Page 513 - Türk Dili ve Edebiyatı - 9 | Beceri Temelli

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI 9 Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

CEVAP ANAHTARLARIARLARI
CEV AP ANAHT
iletişim hâlinde olsa da başkaları ile paylaşmak istemediği ken-
Etkinlik No.: 102
dine ait özel bir alanı vardır. Çünkü içimizden geçen her düşün-
1. Mekân; olaya dayalı metinlerde olayın gerçekleştiği, şahısların cenin başkaları tarafından bilinecek olması, bizi hayat karşısında
içinde yaşadıkları, tarihi ve sosyolojisi olan bir dekordur. Bu- savunmasız ve güçsüz bırakabilir.
nunla birlikte mekân; şahısların içinde bulundukları çevreyi al- 3. Yazarın hiçbir ayrıntıyı atlamadan metni anlatması mümkün
gılayış biçimlerini, ruhsal ve ekonomik durumlarını, karakterle- değildir. Yazar bazı mekânları, durumları, kişileri, duyguları de-
rini açıklama yolunda bize imkânlar sunabilir. Biz bir mekâna taylı bir şekilde anlatırken bazılarını da çok kısa bir şekilde ifade
bakarak o mekânın hangi kültüre, topluma ait olduğunu anla- edebilir. Bazı yerleri atlayabilir, bazı yerleri de özetleyerek anlatır.
yabiliriz. Bu bakımdan eğer metindeki mekânları değiştirecek Kısacası yazar, eserinde anlattığı olayları, mekânları, durumları
olursak bir anlamda metni, metinde anlatılanların sosyolojisini ve insanları tüm ayrıntılarıyla değil seçme ve ayıklama yaparak
de değiştirmiş oluruz. anlatır. Öğrenciden yazarın bazı anlatım tekniklerinden fayda-
2. Kurgulanmış metinlerde kullanılan mekân sayesinde kurgu lanarak eserinde her detayı anlatmayacağı düşüncesine ulaşması
dünya görünürlük kazanır. Böylece roman yazarı, mekân üzerin- beklenir.
den oluşturduğu dünyayı kendine göre yorumlama ve zengin-
leştirme yoluna gider. Aktarmak istediği dünyayı belirgin özel- Etkinlik No.: 105
likleri ile bilinçaltımıza kodlar. Öğrenciden romanlarda mekân
ve mekânın anlatımının okura sunduğu imkânlar düşüncesine 1. Örnek cevap:
varması beklenir. Eğer bu eserdeki kişiyi gerçek yaşamda tanıyor ve mekânları da
3. Örnek cevap: biliyor olsaydım yazarın benim bu bildiklerimi ne kadar gerçek
şekilde eserine yansıtıp yansıtmadığına bakardım. Karşılaştır-
İnsan çok uzun zaman ayrı kaldığı bir yere yıllar sonra geri malar yapardım. Cevap yoruma açıktır.
döndüğünde geçmiş ile şimdiki zaman arasında bir kıyas hâ-
linde bulabilir kendini. Eskiden o mekâna dair hatırladıklarının 2. Bir olayı anlatmak yerine çoğu zaman Mümtaz’ın zihninden ge-
hâlâ orada olup olmadığını, değişip değişmediğini kontrol eder çenlerin, çevreye bakışının anlatılması metnin yavaş ilerlemesi-
zihninde. Tanıdığı insanları arar gözleri. Öğrenciden mekân ne neden olmuştur. Bu noktada okur, metinde hareket eksikliği
algısının kişinin yaşamı ile yakından ilgili olduğu düşüncesine yaşayabilir ve metni okurken heyecana kapılmayabilir. Betimle-
varması beklenir. melerin uzun oluşu aynı zamanda metnin hızını ve sürükleyici-
liğini engellemiştir.
Etkinlik No.: 103
3. Metinde Mümtaz’ın gözünden mekâna dair izlenimlerin anla-
tılması nesnel betimlemenin önüne geçmiştir. Dolayısıyla an-
1. Romanın temel ögelerinden biri anlatıcıdır. Yazar eğer bir hikâ- latım Mümtaz'ın gözünden, onun önem verdiği ayrıntıların ön
yeyi bize aktarmak istiyorsa bunu sadece anlatıcı sayesinde ger- plana çıkarılmasıyla yapılmaktadır. Karakterin duygusallığının
çekleştirebilir. Yaşananları ve yaşanacakları bize aktaran, bilme- mekân tasvirlerine yansıması, yer yer gerçekçiliğin geri plana
mizi sağlayan anlatıcıdır. Öğrenciden olaya dayalı metinlerde itilmesini kaçınılmaz hâle getirebilir. Örneğin Müm taz’ın fırının
anlatıcının gerekliliği sonucuna varması beklenir. önünü anlattığı bölüm tam da bu izlenimi karşılar niteliktedir.
2. Muhtemel cevaplar:
Anlatıcının roman karakterlerini tanıtması karakterler hakkında Etkinlik No.: 106
fikir sahibi olmamı sağlar. Bu da ro manı benim açımdan daha
anlaşılır hâle getirir. Kişilerin tanıtılması, roman kişilerinin olay- 1. Her edebî metin, yazıldığı dönemin dil özelliklerine dair ipucu
lar karşısında gösterecekleri tavırları ön ceden tahmin edebilece- verir. Ufunetli, şahnişini, kabuğiyle, neş’esi, vb. kelimeler döne-
ğim anlamına gelmesi demektir. min Türkçesine dair bize bilgi vermektedir. Yazarların kulladığı
Anlatıcının roman kişilerini romanın hemen başında okura ta- kelimeler “sıfatlar, fiiller, isimler...” onların tercihlerinin mahsu-
lüdür. Bu tercihler, yazarın üslubuyla ilgili bize bilgi verir.
nıtması, kişiler hakkında fikirler edinmiş olarak romanı okuya-
cak olmam, eserin gizemini ortadan kaldırabilir. vb. 2. Uzun tasvirlere yer verirdim. Mekânların ve insanların anlatıldı-
ğı dışa yönelik tasvirler ile eşyanın kişiler üzerindeki etkisini ve
3. Eski günlerini ve arkadaşlarını özleyen, gözlem yeteneği oldukça insanların karakter analizine dönük iç tasvirler yazarın niyetinin
iyi, polisiye romanlar okumayı seven, biraz heyecanlı, uyumlu, ve duygularının anlaşılmasında önemli bir işleve sahiptir.
anne sevgisi ve şefkatine ihtiyacı olan birisidir. Uzun tasvirlerden kaçınırdım. Ben hareketin, bir kamera dina-
Cevabı yoruma açıktır. mizminin olduğu anlatımları tercih ediyorum. Tasvirler okurun
4. Eski günleri hatırlamak insana hüzün verebilir, kalbinde bir bu- metinden kolayca kopmasına, eseri bırakmasına neden oluyor.
rukluk oluşturabilir. Neşeli anlarımız bile aklımıza gelse geçmişi 3. Öğrenciler kendi metinleriyle yukarıdaki metni karşılaştırırlar.
hatırlamak bize acı verebilir Sayın Anlatıcı. Dertleşmeye ihti- Doğal olarak dilde ve üslupta değişiklikler olacaktır. Bu değişik-
yacın varsa ben buradayım. Ama sanırım senin dertleşmekten liklerin nedenleri üzerinde durulur.
daha çok anlatmaya ihtiyacın var. Peki, can kulağıyla seni dinli-
yorum. Hadi en baştan başla… Sorunun cevabı yoruma açıktır. Etkinlik No.: 107
Etkinlik No.: 104 1. “Aynı”, “milyon” ve “geçiyor” kelimelerinin tekrarıyla metindeki
durumun sıkıcılığı ve sürekliliği dile getirilmek istenmiştir.
1. Annenin çocuğuna olan özlemi, ona sımsıkı sarılması okura el-
bette bir duygu yansıtacaktır. Bunun yanında diyaloglar, insan- 2. Aynı paragrafı yinelemeler kullanmadan yazdığımızda parag-
ların davranışlarını, bu davranışların anlamlarını tamamlayan raftaki monotonluk ve süreklilik duygularının verilemediği gö-
unsurlardandır. Metinde diyaloğa yer verilmiş olması, okurun rülmektedir. Yinelemeler, sadece anlam olarak değil, paragrafın
duygu dünyasını etkileyecektir. akıcılığını da sağladığından yinelemeler olmadan kurulan pa-
ragraf bu akıcılıktan yoksun oluyor.
2. Romanlarda kişilerin okur tarafından daha iyi anlaşılabilmesi
için onun dediklerinin yanında düşündükleri de dile getirilebilir. 3. Metinde Salih’in kolunu Yemen’de kaybettiği açık bir şekilde
Oysa insan her ne kadar sosyal bir varlık olarak farklı insanlarla söylenmemiş. Onun yerine Yemen Türküsü ve peşine sorulan
sorularla duygu, okuyucuya hissettirilmek istenmiştir.

512