Page 29 - Coğrafya 10 | 1.Ünite

10. Sınıf
DÜNYA'NIN YAPISI VE OLUŞUM SÜRECİ 39

II. Jeolojik Zaman'da Tetis Denizi'nde birikme

Tetis Denizi Tetis Denizi
Orojenik hareketlerden fazlasıyla et-
kilenen Türkiye, ilk olarak I. Jeolojik Za-
Su altı volkanı
Magma man'da meydana gelen Hersiniyen ve Ka-
a ledoniyen kıvrımlarından etkilenmiştir. Bu
II. Jeolojik Zaman'ın sonu
dönemde oluşan kıvrımlı yapılar, dış kuv-
vetlerin etkisiyle aşınarak zamanla sert-
leşmiştir. Sertleşmiş alanlara masif arazi
adı verilir.
b Ülkemizdeki en etkili orojenik hareket,
III. Jeolojik Zaman'ın başı Alp Orojenezi Dönemi'nde meydana gel-
miştir. Bu dağ oluşum dönemi, II. Jeolojik
Zaman'da başlayıp III. Jeolojik Zaman'ın
sonlarına kadar devam etmiştir. Alp Oro-
jenezi, Lavrasya ve Gondvana kıtalarının
c
sıkıştır ması sonucu Tetis Denizi'nde bi-
III. Jeolojik Zaman'ın ortalarında Alp Orojenezi'nin oluşumu riken tortulların su yüzeyine çıkmasıyla
başla mıştır (Görsel 1.28). Bunun sonu-
cunda Kuzey Anadolu Dağları ve Toros-
lar oluşmuş (Görsel 1.29), Doğu Anado lu
ise Arabistan Levhası'nın kuzeye hareket
ç
III. Jeolojik Zaman'ın sonuna doğru görülen kırılma ve volkanik faaliyetler etmesiyle sıkışarak yükselmiştir. Sıkışıp
yükselen bu alanda yer kabuğu parçalan-
mış ve yer yer çöküntü alanları meydana
gelmiştir. Erzurum, Erzincan, Muş, Elazığ
ve Pasinler bu çöküntü alanlarda oluşan

d ovalara örnek verilebilir. Gerilmeye ma-
ruz kalan Batı Anadolu'da sert tabakaların
III. Jeolojik Zaman'ın sonunda dağların yükselmesi ve parçalanması kırılmasıyla kırık dağları, çöken alanlarda
Toroslar Kuzey Anadolu
Dağları ise çöküntü ovaları oluşmuştur. Çöküntü
alanlarına Gediz, Büyük ve Küçük Men-
Akdeniz Karadeniz deres ovaları; yüksekte kalan küt lelere ise
Bozdağlar ile Yunt ve Aydın dağları örnek
verilebilir (Görsel 1.30).
e
Görsel 1.28: a), b), c), ç), d) ve e) Türkiye’nin bulunduğu kara parçasının
oluşum aşamaları (Atalay İ., 2015)

Görsel 1.29: Toros Dağları'nın görünümü (Antalya) Görsel 1.30: Batı Anadolu Dağları'nın görünümü (Manisa)

39