Page 16 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 4.Ünite

4.2 KÜRESEL GÜÇLERİN, ENERJİ KAYNAKLARI ÜZERİNDEKİ REKABETİNİN

ORTA DOĞU’DAKİ SİYASİ GELİŞMELERE ETKİLERİ

4.2.1. Arap-İsrail Savaşları
ÇOĞUNLUK VE AZINLIK PLANI
Sykes-Picot Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nden
ayrılması planlanan Filistin bölgesinde, Balfour Dek- Çoğunluk Planı: Filistin; Yahudi ve Arap
larasyonu ile bir Yahudi devleti kurulması yönünde devleti olarak ekonomik bağlarla birbiri-
adım atıldı. San Remo Konferansı ile İngiliz idare- ne bağlı iki devlet olacaktır. Kudüs ortak
sine bırakılan Filistin’e çok sayıda Yahudi göçü ya- bölge olarak uluslararası güçlerin kontro-
şandı. Arap toplumunda rahatsızlıklara neden olan lünde olacaktır.
bu göçler; 1920, 1921 ve 1929 yıllarında Araplar ile
Yahudilerin çatışmasına neden oldu. İngiltere, için- Azınlık Planı: Kudüs merkezli Filistin Fe-
den çıkamadığı Filistin meselesini Birleşmiş Millet- deral Devleti kurulacaktır.
ler gündemine taşıyarak çözmeyi amaçladı. BM’de
kurulan Filistin Özel Komitesi ile iki farklı çözüm
olarak Çoğunluk Planı ve Azınlık Planı ortaya konuldu. Aralarında Türkiye’nin de olduğu İslam ülke-
leri bağımsız Filistin devleti fikrini benimsedi. ABD ve SSCB birlikte hareket ederek Filistin’in taksimi
yönünde tavır aldı. İngiltere ise tarafsız kaldı. Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun Filistin’in taksimi
yönündeki kararına Arap Birliğinin tepkisi üzerine iki toplum arasında çatışmalar başladı.
İngiltere, 14 Mayıs 1948’de Filistin’deki kuvvetlerini çekeceğini ve manda yönetimini kaldıracağını
açıkladı. Aynı esnada Yahudi Millî Konseyi de İsrail Devleti’nin kurulduğunu ilan etti.
İsrail Devleti’nin kurulması, Araplar ile Yahudiler arasında kesin bir ayrışmaya ve bu devlet ile bazı
Arap devletlerinin 1948, 1956, 1967 ve 1973’te savaşmalarına neden oldu.

1948 Arap-İsrail Savaşı

İsrail, kurulduğu ilk günden itibaren büyük devletler tarafından tanındı. Bu durum karşısında Mısır,
Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak ordularının 15 Mayıs’ta Filistin’e girmesiyle savaş başladı. Henüz yeni
kurulan İsrail’in ordusu Yahudi militanlardan oluşuyordu. İsrail, kısa sürede üstün duruma geçti. Ayrıca
Süveyş’teki İngiliz birliklerinin varlığı, Lübnan iç savaşı ve Ürdün’ün kendi çıkarlarını ön planda tut-
ması İsrail’in galip gelmesinde etkili oldu. Mısır, Lübnan, Ürdün ve Suriye ile 1949’da yapılan ateşkes
antlaşmalarıyla savaş sona erdi. Araplar, İsrail’i resmî olarak tanımadıkları için bu devletle sadece
ateşkes antlaşması yaptılar.
Savaş öncesinde ABD’nin İsrail’i tanıması ve BM’nin İsrail lehine olan Çoğunluk Planı’ndan yana
tavır alması, savaşın çıkmasındaki etkenler arasındadır. Savaşı nihayete erdirecek BM Komisyonu-
nun İsrail çıkarlarını ön planda tutması, ABD’nin İsrail’e mali ve askerî alanlarda yardımda bulunarak
Arap ülkelerine ambargo uygulaması da sonucu etkilemiştir. SSCB, Soğuk Savaş’ın etkisiyle Arap-
larla iyi ilişkiler kurmayı tercih etmiştir. SSCB’nin ambargo altındaki Filistin’e silah satması da sonucu
değiştirmemiştir. Bu savaşın sonunda yaklaşık 900 bin Arap, mülteci durumuna düşmüştür. Sosyalist
ve cumhuriyetçi mahiyette Arap milliyetçiliği gelişmiştir.

1956 Arap-İsrail Savaşı

Mısır’dan 1936’da çekilen İngiltere, Süveyş Kanalı bölgesinde askerî haklar elde etmişti. Mısır,
kalkınmasında Batı’nın ve ABD’nin yeterli desteğini alamayınca SSCB’ye yaklaştı. Ayrıca Süveyş

158