Page 43 - Biyoloji - 12 Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

18 BİYOLOJİ 12 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

1. Aslı ve Mehmet yukarıdaki metni okuduktan sonra aşağıdaki iddialarda bulunmuşlardır.

• Dolly, yet şk n b r koyunun vücut hücres nden • Polly, kök hücre elde etmek amacıyla üret lm ş
alınan b r hücreden üret len dölün adıdır. b r koyundur..
• Dolly, vücut hücres n n ver c s olan koyuna • Polly, gerçekte yet şk n b r koyunun
tıpatıp benzer. klonlanmasıyla meydana gelm şt r.. Yönerge Aşağıda verilen metin ve görsellerden faydalanarak soruları cevaplayınız.
• Polly ve Dolly’n n ver c hücre kaynakları aynıdır. • Polly, transgen k b r koyun değ ld r.
İk s de koyunun vücut hücres nden üret lm şt r. Adli tıp araştırmalarında olay yerinden alınan DNA örneklerinden suçluların belirlenmeye çalışıldığı-
na polisiye filmlerde tanık olmuşsunuzdur. DNA dizisindeki kişiye özgü sıralamaları analiz ederek bir
a) Aslı’nın iddialarına yönelik oluşturabileceğiniz karşı argümanlarınız veya iddialarınız neler olur? DNA örneğinin kime ait olduğunu belirlemeye yarayan yöntem DNA parmak izi olarak isimlendirilir.
Peki, bu yöntem nasıl çalışır?
İnsanların DNA baz dizilimlerinin farklı olmasından dolayı tek yumurta ikizleri hariç hiçbir bireyin
genetik yapısı diğeriyle tamamen aynı değildir. İki insanın DNA baz dizilimi %99,9 oranında aynı-
dır. Ancak geri kalan kısım parmak izi gibi kişiye özgüdür. Bu, çok düşük bir oran gibi görünebilir.

b) Mehmet’in iddialarına karşı sizin iddialarınız nelerdir? İnsan DNA’sının yaklaşık üç milyar baz çifti içerdiği göz önüne alındığında iki insanın DNA’larında
azımsanmayacak kadar farklı dizilişte baz çifti bulunur. İnsan genomunda anlamlı ve anlamsız baz
dizileri mevcuttur. Bir canlıya ait hücredeki DNA baz diziliminde tekrar eden anlamsız baz dizilerinin
jel üzerinde oluşturdukları bantlı yapılara DNA parmak izi denir. DNA parmak izinin belirlenmesi
sayesinde günlük hayatta karşılaşılan birçok probleme çözüm bulunabilir. DNA parmak izi yöntemi;
adli vakalarda, moleküler arkeolojide, kalıtsal hastalıkların tanısında, genetik çeşitliliğin belirlemesin-

2. Bilim insanları, hayvanları neden klonlamak ister? de kullanılmaktadır.
DNA parmak izi elde etmek için ilk olarak DNA hücreden ayrılarak saf hâle gelmesi sağlanır. Daha sonra
molekül ölçeğinde bir makas gibi görev yapan enzimler aracılığıyla DNA molekülü, farklı noktalardan
kesilerek farklı uzunluklarda DNA parçaları elde edilir. Tekrar eden anlamsız baz dizileri PCR (Polime-
raz Zincir Reaksiyonu) yöntemiyle çoğaltılır. Elde edilen DNA’lar gözenekli yapıdaki özel bir jele yük-
lenir. Elektroforez adı verilen yöntemle farklı uzunluktaki DNA parçaları birbirinden ayrılır (Görsel 1).
3. Bazı bilim insanları, Sibirya’da keşfedilen donmuş mamutlardan toplanan hücrelerden klonlama ya- DNA parçaları birbirinden ayrıldıktan sonra farklı yöntemlerle görüntülenebilir. Örneğin DNA’ya
pılabileceğini ve günümüzdeki fillerin kullanılarak klon mamutların büyütülebileceğini düşünmek- bağlanabilen floresan boyalar kullanılarak işaretlenir. Bu sayede ayrılan DNA parçaları morötesi ışık
tedirler. Siz bu düşünceye katılır mısınız? Gerekçesiyle açıklayınız. altında kısa çizgiler ya da bantlar hâlinde görülebilir (Görsel 2).

4. Bir biyoteknoloji uzmanı olduğunuzu varsayınız. Nesli tehdit altında olan canlıların korunması ve
üretilmesi konulu bir konferansa panelist olarak davet edildiniz. Dinleyicilerden biri söz alarak şu
soruyu size yöneltiyor: “Nesli tehdit altında olan türleri klonlayarak çoğaltsak olmaz mı?”
Siz bir uzman olarak bu dinleyicinin sorusunu nasıl cevaplardınız?

Görsel 1: Elektroforez Görsel 2: Elektroforez jeli üzerinde ayrılan DNA parçalarını gösteren bantlar

1. İnsan DNA’sının yaklaşık iki milyar baz çifti içerdiği göz önüne alındığında iki insanın DNA’sında
5. Himalaya tavşanının deri hücresinden çıkarılan çekirdek, şinşilla tavşanından alınmış bir yumurta- yaklaşık kaç çift farklı dizilişte baz vardır?
ya naklediliyor. Kültür ortamında çoğalan hücre kümesi (embriyo) albino tavşanın uterusuna yer-
leştiriliyor. Klonlanan tavşanın kürkü hangi renk olur? Gerekçesiyle açıklayınız.

42
Hazırlayan: Tüzün ARIK BIYIKLI