Page 231 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
7. Bekçi hücrelerinde ATP harcanarak komşu hücrelerden K iyon- oradan da depo edileceği havuz hücrelerine geçerek depolanır.
+
larının alınması ile osmotik basınç arttırılır. Havuz hücrelerine geçen besin maddelerinden dolayı osmotik ba-
8. Tahıllar yarı kurak ortam bitkileridir. Özellikle yazları sıcak böl- sınç düşer. Kalburlu borular içerisindeki su tekrar ksileme geçer.
gelerde yetişirler. Yetiştikleri toprakta su kısıtlı olduğu için bu 2. Kalburlu boru elemanları, ince çeperli ve canlı hücrelerdir. İş-
suyu muhafaza etmeleri gereklidir. Tablodaki son grup ise kurak levsel olgunluğa eriştiklerinde çekirdeği, ribozomları, belirgin
ortam bitkileri olduğundan su, bu bitkiler için kolay bulunmaz. bir kofulları ve hücre iskeletleri bulunmaz. Arkadaş hücreleri,
Bu sebeple stomalarını gündüzleri kapalı tutarak suyu dikkatli kalburlu boru elemanının yanında bulunur ve iletime katılmaz.
kullanırlar. Plazmodezm adı verilen çok sayıda kanalla kalburlu boru ele-
9. manına bağlanır. Arkadaş hücresinin çekirdek ve ribozomları
K + pH sadece arkadaş hücresinde iş görmekle kalmayıp komşu kalburlu
boru elemanına da hizmet eder. Bazı bitkilerin yapraklarındaki
arkadaş hücreleri, oluşan besin maddelerinin kalburlu boru ele-
manlarına geçmesine yardım eder. Kalburlu boru elemanları da
bu besini bitkinin diğer kısımlarına taşır.
3. Ağacın yaprakları fotosentez yapmaya devam eder fakat soymuk
borularının çıkarılmasıyla yapraklarda üretilen maddelerin kök
Zaman Zaman hücrelerine taşınması durur. Kök hücreleri ölür, topraktan ge-
rekli su ve mineraller alınamaz, sonrasında yapraklar fotosentez
Etkinlik No.: 72 - Bitkilerin Damarlarında Besinler Nasıl Taşınır? yapamaz. Bitki ölür.
1. Bitkinin yaprağında fotosentez gerçekleşmiş ve karbondioksit 4. Şekerin fotosentezle ya da nişastanın parçalanması sonucu üre-
glikoz sentezinde kullanılmıştır. Daha sonra glikoz gövdede bu- tildiği bir bitki organı, şeker kaynağıdır. Olgun yapraklar, primer
lunan iletim demetleriyle köklere taşınmış, burada glikozun depo şeker kaynaklarıdır. Bir şeker havuzu ise net şeker tüketicisi ya
şekli olan nişastaya çevrilmiştir. Bu deney bize kesin olarak şeke- da biriktiricisi bir organdır. Büyümekte olan kökler, gövde uçla-
rin floemle taşındığını göstermektedir. rı, gövdeler ve meyve şeker havuzlarıdır. Bir yumru ya da soğan
2. Şeker konsantrasyonunun kaynak yakınında daha fazla olması gibi bir depo organı ise mevsime bağlı olarak bir kaynak ya da
gerekir. Uzaklaştıkça şeker konsantrasyonunda azalma olacaktır. bir havuz olabilir. Yazın karbonhidrat biriktiren bir depo organı,
Basınç akış teorisine göre kaynakta sentezlenen şekerler floeme şeker havuzudur. Bununla birlikte her bahar mevsiminde dor-
yüklenir. Floemde şeker konsantrasyonu artınca su ksilemden mansi kırıldıktan sonra içerdiği nişasta şekere parçalandıkça bir
floeme geçer. Floemde bu yüzden hidrostatik bir basınç oluşur. kaynak hâline gelir. Şeker, gövde sisteminin büyümekte olan to-
Böylece floemdeki şeker yüksek basınçtan düşük basınca doğru murcuklarına floemle taşınır.
taşınır. Bu basınç sebebiyle kaynağa yakın olan yerde şeker kon- 5. Parazit bitkilerde özellikle tam parazit olanlarda çeşitli organlar
santrasyonu yüksek olmalıdır. küçülmüş (yaprak ve kök gibi), buna karşın emme organları iyi
3. Kaynak hücrelerinde üretilen sükrozun arkadaş hücrelerine ve gelişmiştir. Bu bitkiler, emme organlarını konukçu bitkilerin
floeme yüklenmesi sırasında ATP’ye ihtiyaç duyduğunu, sakka- iletim sistemine kadar sokarak buradan suyu emer ve organik
rozun kaynaktan floeme kadar geçişinin aktif taşıma yöntemiyle maddeleri hazır hâlde kullanır. Bazı bitkiler yarı parazittir. Bun-
gerçekleştiği sonucunu çıkarabilir. lar, konukçu bitkiden sadece su ve mineral maddeleri alır ve fo-
4. Bir yumru ya da soğan gibi depo organı ise mevsimine bağlı tosentez yapar.
olarak bir kaynak ya da havuz olabilir. Yazın fotosentez sonu- Etkinlik No.: 74 - Kaynaktan Havuza
cu ürettiği karbonhidratları depolayan organ şeker havuzudur. 1. Fotosentez sonucu üretilen besinler, arkadaş hücrelerine oradan çı-
Bahar mevsiminde çimlenme başlayınca depoladığı nişasta gli- karak çeperdeki geçitler sayesinde kalburlu borulara geçer. Kal-
koza parçalandıkça kaynak hâline gelir. Havuz hücreler ihtiyaç burlu borularda ozmotik basınç artar, ksilemden su çekerek bir
duydukları organik besinleri en yakın kaynak hücrelerden alırlar. basınç oluşur. Bu basınç sulu çözeltinin kütle akış yöntemiyle
5. Kabuk kısmı yara alan bitkinin yapraklarının sararıp dökülme- borulardan akmasını sağlar. Köke gelen besinler, kalburlu boru-
sinin nedeni floem dokusunun zarar görmesidir. Bazı memeliler lardan çeperdeki geçitler sayesinde arkadaş hücrelerine oradan
aç kaldıklarında bitkinin gövdeyi çevreleyen kabuk kısmını bes- da kök hücrelerine pompalanır.
lenmek amacıyla kemirebilir. Bu türden bir yara, floem dokusuna 2. Soymuk (floem) borularının zarar görmesine bağlı olarak kök
zarar verir. Bu durumda floem öz suyunun köke doğru hareke- hücrelerine besin taşınamaz. Kök hücreleri besin eksikliğinden
ti engellenir. Bitki kökleri, artık gövde ve yapraklardan gerekli ve bünyesindeki depo nişastayı hidrolize ederek kullandığından
besin maddelerini alamaz. Bitki bir süre sonra kökte depo ettiği osmotik basınç düşer. Bu nedenle emici tüyler topraktan su ve
nişastayı bitirir ve kök hücreleri canlılığını kaybetmeye başlar. mineral alamaz. Fotosentez olayı aksamaya, bunun sonucu ola-
Kök hücrelerinin canlılığını yitirmesiyle topraktan su ve mineral rak yapraklar pörsümeye ve sararıp dökülmeye başlar.
alımı durur. Yapraklara su ve mineraller ulaşmayınca fotosentez
olayı aksamaya başlar ve durur. Bunun sonucu olarak yapraklar 3. Kaynaktaki besin maddelerinin arkadaş hücrelerine, oradan
sararıp dökülmeye başlar. kalburlu boruya, tekrar arkadaş hücrelerine, oradan da havuz
Etkinlik No.: 73 - Biyo - Yolculuk hücrelerine taşınmasının tamamı aktif yollarla ATP harcanarak
gerçekleşir. Arkadaş hücreleri, kaynaktan kalburlu boruya ora-
1. Fotosentez sonucu kaynak hücrede oluşan besin maddeleri ar- dan havuza madde taşınmasında işlev görür.
kadaş hücrelerine geçer. Besin maddelerinin arkadaş hücrelerin- 4. Ksilem borularında madde iletimi tek yönlüdür ve hücreleri ölü-
den kalburlu borulara geçişi, kalburlu boru hücrelerinin hücre dür. Sadece su ve mineral taşırlar. Madde taşınması aktif yollarla
içi yoğunluğunu artırır. Kalburlu boru hücreleri, artan osmotik ATP harcanarak geçekleştiği için ölü hücrelere sahip olması ve
basınçla ksilemden su çeker. Suyun kalburlu boru hücrelerine enerji üretememesi bu görevi yapamayacağı anlamına gelir.
girmesiyle ozmotik basınç azalırken turgor basıncı artar. Turgor
basıncının etkisi ile hücre içindeki besin içeren sıvı, bulunduğu 5. Havuz olarak adlandırılan kök, gövde ve meyve gibi güneş ışığı
hücreden diğer hücreye geçer. Basınç akış teorisi ile kalburlu görmeyen ya da fotosentez olayını gerçekleştirecek hücrelere sa-
boru hücrelerinde ilerleyen besinler, depo edileceği yere geldi- hip olmayan bu yapılara floem boruları vasıtası ile besin madde-
ğinde difüzyon ya da aktif taşıma ile önce arkadaş hücrelerine leri taşınması gerekir.

230