Page 228 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
7. Bitki tohumunun rahatça çimlenebileceği agarlı bir besin ortamı 3. A- FOTOTROPİZMA: Bitkilerin ışık uyaranına karşı gösterdiği
hazırlanır. Tohumlar agarın içerisine konur ve 360° yavaş dönen yönelme hareketidir.
bir düzenek (klinostat) ortasına yerleştirilir. Düzenek döndükçe B- HAPTOTROPİZMA: Bitkilerin desteğe doğru yaptığı yöne-
merkezkaç kuvveti meydana gelmez. Bu durumda yer çekimi kuv- lim hareketidir.
veti bitkiyi farklı yönlerden aynı şekilde etkiler. Diğer deyişle bu C- GEOTROPİZMA: Bitkilerin yer çekimi etkisine karşı göster-
sistem ile yer çekimi kuvvetinin etkisi ortadan kaldırılmış olur. diği tropizma hareketidir.
Ç- HİDROTROPİZMA: Bitki köklerinin suya doğru yönelmesi-
Etkinlik No.: 63 - Tropizma ve Nasti dir.
1. Küstüm otunun yapraklarının kapanması sismonasti, akşamsefa- D- TRAVMATROPİZMA: Bitkilerin yaralanmaya bağlı olarak
sı bitkisinin yapraklarının gündüz vakti kapanması fotonasti, lale gösterdiği tepkidir.
yapraklarının hava sıcaklığının düşmesine bağlı olarak kapanması 4. a- Tropizma hareketleri, uyaranın yönüne bağlı olarak gerçekle-
termonasti, fasulyenin ağaca sarılarak büyümesi haptotropizmadır. şen yönelme hareketleridir. Öğretmenin verdiği örnekler ise
Devrilen saksıda çiçeğin kök kısmında pozitif geotropizma, gövde uyaranın yönüne bağlı olmayan ırganım (nasti) hareketleridir.
kısmında ise negatif geotropizma olayı gösterdiği; erik ağacında b- Akşamsefası bitkisinin çiçeklerinin gündüz kapalı, gece açık
gübreye yönelme ile pozitif kemotropizma, yaralanmaya bağlı ola- durumda olması ışık etkisiyle görülen hareketlerdir ve foto-
rak da negatif travmatropizma hareketinin olduğu; ayçiçeğinde ise nastiye örnektir.
pozitif fototropizma olaylarının görüldüğü tespit edilmiştir. Küstüm otuna dokunulduğunda bitkinin yapraklarının ka-
2. Ayçiçeğinin oksin hormonuna bağlı olarak ışığın geliş yönünün panması, sarsıntı ve dokunmanın neden olduğu nasti hareke-
aksi tarafında bulunan hücreleri uyarılır, büyüme hızlanır ve tidir ve sismonastiye örnektir.
ışığın yönünü takip eden ayçiçeği pozitif fototropizma hareketi Lalelerin düşük sıcaklıkta kapalı iken yüksek sıcaklıkta açması,
yapar. Küstüm otu ise uyarının yönüne bağlı olmaksızın turgor sıcaklığın etkisiyle görülen hareketlerdir ve termonastiye ör-
basıncının değişimine bağlı yapraklarını kapar, sismonasti hare- nektir.
keti ile uyarana tepki verir. Etkinlik No.: 65 - Ne Yöne, Nasıl Hareket Ediyorum?
3. Deneyde görüldüğü gibi bir koleoptilin (büyüyen uç kısım) sür- 1. 1) Işığın geldiği tarafa doğru yönelim gözlenir.
gün kısmı kesilerek agar bloka difüzyonla geçiyor. Şekil A’da 2) Yönelim ve büyüme gözlenmez.
oksin hormonu içeren kısım olmadığı için büyüme yavaşlar ve 3) Yönelim gözlenmez.
yönelim gerçekleşmez. Buna mukabil B’deki agar da oksin içere- 4) Işığın geldiği tarafa doğru yönelim gözlenir.
mediğinden gelişim A’da görülenle aynıdır. C’de kesilen koleop- 5) Işığın geldiği tarafa doğru yönelim gözlenir.
tilin silindirik kısmının tamamına yerleştirilen oksin içeren agar, 6) Işığın geldiği tarafa doğru yönelim gözlenir.
koleoptilin boyuna büyümesini sağlar ve yönelim gerçekleşmez. 7) Yönelim gözlenmez.
Şekil Ç ve D’de kesilen koleoptilin silindir kısmının yarısını kap- 8) Yukarıya doğru düz büyüme gerçekleşir. Yönelim gözlenmez.
sayacak şekilde sağlı ve sollu oksin içerikli agar yerleştirildiğinde 9) Açıkta kalan kısma doğru yönelim gözlenir.
ise ışık olmamasına rağmen agarın konulan kısmının aksi yö- 10) Yana konan parça dengesiz büyümeye neden olur. Açık olan
nünde yönelim gösterdiği gözlemlenmiştir. Bu durumda oksin kısma doğru yönelim gözlenir.
ile temas hâlinde olan hücrelerin uyarılarak mitoz bölünme ile Bu durum fototropizmadır. Yani ışığa doğru yönelme hareketi-
uzadığı ve yönelimin sağlandığı görüşüne varılmıştır. dir. Aynı zamanda oksin hormonunun büyüme ve bitki hareke-
4. Tropizma hareketlerinde, oksin hormonu ışıktan etkilendiği için bit- tine etkisinin gözlemlenmesini sağlayan bir deney düzeneğidir.
kinin ışığı doğrudan görmeyen bölgelerinde yoğunlaşarak burada bu- 2. Bu deneylerde oksin hormonunun fototropizma üzerindeki et-
lunan hücreleri uyarır ve bitkinin asimetrik büyümesine neden olur. kisini görmekteyiz. Tropizma hareketleri oksin hormonunun
Nasti hareketlerinde ise bitki hücrelerinde ani turgor basıncı art- asimetrik dağılımından kaynaklanmaktadır. Bitkinin uç kısmın-
masına bağlı olarak gerçekleşir. da bu kısma koleoptil diyebiliriz; oksin hormonu (IAA) üreti-
5. Avın keselerdeki uyarıcı kıllara doğru ilerlerken tuzak kapısının lir. Uçta üretilen oksin hormonu aşağılara doğru geçip bitkinin
hızlı açılması ve basınçtaki değişik gibi durumlar bitkinin sismo- uzamasını sağlar. Oksin bitkide ışık olmayan bölgelerde daha çok
nasti yaptığını gösterir. üretilir. Oksinin fazla olduğu taraftaki hücreler daha çok bölünür
6. Şekil A’da oksin hormonu içeren uç kısım olmadığı için büyüme ve bu da büyümeye sebep olur. Işık görmeyen taraftaki hücreler
durur ya da yavaşlar. B’de oksin hormonu ışıktan etkilenmez ve daha çok büyüyeceği için bitki ışığa doğru yönelir. Bitki nereden
boyuna büyüme gösterir, yönelim olmaz. C’de ışık geçiren şapka ışık alırsa o tarafa doğru yönelir. Yukarıdan ışık alırsa yönelim
olduğu için pozitif fototropizma görülür. Ç’de ise koruyucu yapı, gerçekleşmez, bitki yukarıya doğru düz olarak büyür. Bitkinin uç
oksinin ışıkla olan temasını engelleyememiştir. Yine pozitif fo- kısmı kesilir ve ışık geçirmez başlık ya da mika gibi ışık geçirme-
totropizma görülür. D’de agar bariyer geçirgendir, oksin içeren yen maddeler ile kapatılırsa oksin hormonunun üretildiği uç kı-
uç kısım agardan difüzyonla geçerek ilgili bölgedeki hücreleri sım ışık almayacağından ışığa doğru yönelme gerçekleşmez, bitki
uyarır, mitoz bölünme ile uzamaya, pozitif fototropizma görül- düz büyür. Işık geçiren başlık ya da jelatin gibi ışığı geçiren mad-
mesine neden olur. E’de ise mika bariyer geçirgen olmadığı için delerle kapatılırsa uç kısım ışık alacağından ışığa doğru yönelim
oksinin difüzyonu gerçekleşmez ve uyarı oluşmaz. Büyüme du- gerçekleşir. Uç kısım kesilir ve kesilen kısım agar blok üzerine
rur ya da yavaşlar, yönelim olayı görülmez. konulursa uçtaki oksin hormonu agar bloka geçer. Kesilen kısma
Etkinlik No.: 64 - Bitki Hareketleri agar blok konulursa oksin hormonu eşit dağılacağından yönelim
gerçekleşmez ancak bitki yukarıya doğru düz büyür. Agar blok
1. 2 numaralı saksıda bulunan tuz, bitkinin gelişimi için zararlı olduğun- bitkinin yan tarafına doğru konulduğunda agar bloktan oksin ko-
dan bitkinin kökü tuzun aksi yönünde büyüme göstermiştir. 3 numa-
ralı saksıda bulunan gübre, bitki için yararlı maddeler içerdiğinden nulan kısma doğru geçer ve bitki ışığa doğru yönelim gösterebilir.
Son olarak uç kısım kesilir ve bitkinin yan tarafına doğru ko-
bitkinin kökü gübrenin bulunduğu yöne doğru büyüme göstermiştir.
2. Bitki kökleri, topraktaki yararlı organik ve inorganik maddelerin nulursa karanlık ortamda dahi olsa oksin konan kısma doğru
bulunduğu tarafa doğru büyür. Buna pozitif kemotropizma de- geçeceğinden oksinin geçiş yaptığı kısımda bitki büyümeye baş-
lar ve diğer tarafa doğru yönelim gerçekleşir. Ancak bu durum
nir. Kök, içeriğinde zararlı madde bulunan bölgeden uzaklaşır.
Buna negatif kemotropizma denir. Yapılan deneyde 2 numaralı fototropizma değildir. Buna sebep olan durum ışık değildir.
Oksinin bulunduğu taraftaki fazla büyümeden kaynaklanır.
bitkide negatif tropizma görülürken 3 numaralı bitkide pozitif
kemotropizma görülmüştür.
227