Page 298 - Tarih 9 | Beceri Temelli Etkinlik Kitabı

TARİH 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARI
2. Gösterişten uzak ve yönettiği kişilere örnek olacak bir kişiliğe ne açıklamalı. Hz. Ömer’in fethedilen topraklarda görev yapan
sahip olmalı. Bunun yanında yöneticiler her zaman hesap vere- memurların (komutan, vali, kadı, müderris gibi) maaşlarının
bilecek şeffaflığa sahip ve yönettiği halkı mutlu edecek bir yöne- karşılanması amacıyla bu toprakların vergi gelirlerini memur-
tim sergileyecek durumda olmalıdır. ların toplamasını istemiştir.
3. En temel nedeni halk arasında eşitliği ve adaleti sağlama düşün- 6. 6. Durum: Fethedilen şehirlerde yaşayan insanların eğitim ih-
cesidir. Ayrıca ilk başlarda birkaç kabileden oluşan İslam Devleti, tiyaçları için okullar, suçluların cezası için mahkemelerin ku-
zamanla büyüyünce İslam’a sonradan giren veya girmek isteyen di- rulabileceği şeklinde muhtemel cevap verilebilir. Öğretmen 6.
ğer kabilelerin bu tarz ayrımcı politikalardan kötü etkilenebileceği durumla ilgili olarak gerçekte ne olduğunu öğrencilerine açık-
düşüncesi de uygulamanın kaldırılmasında etkili olmuştur. lamalı. Hz. Ömer’in fethedilen şehirlere medreseler yaptırdığı,
4. Sözlükte, “danışma, görüş alışverişinde bulunma gibi anlamlara her bölgeye bizzat kendisi tarafından kadılar tayin edildiği açık-
gelmekle birlikte İslami literatürde yöneticilerin ve özellikle devlet lanmalıdır.
başkanının görev alanlarına giren işler hakkında ilgililere danışıp Etkinlik No.: 107
onların eğilimlerini göz önünde bulundurmasını ifade eder.
5. Öğrenciler bilgi birikimleri doğrultusunda cevap verecektir. 1. Emeviler Dönemi’nde İslam dini Asya, Afrika ve Avrupa kıta-
larına yayılmıştır.
2. Hz. Muhammed’in vefatından sonra devleti yöneten ilk dört
Etkinlik No.: 106
halife Müslümanların ileri gelenlerinden oluşan bir şura tarafın-
1. 1. Durum: Ele geçirilen yerlerde toplanacak vergiler, devlet dan seçilmiştir. Dört Halife’nin seçiminde, danışma yani istişare
merkezinde toplanmalı. Merkezî hazine oluşturularak gider- prensibi dikkate alınmışken Muaviye’nin siyasi mücadeleyle bu
makama gelmesi, hilafet sisteminin özünde büyük değişikliklere
lerin karşılanması amaçlanmalı. Öğretmen ise 1. durumla il- neden olmuştur. Muaviye’nin, oğlu Yezid’i veliaht tayin etmesi ile
gili olarak gerçekte ne olduğunu öğrencilerine açıklamalı. Hz. halifelik makamına kimin geleceğinde istişare usulü terkedilip
Ömer’in toplanan vergileri sistemli hâle getirdiğini ve İslam saltanat sistemine geçilmiştir.
Devleti’nin hazinesi yani Beytü’l-mâl oluşturduğu bilgisini ver- Devleti idare edecek idarecinin Müslümanların ileri gelenleri ta-
melidir. rafından istişare yöntemiyle belirlenmesi seçilecek olan idareciye
2. 2. Durum: Fethedilen toprakların kalıcı olması için bu toprak- yönetilen halkın sevgi, saygı ve bağlılığını artıracağından devletin
lar üzerinde yaşayan insanlar olsun eserler olsun her şeyiyle birlik ve beraberliğinin sağlanmasını kolaylaştıracaktır. Yöneten
kendilerine ait unsurları içermelidir. Öncelikle üzerinde yaşa- kesim ile halk arasında sağlam bağların kurulması devletin iç
yan insanlar güvende tutulmalı, onların ihtiyaçlarını gidere- huzuru, kalkınması ve dış tehditlere karşı etkin mücadele etme
cek kurumlar yapılmalıdır. Öğretmen: 2. durumla ilgili olarak gücünü artıracaktır.
gerçekte ne olduğunu öğrencilerine açıklamalıdır. Hz Ömer’in Emeviler Dönemi’nde saltanat sistemiyle yöneticilerin belirlen-
yaptığı çalışmaları soru-cevap yöntemiyle maddeler hâlinde mesi usulü çoğu zaman halk tarafından sevilmeyen, zalim ve
gerek Müslüman gerekse gayrimüslim tüm halkın ihtiyaçlarını kötü ahlaklı kimselerin yönetici olmasına neden olmuştur. Hal-
giderecek yeni müesseseler kurulmuştur. Ele geçirilin yerler- kın devlet idaresinden hoşnut olmayışı iç çatışmalara, devletin
deki insanlara, sözlerine sadık kaldıkları sürece, esir veya köle güç kaybedip çözülmesine hatta yıkılmasına zemin hazırlamıştır.
muamelesine tabi tutulmayacaklarına dair teminat verilmiştir. 3. Kurtuba, Gıtnata, Sardunya, Sicilya, Girit ve kısmen Kıbrıs (Gü-
Gayrimüslimlerin cizye ödemek şartıyla can ve mal güvenliği ney Kıbrıs Rum Kesimi) birer İslam beldesi olma özelliklerini
sağlanacağı, kendilerine din ve vicdan hürriyeti tanınıp mabet-
lerine dokunulmayacağı, ibadetlerine de karışılmayacağı sözü yitirmişlerdir. Bu şehirlerde sınırlı da olsa İslam hâkimiyetinden
verilmiştir. Fethedilen toprakları ganimet olarak askerlere değil söz edilemez.
tarım bilen eski sahiplerine bırakan Hz. Ömer, bu uygulama ile
verim düşüşünü engellemiş toplanan vergi gelirini Müslüman- Etkinlik No.: 108
lara dağıtarak adil bir gelir dağılımı sağlamıştır. Fethedilen şe- Hz. Peygamber’den sonra Hulefâ-yi Râşidîn Dönemi’nde devlet
hirlerde cami, çarşı, medrese gibi eserler yapılmıştır. Fetihlere 1. başkanlarının belirlenmesinde; istişare, biat (seçim), istişareli
katılan Arap kabileleri fethedilen topraklara yerleştirilmiştir.
veraset, şûra usulleri uygulandı. Emeviler Dönemi’nde babadan
3. 3. Durum: Merkez yönetimi olarak geniş toprakları idare al- oğula veya diğer aile bireylerine geçen veraset (saltanat) usulü
tında tutabilmek için teşkilatlanmak gerektiği muhtemel çö- uygulandı.
züm önerileri arasında gösterilebilir. Her bölgeye merkezden
yönetici atayarak bu sorun çözülebilir. Öğretmen; 3. durumla 2. Hz. Peygamberden sonra seçimle olan devlet başkanlığı hilafe-
ilgili olarak gerçekte ne olduğunu öğrencilerine açıklamalı. Hz. tin saltanata dönüşmesiyle babadan oğula geçmiştir. Bu durum
Ömer, bu konuda ülke topraklarını yönetim birimlerine ayıra- sadece bir ailenin devlete hükümran olduğunu gösterir. Saltanat
rak illere valiler atamıştır. sisteminde liyakat olmadığı için devlet içinde kargaşa, adaletsiz-
4. 4. Durum: Atlı haberciler ile iletişim sağlanabilir muhtemel lik vb olayların çıkması kaçınılmaz olmuştur.
cevabı için atlı habercilerin ihtiyaçlarını gidereceği (atların 3. İlk dört halife döneminde devlet istişare ile yönetildiğinden ka-
yemlenmesi, dinlenmesi gibi) yerler yapılabileceği öğretmen muoyunun desteği ile birlik ve beraberlik sağlanmıştı. Emeviler
tarafından eklenebilir. 4. durumla ilgili olarak Hz. Ömer’in İs- Dönemi’nde zoraki biat olduğundan idareciler halkın tam des-
lam tarihinde ilk düzenli ordu ve ordugâh şehirler kurduğunu, teğini alamamıştı. Bundan dolayı dinî ve siyasi niteliklerin ya-
orduların durumunu yakından takip etmek ve merkezle taşra
irtibatını sağlayabilmek için posta evleri inşa ettirdiği açıklan- nında mahallî ve kabilevi sebeplere dayanan çeşitli ayaklanmalar
malıdır. çıkmıştı.
5. 5. Durum: Görevli memurların maaşlarını o bölgeye gitmeden 4. Devlet yönetiminde dinî terimlerin kullanılması hâkimiyet ve is-
verilebilmesi için o bölgeden toplanacak vergi gelirlerinden tişare unsuru olarak kullanılmıştı. Hulefâ-yi Râşidîn Döne mi’ne
yararlanılabileceği şeklinde muhtemel cevap verilebilir. Öğret- halifelik Hz. Peygamber’in yönetimine vekâlet etme an lamında
men 5. durumla ilgili olarak gerçekte ne olduğunu öğrencileri- (halîfetü resûlillâh) kullanıldı. Emeviler Dönemi’nde ise Allah’ın

296