Page 66 - Biyoloji 11 | 1. Ünite

İNSAN FİZYOLOJİSİ
Kasın kasılabilmesi için gerekli minimum uyarı şiddetine eşik değer denir. Eşik değerin altındaki uya-
rılar, kas lifinde uyarı oluşturmaz. Eşik değer ve eşik değerin üzerindeki uyarılar ise kas lifi tarafından aynı
şiddette cevaplanır. Bu duruma ya hep ya hiç kuralı denir. Çizgili kasların dinlenme durumunda hafif kasılı
ve gergin olma durumuna kas tonusu denir. Kas tonusu bilincin açık olduğu durumda mevcuttur. Kasın
kasılma sonrası normal durumuna geri dönmesine gevşeme evresi denir.
Uyarı alan kasın kasılması ve gevşemesi üç evrede gerçekleşir. Bunlar sırasıyla gizli evre, kasılma evresi
ve gevşeme evresidir (Grafik 1.2.1).

Kasılma miktarı Kasın uyarıldığı an ile kasılmanın
a-b Gizli evre başlaması arasındaki süredir.
c
Kasılmanın başladığı andan
b-c Kasılma evresi gevşemenin başladığı ana kadar
geçen süredir.
a b
d Zaman (s) Kasın gevşeyerek tekrar eski
0 0,01 0,05 0,10 c-d Gevşeme evresi hâline döndüğü süredir.

Grafik 1.2.1: Kasılma evreleri
Gevşeme anından itibaren kasın tekrar uyarılmasına kadar geçen sürede kas dinlenmektedir. Ancak
kas lifi (hücresi), gevşemeye fırsat vermeden kasılması için art arda uyarılırsa kasılı durumda kalır. Bu
duruma fizyolojik tetanos (kramp) denir (Grafik 1.2.2).
Kasılma miktarı

Fizyolojik
tetanos
Normal
kasılma

Zaman (s)

Grafik 1.2.2: Fizyolojik tetanos
Kas Enerjisinin Sağlanması
İskelet kası ve kalp kası hızlı kasılıp gevşer. Kasların kasılmasında da gevşemesinde de ATP’ye gereksi-
nim duyulur. Bu kasların hücrelerinde mitokondri sayısı fazladır. Gerekli enerji öncelikli olarak kas hücre-
lerindeki ATP’den sağlanır. ATPaz enzimiyle ATP parçalanır ve enerji kullanılır.
ATPaz
ATP + Su ADP + P + enerji
i
İskelet kası hücreleri, kasılmaya başladığında hücrede çok az miktarda bulunan ATP moleküllerini kul-
lanır. ATP molekülleri çok kısa sürede tükenir. Kas hücreleri, ATP ihtiyacını kreatin fosfat üzerinden sağlar.
Kas hücrelerinde mevcut ATP’den daha fazla kreatin fosfat (CP) bulunur. Enerji ihtiyacı olan kas hücreleri,
kreatin fosfat molekülünü parçalar. Açığa çıkan fosfat ile ADP, ATP’ye dönüştürülür. Kaslar, bu şekilde
kreatin fosfatı destek enerji kaynağı olarak kullanır ve yaklaşık 15 saniye kadar ATP ihtiyacı karşılanabilir.

Kreatin fosfat + ADP Kreatin + ATP

78