Page 43 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

Burun

Burun, koku alma ve dış solunum organıdır. Burun boşluğunun üst kısmında sağda ve solda koku re-
septörlerinin bulunduğu bölgeye sarı bölge (koku alanı) denir. Koku reseptörleri uç kısmında siller bulun-
durur. Bu hücreler, kemoreseptör görevi yapan sinir hücreleridir. Siller, burun boşluğunu kaplayan mukus
içine uzanır. Aksonları beyindeki koku soğanına kadar uzanır, koku sinirleriyle sinaps yapar. Bir koku etrafa
yayıldığında reseptörler mukusta çözünmüş koku molekülleriyle uyarılır (1). Uyarılar, impulsa dönüşerek
önce koku soğancığına uğrar, oradan da talamusa uğramadan beyin kabuğundaki koku merkezine iletilir
(2) ve koku algılanır (3) (Görsel 1.1.45). Koku reseptörleri aynı kokuya uzun süre maruz kaldığında impuls
üretimini azaltır ve impulsu durdurur, koku bir süre sonra hissedilmez. Koku reseptörleri çabuk yorulur.
Ancak farklı bir koku yayıldığında yeni koku hissedilir. Burun boşluğunu kaplayan mukus, ortamın nemli
kalmasını sağlar. Ortamdaki mukus miktarının değişmesi koku duyusunun azalmasına sebep olur. Nezle ya
da gripken yiyeceklerin kokusunun hissedilmemesinin sebebi budur (Tablo 1.1.5).
Burun boşluğunda yüzeye yakın olarak bulunan kılcal damarlar, havanın ısınmasını; burnun içindeki
kıllar, alınan havanın filtre edilmesini sağlar.
3
Koku merkezi

1

2

Koku soğancığı

Sinir teli

Kemik
Kemoreseptörler

Siller

Görsel 1.1.45: Kokunun algılanması

Tablo 1.1.5: Buruna Gelen Koku Molekülleri ile Burundan Çıkan Sinirlerin İzlediği Yollar

Koku molekülleri Burun Burun boşluğu Sarı bölge
(Havada yayılmış) delikleri (Hava temizlenir, nemlendirilir ve ısıtılır) (Koku molekülleri mukus içinde çözünür)

Beyin kabuğu Duyu Koku alma
(Koku merkezi) sinirleri duyu hücreleri

55