Page 44 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü BİYOLOJİ 12 19

1. ÜNİTE > Genden Proteine Kazanım 12.1.2.3. Genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarını açıklar.
Genel Beceriler: Eleştirel Düşünme Becerisi Alan Becerileri: Çıkarım Yapma Becerisi
Etkinlik İsmi DEDEKTİF DNA 25 dk.

Amacı DNA parmak izinin nasıl elde edildiğini açıklayarak kullanım alanlarına örnek verebilme. Bireysel

Yönerge Aşağıda verilen metin ve görsellerden faydalanarak soruları cevaplayınız.

Adli tıp araştırmalarında olay yerinden alınan DNA örneklerinden suçluların belirlenmeye çalışıldığı-
na polisiye filmlerde tanık olmuşsunuzdur. DNA dizisindeki kişiye özgü sıralamaları analiz ederek bir
DNA örneğinin kime ait olduğunu belirlemeye yarayan yöntem DNA parmak izi olarak isimlendirilir.
Peki, bu yöntem nasıl çalışır?
İnsanların DNA baz dizilimlerinin farklı olmasından dolayı tek yumurta ikizleri hariç hiçbir bireyin
genetik yapısı diğeriyle tamamen aynı değildir. İki insanın DNA baz dizilimi %99,9 oranında aynı-
dır. Ancak geri kalan kısım parmak izi gibi kişiye özgüdür. Bu, çok düşük bir oran gibi görünebilir.
İnsan DNA’sının yaklaşık üç milyar baz çifti içerdiği göz önüne alındığında iki insanın DNA’larında
azımsanmayacak kadar farklı dizilişte baz çifti bulunur. İnsan genomunda anlamlı ve anlamsız baz
dizileri mevcuttur. Bir canlıya ait hücredeki DNA baz diziliminde tekrar eden anlamsız baz dizilerinin
jel üzerinde oluşturdukları bantlı yapılara DNA parmak izi denir. DNA parmak izinin belirlenmesi
sayesinde günlük hayatta karşılaşılan birçok probleme çözüm bulunabilir. DNA parmak izi yöntemi;
adli vakalarda, moleküler arkeolojide, kalıtsal hastalıkların tanısında, genetik çeşitliliğin belirlemesin-
de kullanılmaktadır.
DNA parmak izi elde etmek için ilk olarak DNA hücreden ayrılarak saf hâle gelmesi sağlanır. Daha sonra
molekül ölçeğinde bir makas gibi görev yapan enzimler aracılığıyla DNA molekülü, farklı noktalardan
kesilerek farklı uzunluklarda DNA parçaları elde edilir. Tekrar eden anlamsız baz dizileri PCR (Polime-
raz Zincir Reaksiyonu) yöntemiyle çoğaltılır. Elde edilen DNA’lar gözenekli yapıdaki özel bir jele yük-
lenir. Elektroforez adı verilen yöntemle farklı uzunluktaki DNA parçaları birbirinden ayrılır (Görsel 1).
DNA parçaları birbirinden ayrıldıktan sonra farklı yöntemlerle görüntülenebilir. Örneğin DNA’ya
bağlanabilen floresan boyalar kullanılarak işaretlenir. Bu sayede ayrılan DNA parçaları morötesi ışık
altında kısa çizgiler ya da bantlar hâlinde görülebilir (Görsel 2).

Görsel 1: Elektroforez Görsel 2: Elektroforez jeli üzerinde ayrılan DNA parçalarını gösteren bantlar

1. İnsan DNA’sının yaklaşık iki milyar baz çifti içerdiği göz önüne alındığında iki insanın DNA’sında
yaklaşık kaç çift farklı dizilişte baz vardır?

43