Page 303 - Tarih 9 | Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

Ortaöğretim Genel Müdürlüğü TARİH 9

CEVAP ANAHTARLARI

2. İslam dini ve gelenekleriyle Türklerin “Gök Tanrı” inancı ve ge- dirmelerde liyakatin esas alınması, ekonomiyi iyi tutması, baskı
lenekleri arasında pek çok benzerlikler bulunmaktaydı. Bu yüz- ve zulümden uzak durması, istişareye önem vermesi ve devleti
den Müslüman tüccarlar ve sufiler, Türklerin inanç ve düşünce adalet üzere yönetmesini nasihat etmiştir. Aksi halde Allah’ın
bakımından İslamiyet’e yakın ve yatkın olduklarını bildikleri hesap soracağı vurgusu yapılmıştır.
için Türk yurtlarını tercih etmişlerdir. Bu söylemler Türk İslam devletlerinin yönetim anlayışındaki
benzerliği göstermektedir. İki metindeki söylemde de yönetim-
3. İslamiyet’ten önceki dinler ve inançlar bazı istisnalar dışında, de adalet vurgusu ön plana çıkarılmaktadır.
Türklerin hayatında bütünüyle etkili olamamış yüzeyde kal-
mıştır. Daha doğrusu, Türklerin dünya görüşlerinde ve hayat 3. (Her öğrencinin kendi düşüncelerini temellendirerek ortaya koy-
tarzlarında önemli bir değişiklik yapamamıştır. Fakat İslamiyet ması gerekir.)
ile Türk örfi bütünleşmiştir. İslam dinindeki tek Tanrı kavra-
mı, Türklerde de vardı. Türkler İslamiyet’te olduğu gibi Tanrı’ya
kurban sunuyorlar, ruhun ölmezliğine ve ahirete inanıyorlardı. Etkinlik No.: 135
İslamiyet’teki ceza hukuku ile eski Türklerin ceza hukuku ara-
sında da benzerlikler vardı. Bu benzerlikler, Türklerin kendi ar- 1. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak “Araplara Türk mil-
zularıyla İslamiyet’i kabul etmelerinde etkili olmuştur. letinin yüceliğini izah etmek, Türk dilinin Arapça kadar zengin
olduğunu göstermek, Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla ya-
Etkinlik No.: 132 zılmıştır...” vb. farklı cevaplar verilebilir.
1. Büyük Selçuklu Devleti, Türkiye Selçuklu Devleti, Osmanlı 2. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak “Bizans sınırından
Devleti gibi örnekler verilebilir. Çin’e kadar olan coğrafyada yaşayan Türklerin lehçeleri, coğrafi
2. Emevilerin uyguladığı mevali politikasının aksine Abbasile- koşulları, kültürel değerleri, ekonomik durumları, sosyal yaşam-
rin eşitlik ve müsamaha siyasetini benimsemesi, bu dönemde ları, dinî inanışları hakkında bilgiler içermesi.” vb. farklı cevap-
Türklerin yoğun olarak İslamlaşmasını sağlamıştır. lar verilebilir.
3. Öğrencilerin bilgi birikimleri göz önüne alındığında; her iki 3. Öğrencinin bilgi birikimine bağlı olarak “Orhun Yazıtları. Türk
dinde de tek tanrı, ahiret, cennet ve cehennem inancının yer al- tarihinin aydınlatılmasına vesile olan yazıtlarda o dönemki
ması, ahlaki kuralların benzerliği vb. cevaplar vermesi beklenir. Türklerin siyasi, sosyal, askerî, ekonomik, kültürel hayatlarıyla
ilgili bilgiler içermektedir...” vb. farklı cevaplar verilebilir.
4. Büyük ve güçlü bir medeniyet kurdukları, cesaretli oldukları,
güçlü kararlar aldıkları, aile ve vatan sevgisine önem verdikleri Etkinlik No.: 136
gibi özellikler.
1. İdeal İnsan İdeal Hükümdar
Etkinlik No.: 133 Bilgili Cömert
İyiliksever Öfkeyle karar almayan
1. Hükümdarlığın tanrı tarafından verilmesi, halkı koruma ve yücelt- Açık sözlü Akıllı, cesaretli, anlayışlı
me, kanun uygulama vb. Takva sahibi Büyüğüne saygı küçüğüne sevgi
2. Kut anlayışı hükümdarlığın tanrı tarafından verildiğine dair Gösterişten uzak duran gösteren
inançtır. Metinlerde Kök Türk Yazıtlarında “Türk milleti…. Erdemli Kibirli olmayan
Tanrı buyurduğu için, kendim devletli olduğum için, kağan Bilgisini paylaşan İşi ehlinden öğrenen
Sözü ve davranışı iyi olan
Kanunları doğrulukla yapan
oturdum..” . Kutadgu Bilig’de ise “Tanrı fazlı ile sana ne kadar
iyilik etmiştir… Kalabalık halk üzerine seni hâkim kıldı; dilek Ağzından kötü söz çıkmayan Alçakgönüllü, tatlı dilli, temkinli,
ve arzularını verdi ve fermanlarını yürüttü… Tanrı kullarını Eğitimin önemini bilen planlı
Ana babaya itaat eden
Bilgisini paylaşan, halkı aydın-
sana muhtaç etti.” cümleleri Kut anlayışının kanıtıdır.
Dedikoduya katılmayan latan
Merhametli
3. Kutadgu Bilig’den alıntılanan metinde en fazla adalet kavramına Duyarlı
vurgu yapılmıştır. Bunun yanında kanun koyma ve halka iyi dav- Adaletli
ranma konuları da vurgulanan diğer konular arasındadır.
2. Tespit edilen özellikler günümüz için de geçerlidir. Yusuf Has
4. Geçmişten gelen ve toplumuzda yer edinmiş en önemli anlayış ola-
rak devlete bağlılık, devleti “baba” olarak algılama, kanuna uyma Hacip, ideal insan tipini ortaya koyarken toplumdan uzak özel-
gerekliliği gösterilebilir. likler değil herkes tarafından kabul edilen evrensel değerleri
örnek olarak ele almıştır. Buna göre, Yusuf Has Hacip ideal in-
5. Günümüz devletlerinde öne çıkan kavramlara örnek olarak san olarak ilme önem veren, alçakgönüllü, cömert, merhametli,
hukukun üstünlüğü, demokrasi, anayasa, laiklik, özgürlük vb. iyiliksever, dedikodudan uzak duran, takva sahibi, iyi huylarla
sayılabilir. dolu, kötülüklerden uzak duran bir kişi olarak nitelemiştir. Bu
özellikler günümüzde de insanlarda aranan özelliklerdir.
Etkinlik No.: 134 3. Kutadgu Bilig’in kaleme alındığı dönem Türk toplum hayatında
İslamiyet’le birlikte değişme ve gelişmelerin yaşandığı bir geçiş
1. (Her öğrencinin bulacağı kelime sayısı farklılık gösterebilir.) dönemidir. Yusuf Has Hacip, eserinde yeni bir dini kabul eden
Türk toplumunun sahip olduğu değerler ile yeni dinin değerle-
2. Yusuf Has Hacip Kutadgu Bilig eserinde ideal devlet yönetimine rini anlayarak kavraması bakımından rehberlik etmiştir.
dair öğütler verirken adaleti, ilmi ve ilim adamlarını öne çıkar-
mıştır. Etkinlik No.: 137
Gazneli Mahmud’a öğüt olarak devletin dört bir tarafındaki yö- 1. Kazakistan, Azerbaycan ve Kırgızistan’ın da Türk devleti olma-
netiminden haberdar olması, ordunun güçlü olması, güvenliği sı, adı geçen eserlerin Orta Asya coğrafyasında ele alınması,
sağlaması, halkına karşı cömert ve merhametli olması, görevlen- aynı kültüre ve duyguya sahip olunması gibi sebepler.

301