Page 29 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı
P. 29
11 BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
5 6
4. 1 4 7
1
2 3 3
1 2
2 3
1. Yönerge Protein sentezi hakkında verilen metin ve görsellerden yararlanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
Yukarıdaki şekilde numaralarla belirtilen kısımların isimlerini yazınız.
Dünya üzerinde var olan canlıların sayısını biliyor musunuz? Pencereyi biraz daraltarak tekrar bakalım,
1 2 3 4 var olan hayvanların sayısını? Bu sorulara cevap olacak sayısal verilere internette bir arama motoru ara-
5 6 7 cılığı ile kolaylıkla ulaşabilirsiniz. Peki, şimdi bakış açımızı biraz değiştirelim! Milyonlarca sayıda canlı
çeşitliliğine sebep olan faktörler nelerdir?
Bütün canlılar DNA bulundururlar ve DNA her canlıda A, T, G, S adı verilen dört tane organik baz-
dan temel alır. Bunca çeşitlilik bu 4 harfin oluşturduğu nükleotitlerin farklı sayı ve sırada dizilmesi ile
2. Yönerge Aşağıdaki metin ve görselleri inceledikten sonra soruları cevaplayınız.
meydana gelmektedir. DNA, bir canlının sahip olacağı özellikleri belirleyen bilgi molekülüdür. Bilgi
Genetik kod, mRNA’da kodon adı verilen ve üçlü nükleotit dizilerinden oluşan şifrelerle ifade edilir. içeren bu molekülde ortaya çıkabilecek herhangi bir hata, farklı seviyelerde aksaklıklara sebep olur. Fa-
Üç nükleotit içeren 64 özgül kodon vardır. mRNA’daki 64 çeşit kodondan AUG “Başlama kodonu”nu kat bilginin saklanması kadar onun ifade edilmesi de çok önemlidir. Bilginin ifade edilmesi, görünür
ve metiyonin amino asidini şifreler, üç çeşit kodon amino asit kodlamaz. Protein sentezini sonlandıran hâle gelmesi protein sentezi ile mümkündür. Protein sentezi tam bir ekip işidir. Ekibin başında DNA,
UAA, UAG, UGA “Durdurucu kodonlar”dır. Geriye kalan 61 çeşit kodon, 20 farklı amino asidi şifre- DNA’daki bilgiyi alan, taşıyan ve oluşumuna zemin hazırlayan RNA’lar bulunmaktadır. Ortaya çıkan
lemek için kullanılır. mRNA’daki kodonlara uygun tRNA’daki üçlü nükleotit dizisine antikodon adı sonuç ise bizi biz yapan özelliklerdir. Örneğin mavi göz rengi bilgisi DNA’dadır. Fakat göze rengi veren
verilir. mRNA’daki kodonlar ve şifreledikleri amino asitler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Bazı amino pigment proteinden oluşur. Protein sentezi sırasında transkripsiyon ve translasyon olayları gerçekleşir.
asit çeşitlerinin birden fazla kodonu vardır. Örneğin serin amino asidi 6 farklı kodon tarafından şifrele-
nebilir. Metiyonin ve triptofan amino asitleri ise tek bir kodonla şifrelenir.
İk nc Baz Sırası
Am no as t
Am no as t z nc r
(prote n)
Büyük
alt b r m
B r nc Baz Sırası Üçüncü Baz Sırası Aden n (A) T m n (T) Guan n (G) S toz n (C) Küçük alt b r m }
Kodon
Uras l (U)
Görsel 1: Transkripsiyon Görsel 2: Protein sentezi
Transkripsiyon hücre türüne göre çekirdekte, sitoplazmada, mitokondride ve kloroplastta gerçekleşirken
translasyon sitoplazmada, endoplazmik retikulumda, çekirdek zarında, mitokondride ve kloroplasttaki ri-
bozomlar üzerinde gerçekleşmektedir. DNA’da bulunan ilgili gendeki bir hata, sentezlenecek olan mRNA
5. Yukarıdaki şekilde K yerine gelebilecek baz dizilimlerini yazınız. Bazı amino asit çeşitlerinin birden ve proteinin de yanlış üretilmesine neden olur ve yanlış üretilen bu moleküller hücre tarafından parçalanır.
fazla kodonu olmasının canlı açısından yararının ne olduğunu açıklayınız.
1. Transkripsiyon ve translasyon olaylarının farklı canlılarda hücrenin farklı bölgelerinde gerçekleş-
mesi üretilen proteinin çeşitliliğini etkiler mi? Cevabınızı gerekçesiyle açıklayınız.
6. Yukarıdaki şekilde X antikodonunun ne olduğunu belirtiniz.
2. Görsel 1’deki olay sırasında 1. nükleotit olan C nükleotidinin karşısına G yerine A yerleşirse oluşan
7. Şekilde yer alan Y ve Z amino asitlerini tabloya bakarak bulunuz. hata kalıcı olur mu? Cevabınızı gerekçesiyle açıklayınız.
28
Hazırlayan: Feray ÇELİKER
