Page 140 - Defterim - Felsefe 10

3. ÜNİTE

24. Bazı insanlar, kişisel bilgi dağarcığını yalnızca kendi 26. Doğuştan ilkeler olsaydı bunların, çocuklarda yetiş-
deneyimleriyle oluştururlar ve bunların gerçeklikle kinlerde olduğundan daha belirgin olması beklenirdi
uyuşup uyuşmadığını sınamakla pek ilgilenmezler. çünkü çocuklar yerel âdetlerden daha az etkilenmiş-
Bu insanlar herhangi bir yargıyı doğru saymak için tir ve daha az dünya deneyimine sahiptir. Çocuklar-
başka ölçütleri dikkate alırlar: İlk olarak, karşıla- da böyle ilkeler bulunmadığına göre doğuştan ge-
rına çıkan yeni yargının önceden sahip olduklarıy- tirilen herhangi bir mantık ilkesi de ahlak ilkesi de
la çelişip çelişmediğine bakarlar. Çelişmiyorsa, bu yoktur.
yargıyı benimsemenin işlerini kolaylaştırıp kolaylaş- Bu parçada ileri sürülen görüş aşağıdaki filozoflar-
tırmayacağını anlamaya çalışırlar. Bunu da başarı- dan hangisinin bilgi anlayışına uygundur?
yorsa, içinde yaşadıkları toplumun buna karşı çıkıp A) Descartes B) Spinoza
çıkmayacağını kontrol ederler. Bu ölçütlerin sırala-
ması zaman zaman değişse de, doğru sayılan yargı C) Kant D) Platon
kümesinin büyük kısmı işte böyle oluşur. E) Locke
Bu parçada sözü edilen insanlar bilgilerini oluştu- (2020-TYT)
rurken sırasıyla aşağıdaki ölçütlerden hangilerine
başvurmaktadır?
A) Uygunluk - Tutarlılık - Yarar
B) Apaçıklık - Tümel uzlaşım - Yarar
C) Tutarlılık - Yarar - Tümel uzlaşım
D) Uygunluk - Apaçıklık - Tümel uzlaşım
E) Tutarlılık - Uygunluk - Apaçıklık
(2019-AYT)

2 . Bölüm: Bilgi Felsefesi

ma bilmeyen bir köleye bir geometri problemini na-
sıl çözdürdüğünü anlatır. Sokrates bilerek geometri
25. Balmumu parçasını alalım; bal peteğinden yeni gel- 27. Platon, Menon diyaloğunda Sokrates’in okuma yaz-
miş ve henüz kapsadığı balın tatlılığını yitirmemiştir; sorusunu seçmiştir çünkü bu tür bir problem duyu
toplandığı çiçeklerin kokusunun birazını korumak- bilgisi ile çözülemez. Sokrates için bu durumun açık-
tadır; rengi, betisi görünürdedir; serttir, soğuktur, laması şöyledir: Köle daha önce bilmediği veya bil-
kolayca ele alınabilir ve parmakla vurulduğunda mediğini sandığı bir şeyi bilmektedir. Buna göre ruh
bir ses çıkarır; kısaca, onda bir cismi seçik olarak bedene hapsolmadan önce idealar evrenindeyken
tanımak için gerekli her şey bulunur. Ama şimdi ko- idealarla tanışıklık içindedir ancak bedene hapsol-
nuşurken onu ateşe yaklaştırıyorum, tattan geri ka- duğunda ideaların bilgisini unutmuştur. Köle çev-
lanı uçup gider, kokusu yiter, rengi değişir, betisi yok resindeki şeyleri görerek bir zamanlar sahip olduğu
olur, büyüklüğü artar, sıvılaşır, ısınır, güçlükle doku- şimdi ise gizil olarak bulunan yetkin bilgiyi yeniden
nulabilir olur ve vurulduğu zaman ses çıkarmaz. Bu kazanmış ve problemi çözmüştür.
değişimden sonra aynı balmumu kalır mı? Kaldığı Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine
kabul edilmelidir; hiç kimse bunu yadsımaz, hiç kim- ulaşılabilir?
se başka türlü yargıda bulunmaz. O zaman bu bal- A) Bilmek, sadece bir anımsama sürecidir.
mumu parçasında öyle seçik olarak bildiğim neydi?
Descartes, Meditasyonlar adlı eserinden alınan B) Önce duyulardan geçmemiş hiçbir şey zihinde bu-
lunmaz.
bu örneğinde bilginin kaynaklarından hangisini
eleştirmektedir? C) Bilgi hem aklın hem de deneyimin ürünüdür.
A) Akıl B) Duyu D) Zihin, üzerine hiçbir şey yazılmamış boş bir lev-
C) Vahiy D) Sezgi hadır.
E) İlham E) Bilgi, duyu deneyiminden elde edildiği için apos-
terioridir.
(2020-TYT)
(2021-TYT)

138