Page 300 - Tarih 9 | Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TARİH 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
de toplumların kalkınmasını sağlamıştır. Dolayısıyla bir ülkede 3.
âlim ve ediplerin çokluğu o ülkenin gelişmişliği ile doğru oran- Sayıları artan ve güvendiği Türk askerlerine yeni yerleşim yeri
tılıdır. kurmak, Türklerin savaşçı özelliklerinin bozulmasını önlemek,
tehlikelere karşı tedbir almak, kendisine güvenli bir şehir oluş-
3. Doktor görevlendirilmesi, eczane açılması, hastanede vatandaş- turmaktır.
ların tedavilerinin ücretsiz yapılması. 4. Türkler, Abbasî İmparatorluğu’nda Arap ve İranlıların nüfu-
zuna karşı çıkabilecek yegâne kuvvetti; siyasî tecrübe ve askerî
kabiliyet bakımından da imparatorluk içinde bir denge unsuru
Etkinlik No.: 115
olabilirlerdi.
1. İspanya, Kuzey Afrika, Mısır, Suriye, İran, Maveraünnehir, Ho- Etkinlik No.: 118
rasan
2. Memlûklar, halifeliği doğrudan kendi üstlerine almayıp halifeyi 1. Mısır’da kurulan bu Türk devletleri; Bingazi, İskenderiye, Kahire,
gözetimlerinde tutarak onun Müslümanlar gözündeki değeri Gazze, Kudüs, Şam ve Halep gibi İslam dünyasının önemli mer-
ve etkisinden yararlanma yoluna gitmişlerdir. Bunun yanında kezlerine sahip olmuşlardır. Ancak İhşîdîler, Tolunoğulları Dev-
kendilerini Müslüman devletlerin lideri olarak göstermek için leti’ne göre Nusaybin, Mekke, Medine, Tebük ve Cidde’yi de içine
de bu makamı kullanmış olabilirler. Ayrıca halife, Müslüman- alan daha geniş sınırlara sahip olmuştur.
ların önderi olduğu için yaptığı her hareket dine mal edilebilir. 2. Her iki devlette de merkezî otoritenin zayıflamasıyla birlikte ya-
Memlûk sultanı ise bir yönetici olarak dinen çok hoş karşılan-
mayacak işler yapmak zorunda kalabilir. Bu sebeple halifeliği şanan taht mücadeleleri; ekonomik sıkıntılara neden olmuş, bu
kendi üstüne almadan halifeyi kontrol etme yoluna gitmiştir. durum, devletleri dış baskılar karşısında zayıf düşürmüş, çözül-
meyi hızlandırmış ve devletleri yıkıma sürüklemiştir.
3. Emeviler gibi şiddetli tedbirler almayan Abbasiler, merkezî 3. Mısır’da kurulan her iki devlet de Abbasi iktidarının Mısır’a vali
otoriteyi sağlamakta zorlanmıştır. Bunun yanında mevali po- olarak atadığı Türk komutanları tarafından kurulmuştur. Abba-
litikasına son verdiklerinden pek çok farklı millet Abbasiler silerin sık sık yaşadıkları taht kavgaları, merkezî otoritelerinin ve
Dönemi’nde İslamiyet’i seçmiş ve bu kişiler önemli görevlere Mısır üzerindeki nüfuzlarının zayıflığı, Mısır’ın içinde bulundu-
getirilmiştir. Bu yöneticiler, zamanla Abbasilerin etkisiz yöne- ğu iç çekişmeler ve otorite boşluğu her iki Türk devletinin kurul-
timinden zarar gören ahalinin güven ve desteğiyle makamlarını masını kolaylaştıran ana etken olmuştur.
kullanarak bulundukları bölgelerde yeni yönetimler kurmuşlar-
dır. Böylece merkezî otorite sarsılmıştır. 4. Tarım, hayvancılık, tekstil, dokuma, deniz ticareti, kara ticareti,
balıkçılık gibi ekonomik faaliyetler.
Etkinlik No.: 116
Etkinlik No.: 119
1. Arap bilgini Cahiz’in “Feżâ’ilü’l-etrâk” (Türklerin Faziletleri)
adlı eserinde Türklerin askerlik konusundaki üstünlüğüne ve 1. Rasathane, bimaristan, akademi ve medreseler etkili olmuştur.
kahramanlıklarına vurgu yapılması; Abbasi halifesi Mu’tasım’ın
Türk askerleri için ayrı bir kent kurdurması, Türklerin İslam 2. Öğrencilerin bilgi birikimleri göz önüne alındığında; Horasan
medeniyetine ilk dâhil oldukları dönemlerde askerlik sahasında Havzası’na Ömer Hayyam, Farabi ve İbn-i Sina gibi âlimler
hizmet verdiklerini göstermektedir. nedeniyle felsefe havzası; Bağdat Havzası’na Beytü’l-hikme ve
2. Emeviler döneminde Türkler, Mevali sınıfından kabul edildik- Nizamiye Medreseleri nedeniyle bilim ve tercüme havzası; En-
leri için Müslüman olsalar bile sosyal statü bakımından ikinci dülüs Havzası’na ise İslam dünyasında gelişen ilmî Avrupa’ya
sınıf görülmüşler ve devletin yönetim kademelerinde görev taşıdığı için aydınlanma havzası vb. cevaplar vermesi beklenir.
alamamışlardır. Abbasiler döneminde ise Türklerin faziletlerini 3. İlmî sürekli teşvik eden İslam medeniyeti, kendinden önce ku-
öven bir kitabın yazılması ve Türklerin Abbasi ordusunda görev rulan ve insanlığın yararına faaliyet gösteren kurumlara son
alması, Türklerin Araplarla eşit bir statüde kabul edildiğinin bir vermemiş aksine bu kurumların güçlendirerek bilimin ilerle-
kanıtıdır. mesine katkı sağlamıştır. Bu nedenle İran’da bulunan ve döne-
3. Türkler sadece savaşçı askerler olarak değil, Abbasi ordusunun min önemli ilim merkezlerinden biri olan Cundişapur Akade-
komuta kademesinde de görev almıştır. Özellikle halifenin has- misi’nin faaliyetlerine devam etmesi sağlanmıştır. Bu akademi
Müslümanların hâkimiyetinde Bağdat Havzası’nda yüzyıllar
sa ordusunun Türklerden oluşması, Türklerin devlet yöneti- boyunca ilim üretmeye devam etmiştir.
minde ağırlıklarının arttığını göstermektedir.
4. Günümüz Türkiye’sinde; üniversiteler, TÜBİTAK (Türkiye Bi-
4. Öğrencilerin bu soruya bilgi birikimi doğrultusunda; “kahra-
manlık, askerî yeteneklerindeki üstünlük, doğruluk, dürüstlük limsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu), Kandilli Rasathanesi
ve vatan sevgisi” gibi cevap vermesi beklenmektedir. ve Deprem Araştırma Merkezi, Türk Dil Kurumu, Türk Tarih
Kurumu vb. kurumlar bilimsel faaliyetlerde bulunmaktadır.

Etkinlik No.: 117 Etkinlik No.: 120
1. Türk-İslam tarihinin başlangıcıdır aynı zamanda Türk ve İslam 1. İbn-i Sina, Farabi ve Biruni’nin çalışmaları Avrupa ülkeleri ta-
tarihini olumlu etkilemiştir. Türkler, kitleler hâlinde İslamiyet’i rafından örnek alınmıştır. Bu bilim insanlarının yazdığı eserler,
kabul etmiştir. Bu savaştan sonra Türkler, İslamiyet’in koru- Avrupa’daki üniversitelerde ders kitabı olarak okutulmuştur.
yuculuğunu üstlenmiştir. Çin’in Talas Savaşı’nı kaybetmesiyle 2. Orta Çağ’da Batı dünyası, “Karanlık Çağ” olarak adlandırıl-
Orta Asya, Çin hâkimiyetine girmekten kurtulmuştur.
mıştır. Bu dönemde Avrupa’da skolastik düşünce hâkimdir ve
2. Bizans’a karşı kurulmuştur. Böylece Bizans saldırıları önlenerek bilimsel çalışmalar geri planda kalmıştır. Oysa aynı dönemde
Anadolu yönünde fetihlere imkân sağlanmış ve Bizans’ın saldırı İslam dünyasında tıp, fizik, mantık, felsefe, matematik, astrono-
gücü kırılmıştır. mi gibi birçok alanda ilmi çalışmalar yapılmaktaydı. Batı, kendi
içinde bir dönüşüm geçirirken Doğu’daki bilimsel gelişmeleri

298