Page 50 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 5.Ünite
P. 50
kararlı uygulamaları sayesinde, krizi takip eden beş yıl içinde bazı temel ekonomik göstergelerde (bütçe
açıkları, faiz dışı bütçe fazlası ve enflasyon) önemli iyileşmeler sağladı. 2002’de % 6,2, 2003’te % 5,3,
2004’te % 9,4 gibi rekor bir büyüme hızına ulaşıldı. Yaşanan bu gelişmelerle enflasyon oranının 30 yıl-
lık yüksek ve kronik yapısı kırıldı ve tek haneli enflasyon rakamlarına ulaşıldı. Ekonomideki bu olumlu
gelişmelere rağmen işsizlik oranı %10’lar civarında kaldı ve ekonominin dış kaynak bağımlılığı yüksek
seyretti.
2007’de ABD’de başlayıp 2008’de dünyaya yayılan
ekonomik kriz, 1929 Ekonomik Buhranı’ndan sonra dün- CARİ AÇIK
yanın yaşadığı en büyük kriz olarak tanımlanmaktadır. Bu
Bir ülkenin bir yıl içinde yurt dışına
küresel kriz Türkiye ekonomisini de etkilemiştir. Kriz sonra- sattığı mal ve hizmetlerin toplam tutarı
sında uluslararası piyasalardan dış borçlanma imkânları- ile yurt dışından satın aldığı mal ve hiz-
nın zorlaşması dış kaynağa ihtiyaç duyan Türkiye’yi olum- metlerin toplam tutarı arasındaki fark
suz etkilemiştir. Ayrıca Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı cari işlemler dengesini oluşturur. Satın
olan Avrupa ekonomilerinin küresel kriz nedeniyle yaşadığı alınan mal ve hizmet tutarı satılan mal
ekonomik durgunluk, Türkiye ihracatının ve ekonomisinin ve hizmet tutarından fazla ise aradaki
de yavaşlamasına neden olmuştur. fark cari açık adını alır.
Kriz, Türkiye’de İMKB endeksinde %50’nin üzerinde
düşüşlere yol açmıştır. Küresel kredi imkânlarının daralması, kredi maliyetlerinin artması ve yurt dışı pa-
zarların daralmasıyla reel sektörde sert düşüşler yaşanmış, bu durumdan en fazla etkilenen imalat sanayi-
si olmuştur. Toplam GSYİH’nın dörtte birini oluşturan sanayi üretiminde 2008’in ikinci çeyreğinden itibaren
ciddi düşüşler yaşanmış ve bu durum küçülmenin tetikleyicisi olmuştur. Dünya genelinde ekonomik faali-
yetlerin daralması, talepteki düşüş Türkiye’nin de üretim yapısını etkilemiştir
Türkiye, krize ilk olarak para politikası ile tepki vermiş-
tir. TCMB finansal piyasaları rahatlatmak amacıyla enflas- REEL SEKTÖR
yondaki düşüşe paralel olarak hızlı ve yüksek ölçekli faiz
indirimlerine başvurmuştur. Üretim ve talebi canlandırmak
için KOBİ’lere verilen destekler artırılmış, ihracat destek- Ulusal ekonomide tarım, sanayi
leri uygulamaya konulmuştur. İşsizliği azaltmak amacıyla ve hizmet alanında üretici ve tüketici
işveren sigorta primlerinde indirim yapılmış, ekonomik faa- konumundaki bireylerin tümünü temsil
liyetleri canlandırmak için vergi indirimlerine gidilmiş, vergi eden kesimdir.
borçları yeniden yapılandırılmıştır. Yurt dışındaki varlıkların
ekonomiye kazandırılması amacıyla ‘Varlık Barışı’ yürürlü-
ğe konulmuştur.
1990-2001 Arası Bazı Yıllara Ait Genel Ekonomik Göstergeler
Doğrudan
Enflasyon
Yıllar (TEFE) TL/$ GSMH İhracat İthalat Dış borç Yabancı
(%) (milyon $) (milyon $) (milyon $) (milyon $) Sermaye
(milyon $)
1991 55,3 4.169,85 152.135,10 13.593,50 21.047,00 50.489,00 1.041,00
1995 88,5 45.705,43 171.858,90 21.637,00 35.709,00 73.278,00 1.127,00
1997 81 151.428,52 194.106,50 26.261,10 48.558,70 84.891,00 1.032,00
1999 62,9 417.580,86 187.467,80 26.585,20 40.685,70 101.781,00 817,00
2000 32,7 623.685,00 201.977,80 27.774,90 54.502,80 119.664,00 1.719,00
2001 88,6 1.225.412,00 148.038,80 31.334,20 41.399,10 115.074,00 3.044,00
Yalın Alpay, Türkiye Ekonomi Tarihi, s. 208-209
266
