Page 28 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

DOĞAL SİSTEMLER

D TÜRKİYE'DE İÇ KUVVETLER
Türkiye'nin bulunduğu alan; farklı jeolojik zamanlarda epirojenez, orojenez, deprem ve volkanizmanın et-
kisiyle şekillenmiştir. Ülkemiz, özellikle III. Jeolojik Zaman'dan sonra dikey ve yatay yönde meydana gelen yer
kabuğu hareketlerinden etkilenmiştir. Bu hareketler sonucu günümüzdeki dağ kuşakları, çöküntü alanları
ve kırık hatları oluşmuştur. Bu kırıklardan çıkan lavlar ve diğer volkanizma faaliyetleriyle de volkanik alanlar
meydana gelmiştir.
Türkiye'nin bulunduğu yer kabuğu tabakası; hareket hâlindeki magmanın etkisiyle alçalma, yükselme ve
kırılmaya uğramıştır. III. Jeolojik Zaman'ın ortalarından itibaren tektonik hareketlerin etkili olduğu ülkemiz-
de Anadolu'nun büyük bölümü kara hâlini almıştır (Harita 1.6). Daha sonra dış kuvvetler tarafından aşındırı-
larak hafifleyen bu kara parçası, III. Jeolojik Zaman'ın sonlarına doğru epirojenezle yükselmeye başlamıştır.
Türkiye arazisinin sahip olduğu ortalama yükseltinin 1000 metreden fazla olması ve platoların geniş yer
kaplaması bu durumun kanıtıdır.
K

Avrupa
Asya
Atlas Okyanusu Anadolu

Akdeniz

Afrika Basra Körfezi

0 1500 Hint
km Okyanusu
Harita 1.6: III. Jeolojik Zaman'da Türkiye ve yakın çevresinin tahminî görünümü (www.jan.ucc.nau.edu)

Türkiye’de epirojenik hareketler her yerde aynı şekilde meydana gelmemiştir. Anadolu Yarımadası genel
itibarıyla yükselirken Karadeniz ve Akdeniz çökmektedir. Çukurova ve Ergene Ovası'nda biriken kalın tortul
tabakalar bu ovaların çöküntüye uğradığını göstermektedir. Ege Denizi, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının
oluşmasında da epirojenik hareketler etkili olmuştur. Türkiye, günümüzdeki görünümünü III. Jeolojik Za-
man'da almıştır (Harita 1.7).

Karadeniz

Marmara
Denizi

Ege
Denizi

K

Akdeniz
0 100 200
km
Harita 1.7: Türkiye ve yakın çevresinin bulunduğu alanın bugünkü görünümü

38