo-
lizmasını düşürerek soğuktan korunur.
farklı ortamların pH değerleridir. Evet, deneyde kontrol grubu
kullanılmıştır. Saf su ortamının pH’si nötr kabul edilir. Saf su b) Tohum dormansiye girmezse döllenmeden sonra gelişmeye
ortamındaki tohumların çimlenme oranına bakarak diğer iki or- ve büyümeye devam eder. Bu duruma ortam koşulları uygun
tamdaki tohumların çimlenme oranları karşılaştırılabilir. olmasa bile büyüme süreci devam ettiği için koşulların uygun
4. Plastik filmlerde açılan delikler çimlenme ortamına hava girişi- olduğu bir ortama taşınamayacak, dormansiye girmediği için
ortam koşulları uygun hâle gelene kadar çimlenme ve büyü-
ni sağlamak içindir. Tohum içindeki embriyonun gelişmesinde mesini de geciktiremeyecektir. Bu da bitkinin yaşama şansını
enerjiye ihtiyacı vardır. Embriyo bu enerjiyi depo ettiği besinle- azaltacaktır.
rin oksijenli solunumundan elde eder. Çimlenen tohumda emb- c) Tohum; çimlenme yeteneği, bitkinin türü ve çevresel koşullara
riyonun büyümesi hızlandıkça oksijen gereksinimi de artar. bağlı olarak birkaç gün, birkaç yıl hatta çok daha uzun süre
5. pH değeri azaldıkça çimlenme oranının azalması gerekir. Bu yüz- dormanside kalabilir.
den yağmur suyu içeren ortamda bulunan tohumların çimlenme 4. Su, tohum kabuğunun çatlaması, embriyonun serbest kalması ve
oranının sirke ortamında bulunan tohumlarınkine oranla daha büyük besinlerin hidrolizi gibi enzimatik reaksiyonlar için gerek-
yüksek olması beklenir. lidir. Çimlendirme öncesinde tohumu ıslatmak tohumun kabu-
6. Evet, tahmin edildiği şekilde gerçekleşmiştir. Yağmur suyu zayıf asidik ğunun kolay kırılmasını sağlar. Suyun çok fazla olduğu ortamda
özellikte iken elma sirkesi daha kuvvetli asidik yapıdadır. Bu durum ise tohum yeterli oksijen alamadığından çimlenme durur. Çok
tohum içinde bulunan enzimlerin olumsuz etkilenmesine neden olur. fazla sulandığında tohumlar çürür. Çok kuru kalırsa da nemli
Çünkü çoğu bitkinin enzimleri nötr pH değerlerinde en iyi çalışır. ortam oluşmayacağından dormansi (uyku) hâli kırılıp çimlen-
7. Bu deneyde gösterildiği üzere asitli ortamlar tohum çimlenme me gerçekleşmez. Bu yüzden tohumun ıslanıp nemli kalabileceği
oranını azaltmaktadır. Doğal ortamda da asit yağmurlarından en oranda kontrollü su vermek gerekir.
çok etkilenen alanlar ormanlıklar ve tarım alanlarıdır. Bu alanlar- 5. Bir ya da iki tabakadan oluşan tohum kabuğu içindeki embriyoyu
daki asit yağmurları, toprağın ve suyun kimyasal yapısını ve biyo- kuraklık, diğer canlılar ve çevresel streslerden koruyarak yaşama
lojik koşullarını olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle tohum- şansını arttırır. Ayrıca tohum içindeki besin doku çimlenme sıra-
la çoğalan bitkilerin tohumlarının çimlenme gücü azalmaktadır. sında embriyonun fotosentez yapana kadar enerji ihtiyacını karşılar.
Etkinlik No.: 88 - Her Tohum Bir Candır 6. Tohumun çimlenmesi sırasında klorofil geni de ışık varlığında
aktifleşerek klorofil pigmentini oluşturur. Böylece bitki hem yeşil
Tohum Çimlenme Güncesi renk kazanır hem de fotosentez yapmaya başlayarak kendi besin
Günler 1 2 3 4 5 6 7 ve enerjisini üretir. Çimlenme sırasında enerji ihtiyacı çenekler-
den (kotiledonlardan) karşılanır.
Fasulye İlk
Tohum Tohum Etkinlik No.: 89 - Uyuyordum, Uyandım
Karanlık X kabuğu kabuğu Çenekler uzamaya Çenekler yapraklar 1.
görüldü.
devam küçüldü. oluşmaya
yumuşadı. çatladı. Her iki durumda da canlılar olumsuz çevre koşullarından etki-
etti. başladı. lenmeden hayatta kalabilirler. Metabolizmalarını minimum dü-
Fasulye İlk zeyde tutarak daha az enerji harcarlar. Nesillerinin devamını bu
Tohum Tohum
Aydınlık X kabuğu kabuğu Çenekler uzamaya Çenekler yapraklar şekilde garanti altına alırlar.
yumuşadı. çatladı. görüldü. devam küçüldü. oluşmaya 2. Bitkiler nişasta depo eder. Tohumun su almaya başlamasıyla to-
etti. başladı.
humdaki su oranı nişastayı sindirecek enzimlerin çalışması için
Soğuk/ X X X X X X X gerekli miktara ulaşır ve solunumla çimlenme için gerekli ener-
Aydınlık
ji sağlanır. Kabuğu oluşturan hücrelerin çeperlerinde süberin,
Soğuk/ lignin, kütin birikerek sert bir yapı kazanır. Böylece çimlenme
Karanlık X X X X X X X oluncaya kadar tohumu dış etkenlerden ve aşırı su kaybından ko-
rur. Kış uykusuna yatan hayvanlar bolca yağ depolar. Yağlardan
236