Page 229 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
3. Akşamsefası bitkisinin çiçekleri gündüz kapanmıştır. Hava ka- Etkinlik No.: 67 - Köklerde Mineral ve Su Alımı
rarmaya başlayınca ışık şiddeti azalmış ve çiçeklerin açtığı görül-
müştür. Bu durum fotonastidir. 1. Mantar ile bitki kökü mutualist olarak ilişki oluşturur. Böylece
4. Irganım (nasti) hareketlerinin nedeni asimetrik turgor değişimi- bitki kökünün emilim yüzeyi artar. Bitki kökünde yüzeyin artma-
sı sayesinde su ve mineral emilimini artırır. Bitkinin su ve mine-
dir. Bu hareketler uyaranın yönüne bağlı değildir. Uyaran hangi ral ihtiyacına yönelik bir sorun yaşamasına engel olur.
taraftan gelirse gelsin bitkinin tepkisi aynı şekilde olur. Mitozdan
kaynaklanan bir büyüme sonucu oluşmadıklarından bu hareket- 2. Köklerdeki emici tüyler, topraktan suda çözünmüş olan tuz ve mi-
ler bitkide kalıcı bir değişiklik yapmaz. Fotonasti; ışık uyaranına neralleri aktif taşıma ile emici tüylerin içine alır. Minerallerin emici
karşı oluşan ırganım hareketidir. Akşamsefası bitkisinin çiçekleri tüylerde birikmesiyle tüylerin osmotik basıncı artar. Tüylerin osmo-
ışık nereden gelirse gelsin, çok ışıkta kapanır, az ışıkta açılır. Bu tik basıncı topraktan daha fazla olur. Bu olaydan sonra emici tüylere
ırganma hareketi, çok ışıkta çiçeği oluşturan örtü yapraklarının osmoz ile su geçişi olur. Mineraller emici tüylere taşıyıcı proteinlerle
dış kısmında turgorun artması, iç kısımda ise azalması sonucu kolaylaştırılmış difüzyon ve aktif taşımayla alınırlar.
oluşur. Sonuçta çiçekler kapanır. Az ışıkta ise turgor her iki taraf- 3. Minerallerin alınımında elektriksel yük farklılıkları etkilidir. Bitki
ta da eşit duruma gelir ve çiçekler tekrar açar. Değişimlere sebep hücrelerinin iç kısmı negatif yüklüdür. Bu elektriksel yük farklılı-
olan etmen turgor basıncıdır. Uyaranın yönü önemsizdir. ğından dolayı pozitif yüklü bir iyonun hücreye doğru çekilirken
negatif yüklü iyonların hücreye doğru yaklaşması engellenir. İyon-
5.
FOTOTROPİZMA FOTONASTİ ların hücre içine alınmasında taşıyıcı proteinler etkili olur.
Bitkilerde proton pompaları ATP kullanarak protonları az ol-
Uyaranın yönüne bağlı yö- Uyaranın yönüne bağlı dukları yerden çok oldukları bölgeye doğru taşırlar. Örnek: Bir
nelim hareketleridir. Uyaran olmayan durum değiştirme taşıyıcı proteinle H içeri taşınırken yanında Cl taşırlar (simport
-
+
ışıktır. hareketleridir. Işık miktarına = aynı yönlü taşıma).
bağlı gerçekleşir. Taşıyıcı protein kullanılarak protonlar hücre içine alınırken aynı
Hormon (oksin) etkisi ile Turgor basıncı etkisi ile taşıyıcı proteinle bazı protonların hücre dışına çıktığı görülür (zıt
gerçekleşir. gerçekleşir. yönlü taşıma = antiport).
Sonuçta bitki için gerekli olan iyonların pasif ya da aktif taşımay-
Yavaş gerçekleşir. Hızlı gerçekleşir.
la hücre içerisine alınması sağlanır.
Kalıcı değişiklik olur. Kalıcı değişiklik olmaz. 4. Azot ihtiyacı fazla olan baklagiller toprakta yaşayan havanın ser-
Uyaranın yönüne göre pozi- Uyaranın yüne bağlı olmadığı best azotunu bağlı azota çeviren Rhizobium bakterileriyle kökle-
tif, negatif tropizma vardır. için negatif, pozitif çeşitleri rinde ortak yaşam oluştururlar. Bu birliktelik sonucunda köklerde
yoktur. nodül adını verdiğimiz yapılar oluşur. Bakteriler havanın serbest
azotunu amonyuma dönüştürerek bitkilerin azotu kullanmasını
Mitoz bölünmeyle büyüme Mitoz bölünme ve hücre sağlarlar. Bu bitkiler fazla azot ihtiyacını bu şekilde giderirler.
gerçekleşir. büyümesi gerçekleşmez.
5. Bitkiler minerallerden toprakta miktarı en az olan mineralin ora-
Etkinlik No.: 66 - Kökte Emilim ve Taşınma nında yararlanabilirler (minimum yasası). Bitkilerin gelişimlerini
1. A: Epidermis tamamlayabilmesi için topraktaki minerallerin ihtiyacı kadar bulun-
B: Korteks ması gerekir. Yeterince mineral alınmaması durumunda gelişim bo-
C: Floem ve parankima zuklukları görülür. Bu durumda bitki minerallerden yarısı oranında
Ç: Endodermis yararlanmıştır. Dolayısıyla gelişim bozuklukları görülecektir.
D: Ksilem Etkinlik No.: 68 - İttifaklar: Bitkiler ve Mikrosimbiyotları
Topraktan alınan su, kaspari şeridinden dolayı endodermisi
apoplastik yoldan geçemez. 1. Topraktan emici tüylerle alınan su ve minerallerin bir kısmı birinci
2. Killi toprak, suyu yüksek oranda tuttuğu için toprak içinde kök yoldaki gibi hücre çeperinin dışından, hücreye girmeden, hücreler
arası boşluklarda taşınırken bir kısmı ise ikinci yoldaki gibi hücreden
hücrelerinin kullanabileceği oksijen miktarı azalır. Oksijenli so- hücreye uzanan sitoplazma bağlantılarıyla aktarılır. Kökteki emici
lunum yapmakta yetersiz kalan kök hücreleri yeterince enerji tüylere osmozla su geçer. Su; emici tüylerden epidermise, epider-
üretemez ve protonları toprak dışına yeterince pompalayamaz. misten kök korteksine (parankimasına), korteksten de endodermise
Kil parçacıkları üzerine bağlı olan katyonlar, protonlarla yete- ulaşır. Endodermis duvarlarındaki kaspari şeridi suya geçirgen de-
rince yer değiştiremez. Daha az katyon değişimi olur ve daha az ğildir. Bu yüzden su artık hücreler arasındaki boşluklardan ilerleye-
mineral emilimi gerçekleşir. mez. Endodermisin hücrelerinin sitoplazmasından geçerek ksileme
3. Olası cevap: Toprağın asit, baz ya da nötr olmasını esas olarak ulaşır. Umut apoplast yolu, Yiğit simplast yolu çizmiştir.
bölgeye düşen yağış miktarı belirler. Yağışın fazla olduğu bölge- 2. Hücreler arası boşluklarda taşınmanın olduğu birinci yol daha
lerde genellikle karbonatlar toprağın derinliklerine iner. Toprak- kısadır. Hücre sitoplazması engeli olmadığı için hücreler arası
taki alkali elementler sudaki hidrojen iyonlarıyla yer değiştirir ve boşlukta moleküller daha hızlı ilerler.
toprak asidik karakter kazanır. Kültür bitkisinin topraktan su ve
besin elementlerini sağlıklı biçimde tekrar alabilmesi için toprağın 3. Kaspari şeridi endodermis dokusundan türevlenen, suyu sev-
azalan mineralleri gübre eklenerek yenilenebilir. Asidik hâle gelen meyen (hidrofobik) mantar (süberin) formunda bir yapıdır. Su
toprağa kireç uygulanırsa da toprak pH’sı yükseltilebilir. Her iki geçişine engel olur.
uygulama sonunda toprak istenilen verimliliğe getirilmiş olur. 4. Alüminyum makroelement ya da mikroelement değildir. Zararlı
4. Olası cevap: Bitkiler bu yöntem sayesinde toprağın tamamında su olan bu element bu sınıflara dâhil edilemez.
ve mineral aramak yerine, kolay bir şekilde ve doğrudan besin çö- 5. Mikoriza mantarı, bitki köklerinin yüzeyini genişletmiş ve toprakta
zeltisinden faydalanır. Böylece kök ve gövde gelişimi daha hızlı olur. bulunan besin elementleri ve suyun bitki tarafından daha iyi alına-
5. Mikoriza ile enfekte olan kökler mantar hifleri sayesinde geniş bilmesini sağlamıştır. Böylelikle üretimde kalite ve verim artmıştır.
bir yüzey alanına sahip olarak su ve mineral emilimini daha iyi 6. Ümmühan Hanım, kaliteli ürün ve yüksek verim elde edileceği,
yapar. Topraktan alamadığı bazı besin elementlerinin (fosfor, bakterinin azot bağlayıcı özelliği sayesinde fasulye tarımı yapılan
çinko, bakır) alımını gerçekleştirebilir. alanlarda azotlu gübre kullanımının azalacağı, toprak ve su kirli-
liğinin önüne geçileceği sonuçlarını çıkarmıştır.

228