Page 232 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 75 - Bitkilerde Besin Taşınması Etkinlik No.: 76 - Bitkilerde Suyun Yükselmesi
1. A kabındaki sıvı çok yoğun olduğu için osmotik basıncı yüksektir 1. 1 numaralı tüp kontrol grubudur. Bitki olmaksızın oda sıcaklı-
ve bulunduğu kaptan su alacaktır. Su alımıyla yükselen su kitlesi ğında suyun ne kadarının buharlaşma ile kaybedileceğini göz-
boru aracılığı ile B kabına doğru hareket edecektir. lemlemek amacıyla oluşturulmuştur.
2. Kaynak, fotosentezin gerçekleştiği yapraklar; havuz ise fotosen- 2. 2 numaralı tüpte bitkinin kökü olmamasına rağmen su seviye-
tez ürünlerinin depo edildiği kök, gövde, meyve gibi bitki kısım- si azalır. Çünkü su, kohezyon ve adhezyon özellikleri sayesinde
larıdır. bitkinin gövde içine doğru hareket eder. Alınan suyun bir mik-
3. Yapraklarda sürekli fotosentez yapıldığından osmotik basıncı tarı yapraklarda terleme ve fotosentez olayları sayesinde yitiri-
yüksektir. Bu sebeple yapraklar osmotik basıncı yüksek olan A lir. 3 numaralı tüpte bitkinin yaprakları kesildiği için stomalar
kabıdır. Köklerde ise besin maddeleri suda çözünmeyen nişasta, aracılığıyla terleme olmaz ve fotosentez olayı gerçekleşmez. Bitki
protein vb. formlara dönüştürülerek depolandıkları için osmotik daha az su kaybeder. Bu yüzden de tüpten daha az su gövde içine
basınçları düşüktür. Bu sebeple kökler, osmotik basıncı daha dü- doğru hareket eder. 4 numaralı tüpteki bitkinin tüm organları
şük olan B kabına karşılık gelmektedir. mevcuttur. Kök basıncı, suyun kohezyon-adhezyon özelliği ve
4. X Kaynak hücre= yaprak hücresi yapraklardaki terleme ve fotosentez olayları sonucu daha fazla su
hareketi gözlendiği için suyun azalması en fazla 4 numaralı tüpte
Y Y=Havuz hücre= depo kök hücresi olur. 5 numaralı tüpün kökü var ama yaprakları yoktur. Su, göv-
de içinde yukarı doğru hareket eder. Ancak yaprakları olmadığı
1 Yapraklarda fotosentez ile besin üretilir,
için terlemeyle veya fotosentezle su kaybı olmaz. Bu yüzden 5 nu-
2 Üretilen besin maddeleri (sakkaroz) aktif taşıma ile arkadaş maralı tüpte su seviyesinin azalması 4 numaralı tüpe göre daha az

hücrelerine ve oradan da geçitler sayesinde yine aktif taşıma olur. 6 numaralı tüpte yapraklar vazelinle kaplandığı için terleme
ile kalburlu boru hücrelerine iletilir. olayı gerçekleşmez. Bitki daha az su kaybedeceği için tüpteki su-
dan daha az su alır.
3 Kalburlu boru hücrelerinde besin maddeleri arttıkça osmo-
tik basınç artar ve ksilemden floeme osmozla su geçişi olur. 3. Su seviyesindeki azalma en fazla 4 numaralı tüpte olmuştur. Bu
durumda bitkinin kök ve yaprak kısımlarının suyun gövde üze-
4 Kalburlu boru hücresine su geçişi ile birlikte yer çekiminin rinden yukarı taşınmasında en etkili kısımlar olduğu söylenebilir.
de etkisi ile aşağı yönlü bir kitle akışı meydana gelir.
4. Eğer 2 numaralı tüpte yapraklar daha fazla olsaydı tüpteki su
5 Kök bölgesine kadar yer çekimi ve kitle akışı ile ATP har- daha fazla yukarı yükselirdi ve su seviyesindeki azalma daha fazla
canarak gelen besin maddeleri buradan yine çeperlerdeki olurdu. Çünkü yapraklardan terleme yoluyla daha çok su kay-
geçitler vasıtasıyla arkadaş hücrelerine oradan da depo edi- bedilirdi.
lecekleri havuz hücrelere gönderilirler. 5. Eğer 5 numaralı tüpteki bitkinin kökleri daha fazla olsaydı tüp-
6 Havuz hücrelerinde organik maddeler osmotik basıncı et- teki su seviyesinde az bir fark olurdu. Kök basıncı sayesinde bir
kilemeyecek nişasta, protein vb. formlara dönüştürülerek miktar su daha gövde içine doğru hareket ederdi.
depo edilirler. 6. Suyun bitki içerisinde yukarı doğru hareketinde kök basıncı, ksi-
7 Besin maddeleri havuza geçince osmotik basınç düşer ve lem borularındaki suyun kohezyon-adhezyon özelliği sayesinde
su sütunu oluşturması ve yapraklarda terlemeyle oluşan emme
kalburlu boru hücreleri içindeki fazla su osmozla ksileme
geri döner. kuvveti etkilidir
5. Nişasta, protein gibi formlar suda çözünmeyen formlardır. Bu 7. Kurulabilecek hipotez şudur: Rüzgâr bitkilerde terlemeyi hızlan-
yüzden depo organlarının osmotik basınçları düşük kalır. Bu dırır.
Tahmin: Eğer bitki çevresinde vantilatörle bir hava akımı oluştu-
sayede yapraklarda üretilen fotosentez ürünlerinin taşınması rulursa bitkinin terleme hızı artmalıdır.
devam eder ve büyük miktarlarda besin maddelerinin depo edi- Deney: Geniş yapraklı özdeş bitki fidelerinden iki ayrı potometre
lebilmesi sağlanmış olur. Doğrudan glikoz olarak bırakılsa depo düzeneği hazırlanır. Potometre düzeneğinden birinin 1,5-2 met-
hücreleri içerisindeki osmotik basınç artacağı için fazla miktarda re uzağına vantilatör yerleştirilir. Diğer potometreye vantilatör
depolanma sağlanamazdı. konulmaz. Yapraklar su kaybettikçe içinde bulundukları tüpten
6. a) Fotosentez ürünleri yukarıdan aşağıdaki kök vb. depo organ- su emerler ve emilen suyun yerine kılcal borudan su çekilir. 15
larına taşınmaktadır. Kesilen bölgede taşıma durduğu için dakika süreyle kılcal borudan eksilen su birer dakika arayla cet-
besin maddeleri bu bölgede birikim yapmış ve şişkinliğe yol velden okunarak tabloya kaydedilir.
açmıştır.
b) * Floem bölgesi çıkarıldığı için besin maddesi taşınımı aşağı
yönlü kesintiye uğramıştır.
* Köke fotosentez ürünleri ulaşmamaktadır.
* Bir süre kök hücreleri depo ettikleri besin maddelerini kul-
lanarak canlılıklarını devam ettirirler ancak bir süre sonra
besinsiz kalacakları için öleceklerdir.
* Kök hücreleri öldüğü için topraktan bitkiye ve yukarı doğru
bitkinin diğer kısımlarına su geçişi duracak ve bitkinin yap-
rakları ve diğer kısımları susuz kalacağı için ölecektir.
7. a) İlkbaharda bitkiler yeni yapraklar oluşturmaya başlamışlardır.
Tomurcukların açılarak yaprağa dönüşmesi sırasında bitkiler
fotosenteze başlayıncaya kadar gerekli olan besin gereksinim-
lerini depo organlarından karşılar.
b) Depo organlarında depolanmış nişasta, protein vb. hidroliz Sonuç: Eğer vantilatör uygulanan potometredeki kılcal borudan
edilerek oluşan glikoz ve amino asitler bitkinin üst kısımlarına daha çok su çekilirse bu, bitkide terlemenin daha fazla olduğu
gönderilirler. anlamına gelir. Hipotez geçerli olur.

231