Page 230 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12

CEVAP ANAHTARLARI
Etkinlik No.: 69 - Taşıma Su 9. Vazelin suyun geçişine engel olacağı için kaptaki su miktarının
1. Kökteki nişasta hidroliz edilerek ya da topraktaki mineraller aktif azalma eğilimini azaltacak veya tamamen durduracaktır. Bitki
köklerinde emici tüyler üzerinde kütikula bulunmaz.
taşımayla alınarak kök osmotik basıncı toprak osmotik basıncın-
dan yüksek hâle getirilir. Sonuçta emme kuvveti artırılarak suyun Etkinlik No.: 71 - Ağaçlar Bizi Nasıl Serinletir?
alımı gerçekleştirilir. 1. Stomalar yaprakların sadece üst yüzeyinde bulunursa direkt gü-
2. Havanın nemi arttıkça stomalardan su buharının havaya veril- neş ışığına maruz kalırlar. Açılan stomalardan, güneş ışınlarının
mesi zorlaşır. Çünkü havada zaten fazla nem vardır ve havanın oluşturduğu sıcaklık etkisiyle, buharlaşma miktarı artacaktır. Ve-
belli oranda nem tutabilme kapasitesi vardır. Bu yüzden nem- rilen rakamların çok üzerinde su kaybı yaşanacaktır. Su kaybının
li havalarda terleme zorlaşır. Rüzgârlı havada ise havanın nemi bitki için sıkıntı oluşturmayacağı sulak ortam bitkilerinde stoma-
daha düşüktür. Buharlaşma daha kolaydır. Bu yüzden rüzgârlı ların yaprak üzerinde bulunmasını beklerim.
havada bitki, terlemeyle daha çok su kaybeder. Örneğin nemli 2. Bitkiler kökleri ile aldıkları suyun büyük bir kısmını stomaları saye-
havalarda balkona asılan yıkanmış kıyafetler daha zor kururken sinde buharlaşma ile atmosfere su buharı şeklinde vermektedir. Bu-
rüzgârlı havalarda daha hızlı kurur. harlaşma sırasında su yaprak yüzeyinden bir miktar ısı enerjisini de
3. Kurak ortam bitkilerinin hücrelerinin kök basınçlarının yüksek beraberinde götürdüğü için yaprağın dolayısıyla bitkinin serinlemesi-
olması için kök hücrelerinin yoğun olması gerekmektedir. Kurak ni sağlar. Aynı zamanda stomalardan atılan su buharı bitki çevresinde
ortam bitkilerinde, sulak ortam bitkilerine göre besin ve mineral havada asılı tanecikler olarak havanın nemini oluşturduğu için bitki
yoğunluğu yüksek, su yoğunluğu düşüktür. çevresinin serin olmasını sağlar. Bu sayede bitkiler güneşin yakıcı etki-
4. Bitkiler topraktan su alabilmek için kök hücrelerinin yoğunluğunu lerinden kendilerini korurken biz de ağaç altlarında serinlik hissederiz.
yüksek tutmak zorundadır. Yani hücrelerin besin yoğunluğu faz- Bitkiler buharlaşma ile yapraklardaki stomalardan su kaybetme-
la, su yoğunluğu az olmalıdır. Böylece kök hücrelerinin osmotik siyle doğan emme kuvveti sayesinde köklerden yapraklara kadar
basıncı yüksek olur. Bitkinin kökündeki besin miktarı parazitler suyun taşınması için çekici bir kuvvet oluşturmaktadırlar. Bu sa-
yüzünden azalınca aynı zamanda bitkinin osmotik basıncı yani yede bitki hücrelerinin mineral ve su ihtiyaçları karşılanmaktadır.
kök basıncı da azalır. Bitki topraktan su almakta zorlanır, kurur. 3. Stomalar buharlaşma ile su atmak için açıldığında stoma açıklığı
5. Su molekülleri ksilem borularının yüzeyine adhezyon kuvveti ile vasıtasıyla yaprak hücrelerinde fotosentezin gerçekleşmesi için ge-
reksinim duyulan karbondioksit girişi ve atmosfere oksijen çıkışı
tutunur. Eğer bu borular kılcal değil de geniş olsaydı su molekülü yani gaz alışverişi gerçekleşmektedir. Aynı zamanda buharlaşma
başına düşen yüzey azalır ve suyun taşınması zorlaşırdı. sırasında ısı düzenlenmesi de sağlamaktadırlar. Bunun yanı sıra
6. Hayır, katılmıyorum. Suyun alınmasında enerji kullanılabilir stoma hücreleri, kurak veya aşırı rüzgârlı zamanlarda bekçi hücre-
ancak taşınması olaylarında hücrelerin ATP harcamasına gerek lerini kapalı tutarak bitkiden aşırı su kaybını önlemektedir.
yoktur. Suyu taşıyan ksilem cansız hücrelerden oluşur. 4. Bitkiler buharlaşma ile havaya su buharı vermektedir. Su buharı
7. Evet, olur. Bu olay, toprağın osmotik basıncını artıracağından tanecikleri havada asılı tanecikler şeklinde havanın nemini oluştur-
kökte suyun emilmesini engeller, kökteki suyun toprağa geçme- maktadır. Nemli ortam bitkileri adı verilen bitki grubunun ve omur-
sine neden olur. Bu da bitkinin kurumasına yol açar. galı-omurgasız pek çok hayvanın yaşama ortamının oluşumu sağla-
Etkinlik No.: 70 - Fizyolojik Kuraklık nır. Havaya verilen su buharı, su döngüsüne de katkı sağlayacaktır.
1. Muz: Nemli ortam bitkisidir, su kaybını önlemeye yönelik bir 5. Gutasyon olayında su, sıvı halde atılmaktadır. Gutasyon sıvısı saf su
adaptasyona ihtiyacı yoktur. olmayıp içerisinde çeşitli tuzlar, şekerler ve bazı zararlı maddeler de
Dut: Kışın yaprak döker. bulunmaktadır. Damlama hidatot denilen yaprak kenarlarında bu-
Limon: Yapraklarının kütikula tabakası kalındır. Kökleri derinle- lunan açıklıklardan yapılırken buharlaşma, genellikle yaprakların alt
re kadar uzar. Kuraklık stresinde stomalarını kapatır. yüzeylerinde bulunan stomalar tarafından gerçekleştirilir. Damlama
Çam: Köklerinde şeker biriktirerek donmayı geciktirir. olayında su sıvı hâlde atılırken buharlaşmada atılan su buharıdır.
2. Kök emici tüy hücrelerinin osmotik basıncının, toprağın osmotik Damlama, genellikle ilkbahar aylarında ve havanın neme doygun
olduğu zamanlarda görülürken buharlaşma havanın neme doygun
basıncından yüksek olması durumunda topraktaki su, bitki tara- olmadığı her gün her saatte görülebilir. Bitkiler, özellikle hava neme
fından alınabilir. Toprağın osmotik basıncı, emici tüy hücreleri- doymuşsa veya aşırı rüzgârlı havalarda buharlaşma yapamaz. Su akı-
nin osmotik basıncından daha fazla olursa bitki su kaybedebilir. şının devam ettirilebilmesi için dışarı su atmak zorundadırlar. Bu su
Çünkü suyun hücre zarından geçişi, pasif taşımayla mümkündür. hidatotlarından damlama şeklinde dışarı verir.
3. Sünger, yaprağı; kılcal boru, odun borularını temsil etmektedir. 6.
4. Daha hızlı azalmasını sağlar. Buharlaşma yüzeyinin artması, bi- Işık
rim zamanda daha fazla su kaybına sebep olacaktır. Nemli ortam
bitkilerinde yapraklar geniş yüzeyli iken kaktüslerde yapraklar, 2

diken şeklindedir. Kurak ortam bitkileri daha az su kaybeder. CO 2 Azalır 3
5. Çapı küçük bir kılcal boru kullanılsaydı suyun temas edeceği yüzey 1 pH Artar
artar, yani adhezyon kuvveti artar ve su daha hızlı yükselirdi. Çapı
büyük bir kılcal boru kullanılsaydı suyun temas edebileceği yüzey
azalır, yani adhezyon kuvveti azalır ve su daha yavaş yükselirdi.
6. Tuzlu suyun yoğunluğu çeşme suyunun yoğunluğundan fazladır. ATP harcanarak stoma
+
Tuzlu suyun cam boruda taşıma hızı daha düşüktür.
7. Hava akımı süngerdeki buharlaşma hızını artırır. Buharlaşmayla
süngerden ayrılan su molekülleri, su kaybına neden olur. Cam Artar
borudaki su molekülleri, kohezyon kuvvetinin etkisiyle birbirini Turgor basıncı Artar
çeker ve suyun yukarı doğru daha hızlı ilerlemesini sağlar.
8. Buharlaşmayı önleyeceği için kaptaki suyun azalma hızını düşü- Stoma Açılır
rür. Kurakçıl bitkilerde kütikula tabakası nemli ortam bitkilerin-
den daha kalındır. Stomaların üzerinde kütikula bulunmaz.

229