Page 18 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 3.Ünite

gelmesiyle yönetim kademe-
sindeki Sünni ağırlığını ortadan
kaldırmak için büyük tasfiye ha-
reketine girişti. Yönetime karşı
1973’te özellikle Hama ve Hu-
mus gibi kentlerde yoğunlaşan
gösterilerde asker ve sivil halk
arasındaki çatışmalarda birçok
insan hayatını kaybetti. 1970’li
yıllar, Suriye’de Esad’a karşı
muhalefetin örgütlenmesinin
hızlandığı yıllar oldu. Muhalifler
içerisinde taraftarı en çok olan
Müslüman Kardeşler (El-İhvan
El-Müslimin), 1982’de Hama’da
ayaklandı. Çeşitli kaynakla-
ra göre bu olaylar esnasında Görsel 3.14: Saddam Hüseyin
hükûmet güçleri 10 bin ila 25 bin insanı öldürdü.
Irak’ta 1979’da yönetimi Saddam Hüseyin (Görsel 3.14) ele aldı. Saddam Hüseyin, yönetime hâkim
olduğu yıllarda sistematik bir baskı ve korku politikası uygulayarak rejimin otoriter ruhunu canlandırdı.
Irak’taki Baas rejiminin icraatlarından ilki, 1972’de ülkedeki enerji sektörlerinin millîleştirilmesi oldu.
Rejim, bu politikasıyla ekonomik kalkınmayı sağlayarak hem halk nazarındaki yerini sağlamlaştırmak
hem de Baas ideolojisi doğrultusunda ülkedeki yabancı güçlerin etkisini azaltmak istedi.
Suriye ve Irak’taki rejimler zamanla aile ve mezhep odaklı politikalar izlemeye başladı. Her iki ülke-
nin kendi düzeninde uyguladığı şiddete dayalı ve hukuk dışı uygulamalar, Suriye’de Müslüman Kar-
deşler muhalefetini, Irak’ta ise farklı Şii grupların ayaklanma ve isyan kültürünü temellendirdi. Saddam
Hüseyin’in laik Arap milliyetçiliğine dönüşen katı rejiminin laik yönü Şiileri, Arap milliyetçiliği yönü
ise Kürtleri rejime düşman bir tutum sergilemeye yöneltti. Suriye ve Irak’taki Baas rejimlerinin ortak
paydası, etkin bir muhalefete izin verilmeyen tek partili otoriter rejim olmalarıydı.
Suriye ve Irak’taki Baas rejimleri, iktidarları boyunca kendi sınırlarını aşan stratejik hedeflere nü-
fuz etme çabalarına girişti. Suriye, kendisinden koparılmış olarak gördüğü Lübnan, Ürdün, Filistin ve
Hatay’ı da kapsayan Şam merkezli Büyük Suriye’yi Panarap idealinin ön şartı olarak gördü. Irak ise
Arap birliğinin Bağdat merkezli ve Basra eksenli bir alanda gerçekleşebileceğini düşünerek Kuveyt,
Mezopotamya, Şattü’l Arap ve İran’ın Huzistan bölgelerini de kapsayan Büyük Irak idealini aynı he-
defin ön şartı olarak gördü.
Dünyada Soğuk Savaş’ın yaşandığı dönemde Hafız Esad, başından beri Doğu’nun lideri Sovyetler
Birliği ile sıkı ilişkiler kurarken Saddamlı Irak, 1991 Körfez Savaşı’na kadar Amerika ve Batı dünyası-
nın sadık bir müttefiki oldu. Suriye’de ordu, Sovyetler Birliği’nin yardımlarıyla modernize edilip güçlen-
dirilirken bürokrasinin genişletilmesi de başta Suudi Arabistan olmak üzere Körfez ülkelerinden alınan
mali yardımlarla sağlandı. Saddam Hüseyin yönetimi ise Batı’nın Orta Doğu politikası açısından hem
İran’daki İslami rejimin yayılmasını engelleme hem de Sovyet dostu Suriye’nin bölgesel güç olma
yolundaki hesaplarını önleme görevini üstlendi. Saddam ve Hafız Esad dönemleri; siyasal yapıdan
orduya, ekonomi politikalarından sosyal dönüşüme kadar birçok alanda benzerlikler gösterdi. Fakat
aralarında yaşanan rekabet ve çıkar çatışması, iki ülkeyi birbirinden uzaklaştırdığı gibi Baasçılık ve
Panarap idealinin içinin boşalmasına da sebep oldu.

110